Toby Litt (Oorspronkelijke titel: ‘Deadkidsongs’), Ambo – Anthos, 365 blz., euro 22.90

Amplewick, Noord-Londen, ergens in de jaren zeventig. Vier kwajongens van een jaar of tien voeren een eindeloze zomer lang een imaginaire oorlog tegen de vijand, een denkbeeldige veldslag die de fantasie van Bende – zo heten ze – vierentwintig uur per dag, zeven op zeven domineert. Hun verbeelding wordt nog eens aangevuurd door de Generaal-Majoor (soms ook wel gewoon de vader van een van de jongens) die ze bijzonder hardhandig commandotechnieken en militaire denkpatronen bijbrengt. Als een van de jongens plots overlijdt, broeden de overblijvers op wraak. De grootouders van de jongen, de dinosaurussen, hadden zijn dood immers kunnen voorkomen als ze sneller gereageerd hadden. Sterke organismen vernietigen de zwakkere, de dinosaurussen moeten worden uitgeroeid. Wraakgevoelens en onderlinge spanningen doen Bende wegglijden in een linke logica van geweld, wreedheid van de kinderen escaleert subtiel naar een bloedstollende finale.

‘De kinderen fungeren als een microkosmos,’ vertelt de lieveling van literatuurminnend Groot-Brittannië in een Amsterdams hotel, ‘de machtsstrijd tussen de jongens is exemplarisch voor elk politiek systeem, zij het dan dat de macht bij hen minder naakt is. Ik durf niet beweren dat geweld in onze neurale netwerken verankerd zit, want het is deels ook een sociaal construct. Maar onmiskenbaar biologische kantjes heeft het zeker.’ Bende legitimeert het geweld dan ook door onophoudelijk naar de natuur te verwijzen, iets wat culmineert in een fantastische herinterpretatie van Darwins evolutietheorie. ‘Ik trek ook geen rigide lijn tussen volwassenen en kinderen’, zegt Toby Litt. ‘Ik denk dat kinderen bepaalde dingen doen om precies dezelfde redenen als volwassenen. Er is bijvoorbeeld weinig verschil tussen de vaderfiguur – Generaal-Majoor – en Bende: hij is een volwassen jongen die op een zeer gevaarlijke manier hun verbeelding voedt. Bende idealiseert hem en beschouwt hem als de bovenste baksteen in hun piramide. Ze zijn een en al oor voor zijn militaire logica. Het absorberen van zulk gedachtegoed is niet alleen gevaarlijk, het kan ook tot verschrikkelijk wreedaardige resultaten leiden, zoals het boek aangeeft.’ Ondanks een tergend langzame opbouw in de eerste hoofdstukken – ‘niets is zonder reden’, lacht Litt – loont het de moeite om je vast te bijten in deze verbijsterende roman. Zodra de wreedheid van Bende smeult, is er geen weg terug.

(Bram Van Moorhem)