Al eeuwenlang inspireert de literatuur componisten en lokt ze muziek uit. Maar wat heeft, omgekeerd, de muziek ooit voor de literatuur gedaan? Op welke maat is de roman gecomponeerd? Deze week: ‘De droom van de leeuw’ van Arthur Japin.

[DE KLASSIEKE SCENE]

Gala (onklassiek mooi, epileptisch) en Maxim (klassiek mooi, bezorgd) willen het in Rome maken in de film. Onbewust komen ze in hun eigen film terecht, aangezien hun verhaal nu eens door een oude regisseur wordt verteld, dan weer in een onbestemde derde persoon, alsof de camera draait. In dit fragment schotelt Japin ons een ’theater in theater in theater’ voor. Maxim heeft zijn zoveelste broodbaantje: figureren als opstandeling in een opvoering van La clemenza di Tito. Liliana Silberstrand, de mezzosopraan die de travestierol van Sesto speelt, komt bij een repetitie de figuranten groeten. Er ontstaat een verhitte scène: de middelbare mezzo wil van de halfnaakte jongelingen leren hoe een man praat, loopt en drinkt.

‘Hoe een man drinkt, daar weet ik alles van, zegt ze en ze haalt een fles tevoorschijn. De kurk trekt ze er met haar tanden uit en ze spuugt hem in een hoek. Ze zet de hals aan haar mond en laat de drank daarna rondgaan. Daarbij behoudt ze, zoals onder alle omstandigheden, dezelfde gratie als waarmee ze aanzit aan het banket bij de Nobelprijs. Ze veegt haar mond af aan de rug van haar hand. ‘O Dei, che smania è questa’, zingt ze stoer, ‘che tumulto nel cor.’ Ze plant een been op een kruk en slaat een arm om Maxim heen. Zoals je doet bij een vriend met wie je als jongen bent opgegroeid. ‘Een aanvoerder, dacht ik zo, hoort onder zijn mannen.”

[DE KLASSIEKE SCORE]

La Clemenza di Tito is Mozarts laatste opera. Net als de roman speelt hij zich af in Rome, maar dan wel in het jaar 79. Keizer Titus wordt door zijn beste vriend Sextus verraden, zoals steeds in die dagen door toedoen van een vrouw: Vitellia, de dochter van de afgezette keizer. Die wil via een huwelijk met Titus toch nog op de troon geraken, maar ziet dat plannetje mislukken. Uiteindelijk krijgt ze Sextus, die verliefd op haar is, zo ver om een opstand te beginnen. U kunt niet meer volgen? Wees gerust: ook in dit soort verhalen kun je geoefend geraken.

De Italiaanse tekst wordt door Japin leep gebruikt. Het is het recitatief van Sesto uit de tiende scène van het eerste bedrijf: ‘Wat een opwinding, mijn hart slaat op hol,’ zingt hij, ‘nooit gedacht dat smeerlapperij zo veel van me zou vergen.’ In Mozarts opera is het de verzuchting van iemand die op het punt staat zijn beste vriend te verraden en daar twijfels bij heeft. In Japins verhaal is het die van een oudere vrouw die heel goed weet wat ze wil. Uiteraard is dit een voorspel op een liefdesscène van Silberstrand en Maxim. Tegelijk heet en ontnuchterend, met een onwaarschijnlijke afloop. Zeker lezen.

[DE OPNAMEKLASSIEKER] John Eliot Gardiner, Archiv.