Met The Girl with the Dragon Tattoo duikt David Fincher het donkere territorium van succesauteur Stieg Larsson binnen. Hollywoods heersende suspensemeester over bizarre bestsellers, Zweedse zeden en het aftasten van pijngrenzen. ‘Het was niet de bedoeling om zoveel mogelijk perverse dingen in een blockbuster te stoppen.’
Zoals Tom Jones zich afvroeg: ‘Why, why, why, Delilah?’ Zo vroegen cinefielen zich af: ‘Why, why, why, David Fincher?’, toen de Amerikaanse rasfilmer vorig jaar bekendmaakte een remake van The Girl with the Dragon Tattoo te willen draaien. Wat had de regisseur van Hollywoodhits als Se7en (1995), Fight Club (1999), Zodiac (2007) en The Social Network (2010) tenslotte met Stieg Larsson van doen, de Zweedse auteur van de hyperpopulaire Millenniumtrilogie? En: waarom een boek verfilmen dat twee jaar geleden nog maar in een Zweedse versie in de zaken kwam?
Het antwoord kent alleen David Fincher, al hoef je niet Sigmund Freud te heten om in ’s mans brein te boren en een gerichte gok te wagen. Met hun grimmige misdaadintriges en duistere romantiek sluiten de boeken van wijlen Stieg Larsson nauw aan bij Finchers favoriete, vaak door seriemoordenaars bevolkte thrillerterritorium. Bovendien mogen de hoofdpersonages Mikael Blomkvist en Lisbeth Salander dan wel vertrouwde namen zijn op het oude continent – waar al meer dan zestig miljoen stuks van de Millennium-boeken werden verkocht – de gemiddelde Amerikaan kent Zweden tot nog toe waarschijnlijk enkel van ABBA, Björn Borg en blonde freules die naakt op fjorden dartelen.
Om van de Millenniumkoorts nu ook een wereldwijd fenomeen te maken, werden kosten noch moeite, laat staan risico’s gespaard. Producent Columbia Pictures gooide er honderd miljoen dollar tegenaan, een ongezien budget voor een thriller die vooral op intriges teert en met zijn gruwelijke familiegeheimen, folteringen en verkrachtingen allesbehalve een hapklare popcornbrok lijkt. Ook werd dienstdoend James Bond Daniel Craig ingehuurd om de hoofdrol van onderzoeksjournalist Mikael Blomkvist te incarneren, kwestie van het verhaal verteerbaar te houden voor het mainstreampubliek.
Toch is The Girl with the Dragon Tattoo – naar het eerste van de drie boeken – géén lightversie van het Zweedse origineel, zoals Fincher had beloofd. De koele stylist trok voor het eerst in zijn carrière de plas over om op de originele locaties in en rond Stockholm te filmen, de thuishaven van de in 2004 overleden Larsson. Aan diens plot werd door sterscenarist Steven Zaillian ( Schindler’s List, American Gangster) trouwens vrij weinig gesleuteld, met als gevolg: een naar Hollywood- en zelfs Finchernormen gewaagde dosis seks, geweld en… seksueel geweld.
Wie het boek heeft gelezen – in het Nederlands vertaald als Mannen die vrouwen haten – of de Zweedse, door Niels Arden Oplev geregisseerde film heeft gezien, weet waarover het gaat. Ook nu wordt de in opspraak geraakte onderzoeksjournalist Mikael Blomkvist – Daniel Craig, met licht Zweuds accent – ingehuurd door de patriarch van de rijke familie Vanger die na veertig jaar wil weten wat er met zijn spoorloos verdwenen nichtje is gebeurd. Dat onderzoek brengt Blomkvist in contact met de geniale hacker Lisbeth Salander, die hem wel wil helpen, ook al heeft ‘het meisje met de drakentatoeage’ haar eigen trauma’s en demonen te bekampen.
