Om een controversieel thema heeft de Italiaanse filmveteraan Marco Bellocchio (70) nooit verlegen gezeten. Met Vincere trakteert hij zijn trouwe aanhang nu op een futuristisch melodrama over Mussolini’s geheime liefde. ‘Zonder gratuite ironie: ik ben geen Tarantino.’

In tegenstelling tot zijn generatiegenoot Bernardo Bertolucci heeft Marco Bellocchio nooit een échte hit gemaakt. Toch wist de regisseur zich de voorbije vier decennia discreet op te werken tot de peetvader van de Italiaanse politieke cinema. Bovendien is Bellocchio de jongste jaren aan een opmerkelijke revival bezig. Vorig jaar dong hij met Vincere op het festival van Cannes nog mee naar de Gouden Palm.

In die prent blikt Bellocchio terug op een vergeten episode uit de Italiaanse geschiedenis. Dat Mussolini in 1922 de macht greep, zijn land aan de zijde van nazi-Duitsland de Tweede Wereldoorlog insleurde en in 1945 door partizanen werd gefusilleerd, is genoegzaam bekend. Weinig Italianen weten echter dat de 31-jarige Benito in 1914 trouwde met Ida Dalser en dat die schoonheidsspecialiste hem ook een zoon schonk. Toen hij in de Eerste Wereldoorlog naar het front trok, besloot hij immers dat Ida en de kleine Benito niet in zijn propagandaplaatje pasten. In 1916 trouwde de latere fascistische dictator met Rachele Guidi. Zijn ex-vrouw en hun zoon eindigden in een psychiatrische instelling.

Hoewel aan Ida en Mussolini’s illegitieme zoon al twee boeken en een documentaire werden gewijd, wordt er in de officiële geschiedschrijving maar zelden over hen gerept. Toch wilde Marco Bellocchio het geheim van Il Duce graag in herinnering brengen, al was het maar om te bewijzen dat de autocraten die de media in handen hebben, de waarheid niet zomaar kunnen verkrachten.

Kende je het verhaal van Ida Dalser al lang?

Marco Bellocchio: (Knikt) Ik had de documentaire gezien en de boeken gelezen. Wat me fascineerde, was niet alleen de mechaniek waarmee haar huwelijk en zelfs haar bestaan door de fascisten in de doofpot werden gestopt. Ook haar energieke persoonlijkheid intrigeerde me. Haar leven lang is ze blijven schreeuwen om gerechtigheid. Ze stuurde brieven naar de autoriteiten, woonde publieke bijeenkomsten bij en zelfs toen ze door de fascisten in een instelling werd gestopt, slaagde ze er meermaals in om te ontsnappen. Haar karakter deed me denken aan dat van Antigone en Medea, in die zin dat ze door haar daden uiteindelijk ook haar eigen zoon de verdoemenis in dreef.

Kent de gemiddelde Italiaan haar?

Bellocchio: Neen. De politie heeft indertijd alle documenten vernietigd zoals de huwelijksakte of het certificaat waarin Mussolini Ida’s zoon erkent. Vandaar dat sommige historici haar verhaal niet eens geloven, hoewel er in haar geboortedorp Sopramonte veel getuigen waren die het konden bevestigen.

Mussolini had geen enkele moeite met zijn imago van rokkenjager. Waarom heeft hij Ida dan wel straal genegeerd?

Bellocchio: Vrouwen versieren is niet hetzelfde als hertrouwen, zeker niet in katholiek Italië. Bovendien hebben Mussolini’s medestanders er alles aan gedaan om ervoor te zorgen dat Ida hem daarna nooit nog zou ontmoeten – mogelijk zelfs buiten zijn medeweten om. Misschien dacht hij wel dat Ida hem niet meer wilde lastigvallen. Hij was egomaan genoeg om dat te geloven.

Zelf omschrijf je de film als een ‘futuristisch melodrama’. Leg eens uit.

Bellocchio: Ik wilde het eerste deel – waarin je ziet hoe de jonge Mussolini zich tot dictator opwerkt – de kracht en dynamiek meegeven van het futurisme, de Italiaanse kunststijl uit de jaren 20 die tal van tijdloze meesterwerken heeft opgeleverd, maar ook de tragische vergissing heeft gemaakt om een bondgenoot van het fascisme te worden. Vandaar die opera-achtige mix van archiefbeelden van de echte Mussolini en scènes waarin een acteur hem speelt, met grootse decors en opzwepende muziek. In het tweede deel kies ik voor een meer melodramatische aanpak, een stijl die evengoed tot het Italiaanse patrimonium behoort en beter bij Ida’s tragische neergang past.

Was het je bedoeling om een parallel te trekken tussen Berlusconi en Mussolini, twee leiders die altijd handig de media hebben bespeeld?

Bellocchio: Ik wilde vooral de canonisering van de geschiedenis onderzoeken. Dat neemt niet weg dat de manier waarop Berlusconi de Italiaanse media controleert en censureert onvermijdelijk aan de propagandamethodes van Mussolini doet denken. Hij was indertijd de eerste politicus die radio, film, kunst en fotografie ten volle benutte om zijn macht te consolideren en zijn publieke imago te kneden. Verder gaat de vergelijking evenwel niet. Berlusconi’s vrouw mag dan wel de echtscheiding hebben aangevraagd, ze zit nog altijd niet in een gekkenhuis zoals Ida, die daar ook nog eens werd verkracht en vernederd.

Je hebt een groot deel van je oeuvre aan politiek gewijd. Zie je met films als ‘Il Divo’ en ‘Gomorra’ een opleving van de Italiaanse politieke film?

Bellocchio: Niet echt. In de jaren 60 en 70 waren politieke films nog sterk ideologisch en meestal links gekleurd. Van die traditie schiet nog weinig over. Het interessante aan Il Divo en Gomorra is dat ze politieke thema’s op een vrijere, meer fantasievolle manier benaderen. Dat kan ook haast niet anders, aangezien de Italiaanse politiek zelf in een ideologisch vacuüm verkeert. Alles moet dus opnieuw worden uitgevonden. Vandaar dat Vincere geen politieke film is in de traditionele zin van het woord. Het is veeleer een aanzet tot een nieuwe filmtaal om politieke thema’s mee te behandelen. Ik hoop alleen dat die zoektocht niet ontaardt in gratuite ironie. Ik ben Tarantino niet.

vincere

Vanaf 10/2 in de bioscoop.Voor bespreking zie pagina 31.

Nel Nome del Padre

16/2 op dvd (Homescreen).

Door Dave Mestdach