Het kan vreemd lijken, maar Selma is pas de eerste echte biopic over Martin Luther King Jr. En het is meteen ook de eerste echt grote rol van David Oyelowo. ‘Het voorbije jaar heeft ons geleerd dat een zwart leven nog altijd minder waard is.’
Het was een ongewoon gezicht, na de première eind vorig jaar in New York: in plaats van de lof in ontvangst te nemen haastten Ava DuVernay, de Afro-Amerikaanse regisseuse van de eerste echte Martin Luther King-biopic, en enkele castleden zich naar de trappen van de Public Library. Allemaal droegen ze een T-shirt met het opschrift ‘I Can’t Breathe’, allemaal hielden ze hun handen in een niet-schietenpose. Daarmee protesteerden ze tegen de dood van de zwarte New Yorker Eric Garner, die enkele maanden voordien bij zijn arrestatie door de politie zo hardhandig werd aangepakt dat hij een verstikkingsdood stierf; de schokkende beelden van zijn dood gingen de wereld rond.
Het ingetogen gebaar van DuVernay en co. werd niet alleen ingegeven door zulke opflakkeringen van latent racisme maar ook door de recente inperking van de Voting Rights Act uit 1965 door het Hooggerechtshof. Het is namelijk die wet, die raciale discriminatie bij het stemmen verbiedt, waar DuVernay naar opbouwt. In plaats van het kolossale leven van dominee, Nobelprijswinnaar en burgerrechtenicoon Martin Luther King in een tweetal uren te wurmen kozen de filmmakers voor een kenschetsende episode: de drie (twee mislukte en één geslaagde) protestmarsen die hij in maart 1965 organiseerde van Selma naar Montgomery, Alabama.
‘Het is schrijnend om te zien hoe mensen die wet ontmantelen, omdat ze vinden dat we ze niet langer nodig hebben, omdat het land genoeg veranderd is’, zucht David Oyelowo (°1976), de Britse acteur met Nigeriaanse roots, die tegenwoordig in LA woont. Zelfs tijdens ons gesprek spreekt hij nog met de bronzen cadens van de in 1968 vermoorde King. Oyelowo’s naam moge dan nog onbekend zijn, zijn cv oogt bepaald indrukwekkend: hij speelde belangrijke bijrollen Lincoln (2012), Jack Reacher (2012), The Butler (2013), Interstellar (2014) en recent nog A Most Violent Year (2014). ‘Ik speel liever één scène voor de ogen van Steven Spielberg of Christopher Nolan dan een hoofdrol in een slecht script dat mij niet doet groeien als acteur.’
En nu is er dus Martin Luther King, de hoofdrol in Selma. Oyelowo magnetiseert als de broedende prediker en had daarvoor zeker een Oscarnominatie verdiend, maar de overwegend blanke mannen van middelbare leeftijd die de Academy sinds jaar en dag bevolken hebben daar anders over beslist.
Is er dan niet zoiets als een Obama-effect in de filmindustrie?
DAVID OYELOWO: Het is onzinnig om te denken dat we in een post-raciaal Amerika leven, gewoon omdat we nu een zwarte president hebben. Wat die gebeurtenissen van vorig jaar zeggen, is dat een zwart leven minder waard is. En dat is een vreselijke boodschap.
Als vrij onbekende Brit in de huid van een Amerikaanse legende kruipen: hoe groot was de druk?
OYELOWO: Ik voelde die wel, maar echt risky vond ik het niet, net omdat ik geen Amerikaan ben. Ook al bewonder ik Dr. King en weet ik wie hij was, ik benaderde hem nooit als: (plechtstatig)‘Oh my goodness, mijn grootvader betoogde met hem, mijn grootmoeder had een foto van Jezus en van Dr. King.’ Heel wat Afro-Amerikanen doen dat wel. Toen ik in 2007 het script las, was er onmiddellijk een klik, door het christelijke geloof dat we delen en de overtuigingen die daaruit voortkomen. Ik bewonder liefde die offers brengt, ik bewonder liefde als een wapen tegen haat. Wat nog het meest ontzag wekte, was dat hij die zaken niet alleen dacht en uitsprak, maar er ook naar handelde. Mijn taak was niet zozeer een abstract icoon portretteren, maar veeleer de man die ik bewonder.
En hoe vind je die man?
OYELOWO: Naar mijn gevoel zijn de meest succesvolle films over historische figuren die waarin de hoofdrolspeler met zijn personage aan de slag gaat. De twee voorbeelden die ik echt bestudeerd heb, zijn Daniel Day-Lewis als Abraham Lincoln en Denzel Washington als Malcolm X. Dat zijn voor mij vertolkingen die met succes de geest van het personage oproepen en een driedimensionale mens laten zien. Dat heeft niks met opsmuk te maken, maar alles met een doorleefde oprechtheid. Ze waren van plan om me een neusprothese aan te meten, maar ik zei ‘no no’. Een buikje krijgen en wat op hem proberen te lijken: allemaal oké, maar het gros van het werk moet emotioneel en spiritueel zijn. Ik wilde hem niet gewoon imiteren, mijn menselijkheid moest doorstromen in die van hem.
Lincoln, Malcolm X, en Solomon Northup? Het begin van Selma, waarin je het publiek strak aankijkt, doet denken aan het begin van Steve McQueens slavendrama 12 Years a Slave.
