Van ‘schlockmeister’ tot onheilsprofeet, van lichamelijke tot mentale littekens, van ‘Videodrome’ tot ‘Spider’. Wij doken de archieven in en selecteerden enkele revelerende citaten uit onze interviews met David Cronenberg.

Met James Woods, Sonja Smits en Debbie Harry

Met Christopher Walken en Brooke Adams

Met Jeff Goldblum en Geena Davis

Met Peter Weller en Judy Davis

Met James Spader en Holly Hunter

Met Jude Law en Jennifer Jason Leigh

Met Ralph Fiennes en Miranda Richardson

Videodrome (1983)

Max (Woods), het hoofd van een tv-maatschappij die in hardcore gespecialiseerd is, wordt het slachtoffer van het demonische Videodrome-programma, dat signalen stuurt naar de hersenen en daar voor moorddadige hallucinaties zorgt. Akelige mind-and-body-horror die door Andy Warhol ooit werd omschreven als de ‘ Clockwork Orange van de jaren tachtig’.

Videodrome gaat over de macht van de media en is een exploratie van de gruwelijkste nachtmerries die je rond het kijkkastje kunt verzinnen, maar de film gaat ook over de manier waarop de mens zijn omgeving kan veranderen. Wij zijn de enige wezens die ons milieu volledig kunnen wijzigen. Videodrome draait dus niet alleen om video, maar ook over de manier waarop we met ons lichaam sollen, over de chemische veranderingen die ons lijf ondergaat door wat we eten en slikken. Indertijd deed de film het niet erg goed aan de kassa, maar ironisch genoeg bleek het uiteindelijk wel een hit te zijn op video en tv.’ Dave Mestdach

The Dead Zone (1983)

Een brave schoolmeester (Walken) ontwaakt na jaren uit een coma, en blijkt plots over de gave te beschikken om in verleden en toekomst te kijken van mensen van wie hij de hand aanraakt. Bovennatuurlijk drama naar de roman van die andere morbide huiver- maestro, Stephen King.

‘Ik heb intuïtief toegehapt omdat The Dead Zone geen gewoon Stephen King-boek is: het is niet klassiek opgebouwd zoals Carrie of The Shining. De verhaallijn is heel excentriek. Sommige thema’s stemmen trouwens overeen met thema’s die ook in mijn films opduiken. Het idee, bijvoorbeeld, van een man die zijn leven begint als een doodgewone sterveling, maar dan plotseling, omdat hij een geheimzinnige gave heeft, een outsider wordt.’

The Fly (1986)

Een verknipte wetenschapper (Goldblum) vindt een teleportatiemachine uit, maar het loopt mis wanneer zich in de tweede capsule een vlieg bevindt. Goldblums aftakelende lichaam verandert in een vlieg, terwijl zijn liefje hem tot een monster ziet muteren. Fatalistische SF-horror, goed voor een oscar (beste make-up) en de grootste boxoffice-hit uit Cronenbergs carrière.

‘Als jonge filmmaker kwam het goed uit dat ze mij een horrorregisseur noemden, omdat het betekende dat ik een publiek had, en ik mijn films onder een herkenbaar label kon verkopen. Toch ben ik nooit een horrorregisseur geweest, maar iemand die vanuit een bepaald genre vertrekt om filosofische discussies aan te snijden. Een film als The Fly gebruikt het horrorpredikaat enkel om iets aan de man te brengen wat commercieel heel riskant is: een filosofisch getinte relatiefilm. Twee mensen worden verliefd op elkaar; de één krijgt een afschuwelijke ziekte, de ander ziet hem aftakelen en helpt hem zelfmoord plegen. Probeer zo’n concept in Hollywood maar ’s gefinancierd te krijgen.’

Naked Lunch (1991)

Cronenbergs hallucinante verfilming van William Burroughs onverfilmbaar geachte, psychedelische cultroman uit 1959. Een man raakt verslaafd aan insectenverdelgers en roeit per toeval zijn vrouw uit, waarna hij in een overheidscomplot terechtkomt, in gang gezet door gigantische kakkerlakken.

‘Een roman kan je nooit letterlijk in beelden omzetten, en zeker deze niet, met zijn fragmentarische structuur en zijn literaire nadruk op de seks, de drugs en de perversiteiten. Het is alsof Burroughs en ik in de teleportatiemachine uit The Fly zijn gestapt, samengesmolten en vervolgens tevoorschijn gekomen als een mutant wezen waarin je trekken van ons beiden herkent. We zijn in elk geval verenigd door de wil om de fifties niet langer af te schilderen als een idyllisch paradijs. Ik heb de jaren vijftig meegemaakt, en het ergste wat ons kan overkomen, is dat ze terugkeren. En dat is nu aan het gebeuren, vooral op het morele vlak. Het klimaat van het nieuwe puritanisme en politiek correcte denken vind ik afstotelijk en bedreigend, vooral voor de kunstwereld.’