Was het voor Fincher meteen duidelijk dat Craig geknipt was om de rol van Blomkvist te vertolken – held, ruigpoot en charmeur – dan bleek Lisbeth Salander heel wat lastiger te casten. Verschillende A-listactrices, onder wie Scarlett Johansson en Natalie Portman deden tevergeefs auditie, tot Fincher zijn oog liet vallen op een oude bekende – of beter: een oude onbekende. Zo wordt de cyberpunk met issues deze keer vertolkt door Rooney Mara, de 26-jarige New Yorkse die in Finchers veelgeprezen voorganger The Social Network al het vriendinnetje van Facebookmogol Mark Zuckerberg speelde.
‘Ik heb lang naar Lisbeth moeten zoeken’, bekent Fincher wanneer we hem ontmoeten in de bohemienwijk Södermalm, waar volgens de Millenniumboeken Mikael Blomkvist woont. ‘Nochtans lag de oplossing al die tijd onder mijn neus. Ik had vorig jaar al vier dagen met Rooney gewerkt en bij elke auditieronde werd duidelijker dat ze Lisbeth in zich had. Ze kan stoer en breekbaar, jager en prooi zijn tegelijk. Ze is slim en sexy, maar op een aparte manier. En ze is bereid om zich volledig te geven, ook al gaat het om veeleisende naakt- en geweldscènes.’
Net als ‘Se7en’ en ‘Fight Club’ is ‘The Girl with the Dragon Tattoo’ behoorlijk expliciet voor een blockbuster. Schrok dat de studio niet af?
DAVID FINCHER: Het was niet mijn bedoeling om er een perverse of anatomisch zo onthullend mogelijke film van te maken, maar wel een prent die volwassen is qua inhoud. Je mag niet bang zijn om mensen te tonen zoals ze zijn. Lisbeth ontkent haar seksualiteit niet, ze ontkent haar geluk. En Blomkvist wordt door Larsson beschreven als een seksueel roofdier. Ik wilde het boek trouw blijven dat miljoenen mensen hebben gelezen en dat de studio graag verfilmd wilde zien. Het is L’empire des sens of I am Curious (Yellow) niet. Het is een volwassen film gebaseerd op een boek dat vreemd genoeg een bestseller werd. Tieners hebben hun eigen boeken en films. Waarom zouden volwassenen die niet mogen hebben?
Waarom vind je het vreemd dat het boek tot een bestseller uitgroeide?
FINCHER: Het is een spannende thriller, maar het blijft een vreemd verhaal met een vreemde constructie. Er zijn weinig ‘gesloten deuren’-mysteries waarin een seriemoordenaar rondloopt. Het begint als een whodunit in Agatha Christie-stijl, maar gaandeweg neemt een outsider – Lisbeth Salander – het kronkelige verhaal over. De manier waarop Steven Zaillian vijfhonderd pagina’s tot een film van 150 minuten heeft bewerkt, is bijzonder knap. Uiteraard hebben we veel geschrapt, maar het geraamte en het hart zijn in tact gebleven. In het centrum heb je de intrige rond de Vangerfamilie en links en rechts daarvan heb je Blomkvist en Salander, twee onwaarschijnlijke detectives wier privéproblemen af en toe op de voorgrond treden. Het is misschien een studiofilm, maar ik zou het geen Hollywoodfilm durven te noemen.
Klopt het dat je ruzie had met de studio, en dat jouw versie drie uur duurde?
FINCHER: Er waren meningsverschillen, maar die gingen veeleer over de vraag wat te tonen en wat niet. Hoe meer je toont, hoe meer men wil knippen. Studio’s willen hun producten aan zoveel mogelijk mensen verkopen en dus proberen ze alles te counteren wat het comfort van hun klanten in het gedrang kan brengen. Alleen: als je een goede, spannende thriller wil maken, moet je de comfortzone en de pijngrens van de kijker net aftasten en bevragen. Om een catharsis te hebben, moet je eerst lijden. Ik toon geen verkrachtingen omdat ik graag verkrachtingen toon. Ik toon een verkrachting omdat je het personage zou begrijpen. Ik begrijp ook niet waarom de studio een trailer maakte die de oplossing van het mysterie verraadt . (Cynisch) Maar goed: wie ben ik om marktonderzoeken tegen te spreken?
