Chinese dromen

Natuurlijk is het een tikje vreemd om met coronaogen naar deze derde Chinareeks van fotograaf en documentairemaker Ruben Terlou te kijken. Huilende vrouwen snuiten hun neus in een papieren zakdoek, waarna ze die zakdoek op de kast leggen en ze gewoon verder dumplings kneden. Met blote handen. Blote, ongewassen handen. Toen Terlou filmde nog heel gewoon, nu een regelrechte aanslag op de volksgezondheid.

Een meisje van zestien vertelt met tranen in de ogen waarom ze in het heropvoedingsinternaat belandde. Terlou zit zij aan zij met haar en streelt met blote vingers het litteken op haar onderarm. Of ze dat zelf gedaan heeft? Ze knikt. Ze was boos, nam een mes en sneed in haar arm. Te diep, ja. Ze haalt de schouders op, wrijft de tranen uit haar ogen, haalt haar neus op en veegt haar vingers af aan haar trainingsbroek. Zo zag de wereld er amper een paar maanden geleden uit.

Terlou trok in de zomer van 2019 door China, op zoek naar dromen van jonge en oudere Chinezen. Van corona was nog geen sprake en dat we zo verbaasd reageren op de beelden van blote handen en vuile zakdoeken zegt veel over de snelheid waarmee we ons hebben aangepast aan deze nieuwe, vreemde wereld van altijd schone handen en fysieke afstand. Een arm om een vreemde slaan was normaal, bonkt het door mijn hoofd. En ook: zal het ooit weer normaal worden? Maar evengoed: zullen we het hebben over een China – en bij uitbreiding een wereld – voor en na corona? Is dit virus een waterscheiding in de geschiedschrijving?

Met Chinese dromen gunt Terlou ons in ieder geval een prachtige blik op het leven in delen van China voor corona. Alle Chinezen, zo begint Terlou, worden verwacht bij te dragen aan de Chinese droom. Een kind krijg je om die toekomst veilig te stellen. Maar welke dromen koesteren die Chinese kinderen zelf? Een meisje dat net een liedje heeft gezongen voor de nationale zangjury zegt met een brede glimlach op haar gelaat dat ze droomt van wat minder huiswerk en wat meer tijd.

Terlou presenteert hier bewust het clichébeeld van de prestatiegerichte Chinese opvoeding. Wie het zich als ouder kan veroorloven, propt iedere minuut van het leven van zijn kind vol met lessen ter ontwikkeling en vervolmaking van een minimaal talent. Kinderen leren Engels voor ze schoollopen, dreunen patriottische liedjes op en brengen uren aan de piano door.

Maar gelukkig laat Terlou het pad van het cliché razendsnel links liggen. Hij klopt aan de dubbele toegangsdeur van een heropvoedingsinternaat aan. Hier komen Chinese jongeren en kinderen terecht die het wat moeilijk hebben met de vele eisen en verwachtingen. Minstens een jaar blijven ze er om, zoals een pas aangemeld meisje het omschrijft, ‘mijn gedachten te controleren’.

Terlou trekt met hen op en polst naar de dromen van deze schijnbaar verloren kinderen. Het meisje dat met een mes in haar arm kerfde, vertelt dat ze muzieklerares wil worden. Het jongetje dat alleen over eten kan praten en dromen, hoopt dat hij snel wat magerder wordt. Een jongen leest een brief voor van zijn vader. ‘Jij haat mij, maar ik houd van jou’, is de eerste zin. Hij verloor zijn moeder aan lymfeklierkanker en nu zou hij graag dokter worden om anderen te helpen. Voorlopig zit hij vast in het internaat, want volgens zijn vader zijn zijn gedachten nog niet genoeg veranderd.

‘Kent jouw vader je droom?’ vraagt Terlou. De jongen schudt zijn hoofd. ‘Niemand vraagt er ooit naar.’ Er valt een stilte. Terlou is niet voor niets fotograaf. Hij durft afstand te nemen en gewoon te observeren zonder er alomvattende conclusies aan vast te knopen. Het is aan de kijker om al dan niet door te denken of te interpreteren. En dat is een kostbare vrijheid.