Crash (1996)

James is net als zijn echtgenote een overtuigd swinger, en wanneer hij ook létterlijk uit de bocht gaat met zijn wagen, komt hij in een subcultuur terecht bevolkt door fetisjistische verkeersslachtoffers die kicken op littekens en carcrash-porno. Subversief-erotische psycho-thriller naar de roman van JG Ballard, waarvoor Cronenberg de Speciale Juryprijs kreeg in Cannes én… een AVN-Award, de oscars van de porno-industrie.

‘Vooral in Amerika, maar ook elders in de wereld, was de auto het vehikel van de seksuele bevrijding. Voor de eerste keer kon een jongen een meisje meenemen in zijn auto en haar onttrekken aan de ouderlijke bescherming. De connectie tussen auto’s en seks is overduidelijk. Je moet geen Freud zijn om dat te beseffen. De auto is ook een van de sterkste uitingen van technologie die er ooit zijn geweest. Auto’s hebben ons besef van tijd en ruimte grondig veranderd. Zelfs mensen die mijn film belachelijk vinden, kunnen niet ontkennen dat ze hun ogen niet kunnen afwenden als ze een auto-ongeval zien. De kijklust is groot; het is iets wat aantrekt en afstoot. Enerzijds is er de opluchting dat het ons niet overkwam; anderzijds zijn we nieuwsgierig naar wat er gebeurt als lichamen door een auto-crash vernietigd worden.’

eXistenZ (1999)

SF-thriller waarin Cronenberg het ultieme computerspel introduceert – één dat rechtstreeks wordt aangesloten op het zenuwstelsel van de consument. Met Jennifer Jason Leigh als de profete van de virtuele wereld, Jude Law als haar devote bewakingsagent en allerlei vieze organismes als joysticks en spelconsoles.

‘eXistenZ is geen film over computerspelletjes. Het gaat over wat je zoal met een computerspel kan doen, en dat wordt dan verder doorgedacht en op een filosofisch niveau getild. De film is zeker geen waarschuwing over de gevaren van games, maar stelt veeleer het wezen van realiteit en kunst ter discussie. Ik toon de strijd tussen twee kampen: de ‘realisten’, die vinden dat elke vervorming van de realiteit schadelijk is, en de aanhangers van het spel eXistenz, die net plezier scheppen in het creëren van virtuele werelden. De realisten staan voor mensen die geloven dat kunst moet worden verboden – vergeet niet dat er religies zijn waarin figuratieve kunst wordt verboden omdat de mens is geschapen naar Gods gelijkenis. Dezelfde mensen die gekant zijn tegen eXistenZ, zullen mij ook willen verbieden om films te maken, omdat ook ik met mijn films de werkelijkheid transformeer.’

Spider (2002)

Psychodrama gebaseerd op de roman van Patrick McGrath, met Ralph Fiennes als de getraumatiseerde Spider. Het geesteszieke titelpersonage keert terug naar de plaats waar hij opgroeide, op zoek naar de waarheid achter de dood van zijn moeder – een gebeurtenis die hem voor het leven heeft getekend.

Spider is een personage dat zijn eigen werkelijkheid samenstelt. En dat is iets wat we allemaal moeten doen. We moeten allemaal de illusie van stabiliteit scheppen, en onszelf ervan overtuigen dat we nog steeds dezelfde persoon zijn als we wakker worden, terwijl dat helemaal niet zo is. Ik las ooit een passage uit een boek van Marcel Proust waarin hij beschrijft hoe hij ’s morgens wakker wordt en gedurende dat proces van ontwaken geleidelijk de hele menselijke evolutie doormaakt, van het meest primitieve oerwezen tot iemand die een wit hemd met kraag aantrekt – voor hem het summum van beschaving. Ik heb ook altijd het idee gehad dat we onszelf telkens opnieuw moeten creëren. Wij zijn wezens van de tijd. De tijd geeft betekenis aan ons bestaan. In dat opzicht is Spider een discussie over de manier waarop herinneringen gelijk staan met identiteit. Herinneringen veranderen constant, met als gevolg dat onze identiteit ook constant verandert. En toch koesteren we de illusie dat we dezelfde blijven.’

Door Dave Mestdach

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content