De hamvraag blijft natuurlijk…
FINCHER (Vult zelf aan): waarom iets maken dat al gedaan is? De waarheid is dat ik het boek leerde kennen in 2006 via een bevriende producente, nog voor de Zweedse films dus. Ze zei me: ‘Het is een van die lesbische-hacker-noir-seriemoordenaarverhalen. Echt iets voor jou.’ (Grijnst) Alleen had ik toen geen tijd om het boek te lezen. Ik werd volledig opgeslorpt door The Curious Case of Benjamin Button, een project dat me zeven jaar heeft gekost. Toen het boek later weer op mijn bureau belandde, waren de Zweedse films een feit en trachtte iedereen me ervan te overtuigen om niet nog een serialkillerfilm te maken. Tot ik bij mezelf dacht: Wat heb ik met die Zweedse films te maken? Ik hield van het boek en vond dat het ruimte liet voor nog een andere film.
Je bent er pas laat bijgekomen, toen Zaillian al bijna klaar was met het script. Wat heeft je over de streep getrokken?
FINCHER: Je hebt de moorden, verdwijningen en verkrachtingen, maar de kern blijft de intrigerende relatie tussen Blomkvist en Salander, een vent van middelbare leeftijd die iets begint met een jong meisje dat een emotioneel wrak is. Een extra aantrekkingspool waren de exotische locaties. Iedereen associeert Zweden met liefelijke, pastorale taferelen, maar zodra je Stockholm verlaat, is het landschap ruw en desolaat. Dat ondergesneeuwde kasteel van de familie Vanger heeft iets van het Overlook Hotel uit Stanley Kubricks The Shining. Het is mooi en wit, maar akelig tegelijk, alsof er een gruwelijk geheim onder dat sneeuwtapijt schuilt. It ain’t exactly jingle bells.
Als je een andere lezing van het boek wilde: waarom koos je er dan voor om in Zweden te filmen?
FINCHER: Omdat het verhaal zodanig in de Zweedse zeden en locaties verankerd zit dat het onmogelijk was om het naar pakweg Seattle of San Francisco te transponeren. De sneeuw, de kou en het isolement zijn als dekens rond de Vangers gedrapeerd, en Stockholm is een van de hoofdpersonages.
Was het wennen aan de Zweedse weer- en werkomstandigheden?
FINCHER: We hebben niet gekampeerd hé, maar zaten in mooie hotels. We hoefden ons voedsel niet bijeen te jagen op het landgoed van de Vangers. (Lacht) De binnenscènes zijn in Londen en Los Angeles gefilmd, de rest op locatie in en rond Stockholm, waar we twee winterse maanden hebben gedraaid. Het was de eerste keer dat ik een truck met zout nodig had om de set veilig te maken en dat we met toortsen een brug moesten ontdooien. Het is gek: eerst sta je te filmen in de Zweedse vrieskou, de week erop draai je de rest van de scène op een parkeerterrein in LA, waar de acteurs bij dertig graden dezelfde dikke parka en wollen muts dragen. Eigenlijk is het onnozel wat we doen. Films maken is mensen bedriegen, maar dan op een artistieke manier.
Stieg Larsson was een feminist, antifascist en communist. Was de politieke ondertoon van zijn boeken een punt van discussie?
FINCHER: Nee, omdat ik niet weet wat de politieke ondertoon zou kunnen zijn. Het is duidelijk dat Blomkvists wereld gecreëerd werd door iemand die het niet op nazi’s en vrouwenhaters begrepen had, maar zo zijn er wel meer. Ik denk niet dat de film iets polemisch heeft. Dat de personages bepaalde politieke ideeën hebben, is slechts een van de talloze pigmenten.
Slotvraag: Als ‘The Girl with the Dragon Tattoo’ een hit wordt, zou je dan ook de andere twee Millenniumboeken willen verfilmen?
FINCHER: Het is te vroeg om daarover iets te zeggen. Ik hoop dat deze film een goede basis is voor de studio om op voort te werken. Maar je weet hoe het gaat: deze film moet eerst geld opbrengen. Sequels worden nu eenmaal niet gemaakt op basis van kwaliteit.
DOOR DAVE MESTDACH
DAVID FINCHER
‘FILMS MAKEN IS MENSEN BEDRIEGEN, MAAR DAN OP EEN ARTISTIEKE MANIER.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier