Dinsdag 22.15 – Canvas

Neen, wees gerust, de N-VA heeft deze winter geen eigen programma gekregen op Canvas, integendeel: Arm Wallonië – een reis door het beloofde land probeert net enkele kanttekeningen te plaatsen bij het verhitte communautaire debat van vandaag, door een stuk vergeten Belgische geschiedenis naar boven te spitten. Deze driedelige documentairereeks gaat over de emigratie van de zowat 500.000 Vlamingen die in het begin van de 20e eeuw de armoede in Vlaanderen probeerden te ontvluchten en in het rijke, industrië-le Wallonië gingen werken. Aan de hand van tientallen getuigenissen wordt hun verhaal verteld, en wordt getoond hoe Vlaanderen en Wallonië in die tijd eigenlijk het spiegelbeeld vormden van de situatie van vandaag. De reeks is gebaseerd op het gelijknamige, bekroonde boek van Humo-journalist Pascal Verbeken, die voor de verfilming de hulp kreeg van documen-tairemaker Luckas Vander Taelen.

Hoe ben jij bij dit project betrokkengeraakt?

Luckas Vander Taelen: Ik had het boek van Pascal gelezen en ik vond het zeer goed, omdat er naast het werk van Guido Fonteyn nog niet veel over die periode geschreven was. Ik heb Pascal dan gecontacteerd en hem voorgesteld om een docureeks te maken. Het is een verhaal dat verteld moet worden, enerzijds omdat er nu nog getuigen in leven zijn, anderzijds omdat het lijkt alsof Vlaanderen die periode uit zijn geschiedenis wil vergeten.

Loopt ‘Arm Wallonië’ parallel met het boek of is het er een aanvulling op?

Vander Taelen: Een documentaire is natuurlijk sowieso anders dan een boek, maar er zitten ook nieuwe verhalen in de reeks. Pascal is immers nog verder op onderzoek gegaan en via zijn getuigen hebben we nog andere mensen kunnen vinden. Maar het uitgangspunt is bewaard gebleven: Arm Vlaanderen, het boek uit 1903 van de Franstalige journalist August De Winne, waarin die de armoede en de corruptie in het Vlaanderen van toen beschreef. De reeks toont hoe Vlaanderen en Wallonië een eeuw later van positie zijn gewisseld.

Je zegt dat Vlaanderen dat deel van zijn geschiedenis wil vergeten. Hadden de getuigen ook het gevoel dat hun verhaal moest worden gehoord?

Vander Taelen: Absoluut. Ik denk niet dat de modale Vlaming hier op school ooit iets over gehoord heeft. Uiteindelijk zijn de Walen van vandaag heel dichte familie van de Vlamingen, en dat wordt veel te vaak over het hoofd gezien. Neem nu de streek rond La Louvière, waar vroeger zoveel Vlamingen zijn heengegaan. Als je dan ziet hoe de N-VA in de buurt van de scheepslift actie gaat voeren om de zogenaamde transfers van Vlaanderen naar Wallonië aan te klagen…

Zijn ze in Wallonië beter op de hoogte van dat verleden?

Vander Taelen: Neen, daar heeft men het veeleer over de Italiaanse immigratie dan over de Vlaamse. Ook al omdat dit verhaal een aantal aspecten heeft, waaraan men niet graag herinnerd wordt. Men hoort daar niet graag dat men het Nederlands zo snel mogelijk wilde laten verdwijnen en geen tweetaligheid wilde toelaten in Wallonië, terwijl ze dat in Vlaanderen net wel eisten. Een deel van het huidige communautaire onbegrip gaat terug op de trauma’s van toen: de Walen vonden de Vlamingen maar boerkes en de Vlamingen hebben toen een minderwaardigheidscomplex opgelopen waarvan ze ook nu ze het veel beter hebben moeilijk af raken. Waren er dingen waar je zelf nog van stond te kijken?

Vander Taelen: Ik was verbaasd over het grote aantal Vlaamse immigranten en ook over de impact die die massale instroom had in bepaalde Waalse steden. Als je vandaag de straatnamen van bepaalde wijken bekijkt, zie je dat die allemaal een Vlaamse oorsprong hebben. Soms voelde ik me echt een archeoloog die een vergeten verleden naar boven bracht, en tijdens de opnames heb ik ook vaak moeten denken aan De Laatste Getuigen (de bekroonde documentairereeks die Vander Taelen begin jaren 90 maakte over de concentratiekampen; nvdr.). Net als toen draait deze reeks om herinneringen en verhalen die te belangrijk zijn om verloren te laten gaan.

Stefaan Werbrouck