David Claerbout, Galerie Micheline Szwajcer, Verlatstraat 14 in Antwerpen, tot 18/10. tel. 03 237 11 27. www.gms.be

Foto’s bewegen en een zon komt net iets sneller aan je voorbij. Het oeuvre van David Claerbout wringt zich tussen film en fotografie. In Antwerpen is er nieuw werk van hem te zien.

Een foto is tijd loos: in de klik van het toestel waarmee hij is genomen, zit er geen tijd. Een film die heel erg traag wordt afgespeeld, of een minutieus geschilderd doek, is tijdloos: er steekt zoveel tijd in dat de tijd niet meer berekend kan worden. Twee betekenissen dus van het woord tijdloos, die helemaal anders zijn.

Het oeuvre van David Claerbout gaat over tijd. Tijd die onverbiddelijk voorbijgaat, maar die we in foto’s hopen stil te leggen. David Claerbout zet ze opnieuw in beweging. Bladeren bewegen opeens opnieuw, of er wordt ingezoomd op een gezicht in een oude schoolklas. Soms beweegt er ook niks in de foto’s, maar worden ze getoond in een pikzwarte ruimte, zodat het oog van de kijker er heel langzaam aan went. Het moment van het kijken zelf wordt dus ook aangetast.

Kan de tijd worden uitgeschakeld? De wereld gaat alsmaar sneller, maar de kunst wil vaak niet mee. Kunst moet traag zijn, alsof het een antidotum is voor een samenleving die heel erg hard gaat. Soms lijkt het alsof David Claerbout met zijn stijlvolle beelden – meestal in zwart-wit en streng uitgelijnd – waarin dingen minimaal bewegen, iets te gemakkelijk inspeelt op zo’n reactionair kunstbesef. Foto’s waarin onverwacht iets beweegt, of er af en toe een figuur om een muurtje piept: vaak zijn het gewoon gimmicks.

Maar gelukkig is het oeuvre van Claerbout meer dan dat. Zijn beste werk is een complexe en ideologisch geladen reflectie over tijd. Zijn nieuwste film heet Reflecting Sunset en werd gedraaid voor een gebouw in Napels, gebouwd in de jaren dertig. Fascistische architectuur, gehuld in streng marmer en met een monumentale rij vensters, alsof het gebouw de tijd kan overwinnen. Als geen andere ideologie wilde het fascisme de tijd uitschakelen. Het Derde Rijk moest een eeuwig hier en nu worden.

De setting van het gebouw heeft iets weg van een tempel, maar David Claerbout richt zijn camera op het onderste deel van de gevel terwijl de zon in de vensters spiegelt. Terwijl de zon ondergaat, schuift ze in een halfuur over de hele gevel heen. Het gebouw blijft overeind, maar het marmer wordt verblind. Boven op de gebouwen die zich samen met de zon spiegelen in het glas, is er ook nog natuur te zien. En de zon gaat gewoon onder, dag in dag uit. Dit is kunst met een politieke lading die, zonder veel poespas, uit het beeld zelf spreekt.

Door LARS KWAKKENBOS