België scherpgesteld

zondag 20/11, Canvas ***

Hij raadde iedereen af om fotograaf te worden. En zelf dacht hij er zowat iedere dag aan iets anders te gaan doen. Maar toch, mocht hij zijn leven kunnen herbeginnen, hij zou precies dezelfde keuze maken. In België scherpgesteld vertelt de – ondertussen overleden – persfotograaf Paul Van den Abeele het niet zelf. Hij laat een geluidsopname van vele jaren eerder het werk doen. Met een brede grijns op het gezicht drukt hij de knop van een oude bandopnemer in. Het waren prachtige beelden, die van deze fotograaf en zijn vrouw. Na zijn pensioen had hij geen camera meer aangeraakt. Hij was teruggekeerd naar zijn eerste artistieke liefde: de schilderkunst. ‘Hij keek altijd naar omhoog, ik naar omlaag’, vertelt zijn vrouw. ‘Hij zag nooit iets, ik vond schelpen.’

Zinnen om in te lijsten, beelden om van te snoepen: dat leverde het portret van Van den Abeele op. De camera volgde het koppel in de auto op weg naar de IJzertoren. Hij zou er geëerd worden om de manier waarop hij zijn camera op Vlaanderen en de Vlaamse strijd had gericht. Van den Abeele hoort de loftrompet die in de witte feesttent over hem wordt gestoken. Hij wuift al die schone woorden met twinkelende ogen weg. Hij deed, zo zal hij later zeggen, gewoon zijn job. Maar hij zocht altijd de schoonheid op. Zijn geheim? ‘Tegenlicht.’ Altijd stond hij aan de andere kant.

België scherpgesteld had een portret kunnen worden van Van den Abeele. Of van Van den Abeele en Odette Dereze, een van de eerste Belgische persfotografen. Maar productiehuis Las Belgas besloot de ambities op te pompen. In vijf afleveringen wil men onderzoeken hoe de naoorlogse fotografen naar België en zijn bewoners hebben gekeken, hoe ze het land en zijn landgenoten in beeld hebben gebracht. Tientallen fotografen worden gevolgd, bevraagd, gefilmd. Er worden vele lagen op elkaar gelegd. De geschiedenis van het land, van de fotografie, van de persfotografie, van de pers zelf, van, van: noem maar op. België scherpgesteld wil echt alles vertellen. Het is zo veel tegelijk dat de verhaallijn een wasdraad van losse beelden wordt. Er zijn de herinneringen aan de Expo 58, natuurlijk, er is de brand in de Innovation in Brussel, de boerenbetogingen die de stad vermorzelden.

En dan vraag je je af of de geschiedenis het beeld bepaalt of het beeld de geschiedenis. Beschouwen we gebeurtenissen als bouwstenen van het collectieve geheugen omdat er foto’s van bestaan of is het omgekeerd? En welke fundamentele gebeurtenissen zijn we ondertussen vergeten omdat ze te weinig gefotografeerd werden? In die zin was de Franstalige fotograaf Christian Carez een heerlijke ontdekking. Moe van het fotograferen van mannequins trok hij met zijn camera naar de migrantenwijken en peuterde er in het niet eens zo latente racisme. ‘Verboden voor migranten’, hing er op een tiental cafés in Waver. Dat was in 1962 heel gewoon.

Het zal wel aan mij liggen, maar ik vond dat, samen met het portret van Van den Abeele, het strafste fragment uit België scherpgesteld. Fragment, want dat was deze eerste aflevering: een opeenstapeling van anekdotes en fragmenten, waarbij vooral niet gekozen werd tussen werkelijk relevant en boeiend voor de kleine kring. De makers willen zo graag scherpstellen dat ze zich verliezen in keuzestress.

door Tine Hens

De makers willen zo graag scherpstellen dat ze zich verliezen in keuzestress.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content