OYELOWO: Ik hou van die film omdat hij onverschrokken is en een menselijk gezicht geeft aan een lijden waarvan we allemaal weten dat het plaatsgevonden heeft. Maar het verschil met King spelen, maar ook Malcolm X of Lincoln, is dat dat mannen waren die een stem gaven aan de mensen zonder stem, terwijl Solomon Northup een stemloze man was die gehoord probeerde te worden. Dr. King bevindt zich dus aan de andere kant van het spectrum. Hij is iemand die zo beroemd is, bijna bovenmenselijk, dat je hem weer menselijk en sterfelijk moet maken opdat het publiek zich verbonden kan voelen en zichzelf in hem kan zien. Solomon Northup daarentegen wordt zo ontmenselijkt dat hij weer meer mens moet worden opdat het publiek niet ten onder zou gaan. Al die films moeten bestaan, om te tonen wat zwarte mensen doorstaan hebben.
Kunnen films over de Afro-Amerikaanse geschiedenis iets veranderen? Kunnen ze politiek een verschil maken?
OYELOWO: Wat Selma doet, is een perspectief bieden. Jongen mensen denken soms dat de recente raciale onlusten in Ferguson (nadat een zwarte tiener door een politieagent was neergeschoten, nvdr.) nieuw zijn, maar Selma toont dat discriminatie op basis van huidskleur duistere en diepe wortels heeft. De film toont ook dat doelen bereiken leiderschap en een geweldloze strategie vereist. En het doel moet ook duidelijk zijn, iets wat we vandaag in Amerika nog meer missen, een duidelijke verwoording van wat de demonstranten willen. Ten tijde van Selma was dat er wel, namelijk de mogelijkheid om je als stemgerechtigde te registeren. Natuurlijk, een figuur als Dr. King hebben we vandaag niet en dat kan geen twitterstorm verhelpen. Selma brengt ook in herinnering waarom stemmen wel degelijk telt. Ik denk dat veel zwarte mensen niet stemmen omdat ze zich niet bewust zijn van de prijs van dat recht, van de mensen die ervoor gestorven zijn. In Lincoln zeg ik in de eerste scène van de film: ‘Maybe one day, we’ll get the vote.’ Dat was in 1865 en honderd jaar later zit ik als Dr. King in een cel met iemand die ook in die bewuste scène zat en vraag ik: ‘You think we’re gonna get the vote?’ Honderd jaar later! En dan zijn er mensen die twijfelen om te gaan stemmen. In een wereld waarin we steeds minder lezen, waarin ons concentratievermogen afbrokkelt, is de dingen in vraag stellen en je blik verfrissen de kracht van film.
Beelden kunnen mensen beroeren. Ook King wist dat.
OYELOWO: Exact, en het morele dilemma daarvan is iets dat echt op hem woog. Natuurlijk wilde hij geen gewonden en doden tijdens de protestmarsen, maar hij wist dat de mensen hoe dan ook afgeranseld werden en in plaats van dat in stegen en achter gesloten deuren te laten gebeuren richtte hij er de spots en camera’s op. Hij begreep de kracht van beelden, hij creëerde situaties en zette zo de perceptie naar zijn hand.
Met Ferguson net hetzelfde: het was pas toen mensen de beelden zagen van iemand die voor het oog van de camera sterft dat het minimaliseren en het ongeloof verdwenen. Wat ik in deze rol heb proberen te tonen is dat we die dubbelzinnigheid van onrecht nodig hebben: door het te filmen kun je het uit de wereld helpen. Tegelijk christen, een bezorgde vader en echtgenoot zijn en politiek en pr bedrijven in een dergelijke gevaarlijke tijd: weinigen zouden die spreidstand aankunnen.
Je zei net dat je het script al in 2007 las. Heb je er altijd vertrouwen in gehad dat de film er zou komen?
OYELOWO: Ja. Niet in mijn hoofd, maar in mijn hart. Weet je, ik zou mezelf niet casten als Dr. King, omdat ik Brit ben en destijds had ik ook nog niet de rollen op mijn cv die er de laatste jaren bij zijn gekomen. Maar omdat ik het gevoel had dat God mij zei dat ik deze rol zou spelen, had ik er ondanks alle tegenslagen vertrouwen in. Regisseurs kwamen en haakten weer af, soms was het budget niet rond… Op een gegeven moment was er dan ook onenigheid met de familie van Dr. King. Ik was zelfs al heel wat kilo’s aangekomen toen Lee Daniels (die oorspronkelijk zou regisseren maar uiteindelijk afhaakte om The Butler te draaien, nvdr.) me opbelde om te zeggen dat het weer spaak was gelopen. Zucht! (lacht) Uiteindelijk heb ik Ava DuVernay voorgedragen, nadat ik had meegespeeld in Middle of Nowhere, een kleine productie – en nog maar haar tweede bioscoopfilm. Als je me daarvoor had gezegd dat we het project op die manier eindelijk gerealiseerd zouden krijgen, had ik je nooit geloofd. En toch is het zo verlopen. Op de set van The Butler ontmoette ik dan Oprah Winfrey. Toen ze tot mijn grote verrassing toezegde om de film mee te producen deed ze wat ze al vijfentwintig jaar in haar show doet: iedereen geruststellen. Als je bedenkt dat er destijds zoveel seksisme was, ook in de burgerrechtenbeweging, is het toch prachtig dat het deels aan Ava en Oprah te danken is dat de film er nu is.
Klopt het dat je Oprah je Amerikaanse moeder noemt?
OYELOWO: (glimlacht) Yes… Ik vertelde haar mijn droom en zij realiseerde hem.
SELMA
Vanaf 11/3 in de bioscoop.
DOOR THOMAS VAN LOOCKE
David Oyelowo – ‘IK WIL NIET HET ICOON MARTIN LUTHER KING INCARNEREN, MAAR DE MÁN DIE IK BEWONDER.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
