‘BLINKT DAT TAFELBESTEK WEL GENOEG?’

CHLOË SEVIGNY en KATE BECKINSALE in LOVE & FRIENDSHIP: Jane Austen mét humor.

Zomersolden, dus twee leuke verrassingen voor de prijs van één. Primo: cultheld Whit Stillman laat weer van zich horen. Secundo: zijn Love & Friendship is met ruime voorsprong de grappigste Jane Austen-adaptatie ooit. ‘Voor te veel regisseurs is een Austen-film een klus als een ander.’

Whit Stillman? Dat is de ontbrekende schakel tussen Wes Anderson en Woody Allen. In de jaren negentig was hij met Hal Hartley, Todd Haynes en Jim Jarmusch de man die de Amerikaanse indiecinema liet bruisen. Zijn scenario voor Metropolitan (1990) werd genomineerd voor een Oscar. Niet iedereen lustte de zachte ironie en de soms snobistische humor van zijn praatzieke, dandyeske sociale komedies en beminnelijke portrettering van gecultiveerde jongelui uit de hogere kringen. Maar wie het wél kon smaken, snakte naar meer. Meer dat er niet kwam. Tussen Last Days of Disco (1998) en Damsels in Distress (2011) bracht Stillman dertien jaar geen film meer uit, waardoor hij een nog grotere cultfiguur werd.

Vijf jaar na Damsels in Distress is Stillman terug met Love & Friendship, en toont hij aan dat een adaptatie van Jane Austen niet per se tot aanstellerig, overgeromantiseerd kostuumdrama moet leiden, maar ook ongemeen grappig en frisser dan een jong blaadje sla kan zijn. Kate Beckinsale blinkt uit als Lady Susan, die voor zichzelf en haar dochter een rijke echtgenoot zoekt. Met een zalige glimlach en bedwelmende charme overtreft ze Valmont uit Les liaisons dangereuses in vleierij en vileine intriges.

Jane Austen was een humoriste. Wat een aangename verrassing.

WHIT STILLMAN: Humor is altijd aanwezig in de boeken van Jane Austen, helaas valt dat aan de meeste filmadaptaties niet te merken. Lady Susan is wel een geval apart. Het is een obscure briefroman, die me verbaasde omdat hij zo grappig is. Austens humor doet me aan die van Oscar Wilde denken. Het is geen perfect afgerond literair werk. Austen had er vast nog aan voortgewerkt, maar zover is het nooit gekomen. Jammer, want Lady Susan bevat enkele van haar beste passages en mooist geformuleerde zinnen.

Waarom werd Lady Susan destijds niet uitgegeven?

STILLMAN: Ze stak haar tijd liever in de voltooiing van andere manuscripten. In die periode schreef ze de eerste versies van de romans die iedereen kent: Sense and Sensibility en Pride and Prejudice. Misschien dat ze Lady Susan nog afgewerkt zou hebben als ze niet zo vroeg, op haar 41e, gestorven was. Maar zeker is dat niet. Naarmate ze ouder werd, werd ze iets didactischer. Ze was sneller geneigd tot moraliseren. Lady Susan past niet in dat kraam.

Je bent Jane Austen-fan. Waarom zijn zo weinig filmadaptaties van haar werk écht de moeite?

STILLMAN: In de filmbusiness lopen er te veel mensen rond die het alleen maar doen om brood op de plank te brengen. Voor hen is een Jane Austen-film de zoveelste klus. De kans bestaat dat ze geen enkele voeling met haar hebben. Dat leidt tot onbeduidende kostuumdrama’s die Austens troeven niet uitspelen. Meestal haak ik na twintig minuten al af omdat ik er zo weinig van haar in terugvind. De uitzonderingen zijn de Sense and Sensibility (1995) van Ang Lee met Emma Thompson en de BBC-serie Pride and Prejudice (1995) met Colin Firth en Jennifer Ehle. Ik hoop dat mijn film in dat rijtje past.

Was Lady Susan, met haar radde tong en scherpe inzicht in de sociale gedragsregels, een alter ego van Jane Austen?

STILLMAN: Mwah, personages zijn altijd op de een of andere manier een alter ego van de schrijver. Dat maakt van de auteur nog geen held of schurk met een bedenkelijke moraal. Ik veronderstel dat het Jane Austen wel opwond om een dominante, grappige vrouw op te voeren die met haar charmes en sluwheid iedereen kon misleiden. Ze zal zich wel een beetje met Lady Susan vereenzelvigd hebben.

Lady Susan is een eersteklas intrigante en toch supporter je voor haar. Hoe komt dat?

STILLMAN: Het verhaal mag dan bijna tweehonderd jaar oud zijn, ik zie geen groot verschil met het heden. De karaktertrekken, de gedragingen en de persoonlijkheden die Austen beschrijft, zie je vandaag nog altijd. De vraag is waarom we zo genieten van Lady Susans bedenkelijke spelletjes. Ik denk dat we graag opgaan in de fantasie dat we onze omgeving kunnen domineren als we het maar sluw en tactisch genoeg aanpakken. Lady Susan weet in élke omstandigheid wat ze moet zeggen of antwoorden. Ze kan alles zo draaien en keren dat het haar goed uitkomt en kan zich bijgevolg uit elke situatie redden. Dat maakt van haar een vrouwelijke James Bond, een superheldin met charme en manipulatie als superkrachten.

Kate Beckinsale zet je superheldin zo verrukkelijk neer dat we zin hebben om haar Underworld 2 tot 5, Van Helsing en zelfs Pearl Harbor te vergeven.

STILLMAN: Ze was vorige week te gast in Conan, de talkshow van Conan O’Brien. Meestal zijn die interviews met actrices die hun film promoten slaapverwekkend. Maar Kate slaagde erin om even grappig en ad rem te zijn als Lady Susan. Ze heeft zich Lady Susan helemaal eigen gemaakt en verkeert in bloedvorm. Lady Susan staat niet ver af van Charlotte, haar personage in The Last Days of Disco. Die rol had ik haar aangeboden nadat ik haar aan het werk gezien had in Cold Comfort Farm, een adaptatie van een roman van Stella Gibson, die vaak met Austen vergeleken wordt. Ik dacht meteen aan Kate voor de rol van Lady Susan. Maar toen ik tien jaar geleden aan Love & Friendship begon, was ze daar nog te jong voor. Ik zou toen voor Elizabeth Hurley gegaan zijn.

Je bent dus al tien jaar geleden aan Love & Friendship begonnen. En tussen The Last Days of Disco en Damsels in Distress zat maar liefst dertien jaar. Waarom kost het je zoveel tijd om een film te maken?

STILLMAN: Ik heb die kloof van dertien jaar niet gewild. Er was altijd wel een project dat op het punt stond om groen licht te krijgen. Dus bleef ik maar verbeterde versies van scenario’s schrijven of nieuwe ideeën uitwerken. Maar zo kun je bezig blijven, en ondertussen heb je amper inkomsten.

Love & Friendship is een ander verhaal. Het was nooit de bedoeling om die film op korte tijd te realiseren. Ik verplichtte mezelf om mijn tijd te steken in zaken waar ik wél voor werd betaald, scenario’s schrijven bijvoorbeeld. Tussen betaalde klussen door werkte ik dan verder aan Love & Friendship.

Een passieproject dus.

STILLMAN: Zo zou ik het niet noemen, eerder een funproject. Passieproject klinkt alsof ik wanhopig iets probeerde te maken. Dat was niet zo. Ik zou niet gestorven zijn, mocht Love & Friendship dode letter gebleven zijn. Ik werkte eraan verder tijdens werkpauzes en vakanties, als ik zin had om me te amuseren. Ik wilde de film helemaal uitdenken zoals ik hem zelf zag. Tot in het kleinste detail.

Hoeveel tijd steek je in die kleine dingetjes?

STILLMAN: Ik vind het fantastisch dat ik mijn films kan super-finishen. Geen enkel draadje hangt nog los als ik klaar ben. Als regisseur ben je onvermijdelijk een beetje een lastig mens. Jij bent degene die het werk van de anderen constant bekritiseert. Kan dat licht niet wat zachter? Moet die jurk niet korter? Blinkt dat tafelservies wel genoeg? Dat lijkt volstrekt onbeduidend, maar het zit in de details, je móét wel muggenziften.

Je hoeft je niet te verontschuldigen.

STILLMAN: Acteurs worden snel jaloers als je lang bezig bent met de mensen van het decor of het licht. Ze snappen niet dat ik een scène opnieuw wil doen als ik plots merk dat de spulletjes op de wastafel er fake uitzien of lelijk zijn. Ze vinden het idioot dat ik me met dat soort onbenulligheden inlaat. Maar ze beseffen niet hoe die onbenulligheden in de montagecel vaak een groot probleem zijn. Het is in hun belang dat alles tot in de puntjes verzorgd is. Je wilt toch niet dat je glansprestatie onbruikbaar is omdat er op de achtergrond een figurant de idioot uithangt? Ik moet wel bekennen dat ik sowieso graag veel versies van een scène opneem. Daar heb ik geen stuntelende figurant voor nodig. Acteurs vallen niet graag in herhaling. Maar wat moet, moet.

In Love & Friendship wissel je fijnbesnaarde, gesofisticeerde humor af met grappige dwaasheden.

STILLMAN: Zo is dat. Mijn favoriete dwaasheid is Tom Bennett die erwtjes op zijn bord krijgt, maar dat niet kent en zegt: ‘How jolly, tiny green balls! What are they called?’(gniffelt) Toen ik merkte hoe grappig Tom Bennett die dwaze sir James Martin kon neerzetten, heb ik extra scènes voor hem geschreven. Het script was naar mijn zin te veel een adaptatie. Ik zat met te veel praatscènes die rechtstreeks uit het boek kwamen. Dat heb ik opgelost door er luchtigere, komische elementen aan toe te voegen.

Vind je Love & Friendship je beste film tot nu toe?

STILLMAN: Ik kreeg voor Damsels in Distress op mijn kop van veel mensen die in de jaren negentig genoten hadden van Metropolitan, Barcelona en The Last Days of Disco. Daar was ik het niet mee eens. Ik wil niet denigrerend doen over mijn vroegste films, maar ik hou vooral van de films die ik ná dat gatvan dertien jaar gemaakt heb. Love & Friendship is in elk geval mijn meest succesvolle film tot nog toe.

Hoe moet het nu verder? Ga je opnieuw tien jaar slijpen aan een funproject?

STILLMAN: Je kunt een kat op verschillende manieren villen. Ik hoop op enige continuïteit. Ik wil graag The Cosmopolitans maken, een tv-serie over Amerikaanse expats in Parijs, waar ik zelf negen jaar heb gewoond. Dat zou iets moeten worden in de trant van Love & Friendship. De pilootaflevering is al een tijdje af, maar ik heb me daarna even op Love & Friendship geconcentreerd. Amazon beslist in de komende weken of ze het licht op groen zet voor de serie.

We duimen alvast voor je.

LOVE & FRIENDSHIP

Vanaf 29/6 in de bioscoop.

VOLGENDE WEEK

HIGH RISE

door Niels Ruëll

‘Lady Susan is een vrouwelijke James Bond, een superheldin met charme en manipulatie als superkrachten.’ Whit Stillman

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content