Ondraaglijk lijden, alzheimer en euthanasie. Het Israëlische regisseursduo Tal Granit en Sharon Maymon maakte er met The Farewell Party zowaar een komedie over. ‘Dit is een film over keuzevrijheid, over je leven leiden zoals je dat wilt en over dat leven ook beëindigen zoals je dat wilt.’
The Farewell Party, dat in Venetië vorig jaar de publieksprijs won, opent met een telefoontje van ‘God’. Yehezkel belt een zieke oude vrouw op die in hetzelfde rusthuis woont als hijzelf en vraagt haar, met een zelf ineengeknutselde ineenstemvervormer, of ze nog even wil volhouden. Wanneer het vrouwtje later terugbelt, beantwoordt Yehezkels vrouw de oproep met een laconiek ‘God is even naar het toilet’.
De toon is meteen gezet. Zolang het niet al te plat wordt, mag er met alles gelachen worden. Ook met God en met hevig lijdende zieken. ‘Wat kun je anders doen?’ meent regisseuse Tal Granit. ‘Wij proberen steeds humor of absurditeit te vinden in een bepaalde situatie. Zoals Monty Python in dat ene liedje zingt: always look on the bright side of death.’
Ook coregisseur Sharon Maymon ziet alleen maar voordelen in komedie. ‘Het is een manier om de harten van het publiek te openen. Wij behandelen in onze films altijd maatschappelijke thema’s met humor, omdat iemand die lacht zich tegelijkertijd openstelt. Bij het schrijven denken we steeds aan de situatie. De gebeurtenissen zijn dramatisch, de situaties komisch. Ken je die scène uit Quentin Tarantino’s Inglourious Basterds (2009) waarin Christoph Waltz’ personage – een nazikolonel – een Joodse familie komt uitmoorden en plots die belachelijk grote pijp bovenhaalt? Wij zijn altijd op zoek naar die pijp, naar dat element. De enige grappen die echt niet kunnen, zijn slechte grappen. Een goeie grap maakt een scène absurder en dus ook complexer.’
Granit en Maymon schuwen de controverse niet. Niet alleen nemen de kranige oudjes uit The Farewell Party hun stervensrecht in eigen handen, ook thema’s als homoseksualiteit in het rusthuis en euthanasie bij ondraaglijk psychisch lijden komen aan bod. Toch vonden de regisseurs in Israël, waar euthanasie bij wet nochtans verboden is, met hun uitdagende script onmiddellijk productiegeld en inmiddels is de film al aan 25 landen verkocht.
‘Het is belangrijk om taboes te doorbreken,’ zegt Granit, ‘en we wilden het met deze film ook specifiek over psychisch lijden, over dementie hebben. Kijk, je trekt voor jezelf een grens: ik zal niet doden. Maar dan vraagt je terminaal zieke vriend om hem uit zijn lijden te verlossen en voor hem wil je die grens wel overschrijden. Als dan ook je vrouw dement wordt en je niet zeker weet of ze echt lijdt of niet, is dat een volgend moreel conflict. Wil je voor iemand met de ziekte van Alzheimer, voor je eigen vrouw, die grens ook overschrijden?’
‘En dan is er nog het geld’, vult Maymon aan. Een van de personages ziet er namelijk geen graten in om met euthanasie ook een centje bij te verdienen. ‘Wat we uiteindelijk willen tonen, is dat het snel een slippery slope wordt, dat die morele keuzes niet in de handen van de mensen zelf zouden moeten liggen. En wat de homoseksualiteit betreft, voor ons gaat de film niet per se over euthanasie, maar over keuzevrijheid. Over je leven leiden zoals je dat wilt en over dat leven ook beëindigen zoals je dat wilt. Wie vandaag nog beledigd is door homoseksualiteit heeft een probleem. Omdat we zelf gay zijn, proberen we wel steeds een gay personage of subplot te introduceren. Niet als thema van de film, maar als een normaal onderdeel van het leven. Als je zelf homo bent, denk je niet over jezelf als een controversieel onderwerp.’
De twee geëngageerde regisseurs nemen hun maatschappelijke rol overigens even serieus naast het scherm. Op het Jerusalem Film Festival van afgelopen zomer pleitten ze openlijk voor een staakt-het-vuren en een zinvolle dialoog met het Palestijnse volk. ‘Wij nemen een standpunt in. Of cinema de realiteit kan veranderen, is een moeilijke vraag, maar wij geloven dat het mogelijk is. Nadat The Farewell Party getoond was in Israël werden we uitgenodigd om deel uit te maken van een comité over euthanasie. Mensen vertelden ons ook dat ze na het zien van de film een testament hebben laten opmaken.’
Of de filmmakers dan ook begrijpen dat een gelijkaardige bereidheid om een standpunt in te nemen tot een culturele boycot tegen Israël kan leiden? Tot hevige kritiek op Michaël Borremans, bijvoorbeeld, omdat hij zijn tentoonstelling naar Tel Aviv liet reizen? ‘Is hij Belgisch? Wauw! We hebben zijn expo gezien en waren diep onder de indruk. Hij is een fantastische schilder. Kijk, wij begrijpen de reacties, maar een culturele boycot is niet de juiste manier. Wij willen ook dat er iets verandert in het Midden-Oosten, tussen Israël en Palestina. Het Israëlische volk en het Palestijnse volk zijn geen vijanden. Het zijn de regeringen, niet de mensen. Toch niet alle mensen. En al zeker niet de kunstenaars. Wie kunst maakt, brengt een boodschap en meestal is die boodschap kritisch voor de plaats waar de kunstenaar leeft, omdat hij op zoek is naar een betere plek. Het is belangrijk om cultuur van overal te zien. Cultuur kan oplossingen bieden. Een culturele boycot is het allerergste. Een boycot is tegen de vrede.’
THE FAREWELL PARTY
Vanaf 13/5 in de bioscoop.
DOOR SAM DE WILDE
Sharon Maymon ‘KEN JE DIE SCÈNE UIT INGLOURIOUS BASTERDS WAARIN CHRISTOPH WALTZ EEN JOODSE FAMILIE KOMT UITMOORDEN EN PLOTS DIE BELACHELIJK GROTE PIJP BOVENHAALT? WIJ ZOEKEN IN ONZE FILMS ALTIJD NAAR DIE PIJP, NAAR HUMOR.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
