Het stond in de sterren geschreven en zo is ook geschied: een goede acteur als Matthias Schoenaerts kun je niet in Vlaanderen houden. In Suite française verleidt hij Michelle Williams in nazi-uniform. Later dit jaar volgen nog films met Kate Winslet, Carey Mulligan, Tilda Swinton, Diane Kruger en Alicia Vikander. ‘Set me on fire en val me niet lastig met vulgariteiten.’

‘Godverdomme eij seg. Al da geziever met die mobilette. Godverdomme akkerdjie, akkerdjie. Vin je ’t erg alsek ’t interview mè dees stemmetje doennn. Goa je verstaon wadak seg?’

‘Doe maar.’

”k Ben oan ’t oefnen.’k Goa standupcomedianschool doennn. Let up voor dienen zetel. Je zakt erin weg en d’er is gene point de repère om op te steunen. Kost tienduusd eurootjes maje kunt er nie deftig in zitten. Da’s de wereld van vandoag.’

‘Aan het oefenen voor een Vlaamse boerenfilm?’

‘Nee, nee. Sorry, ik ben aan het raaskallen. Door de opeenvolging van interviews begin je als een goudvis in je eigen gedachten rond te zwemmen. Maar nu serieus: en… actie!’

SERIEUS? EEN HALFUUR LATER SPEELT HIJ een scène uit Rocky 3 (1982) na met een grafstem voor Rocky Balboa en een trillende stem voor coach Mickey. Je bent een acteur of je bent het niet, en Schoenaerts is het met hart en ziel. Sinds zijn verbluffende vertolking in Rundskop (2011) moet Vlaanderen hem delen met de rest van de wereld. Marion Cotillard verwoordde haar bewondering voor de man die haar in De rouille et d’os (2012) uit de branding optilde met de woorden ‘quelle bête!’ Een César voor beste mannelijke belofte kon het beest daarop niet in Frankrijk houden. In september zagen we hem Tom Hardy en Noomi Rapace terroriseren in The Drop van Rundskop-maatje Michaël Roskam, gevolgd door de te lang uitgestelde release van de Amerikaanse versie van Loft.

Vanaf volgende week versiert hij, verkleed als de Duitse luitenant Bruno von Falk, Michelle Williams in de romantische oorlogsfilm Suite française. Volgende maand mag hij met wat geluk naar het festival van Cannes voor Far from the Madding Crowd, de nieuwe film van Thomas Vinterberg. Ja, die van Festen (1998) en Jagten (2012). In de zomer volgt dan A Little Chaos van Alan Rickman, een romantische kostuumfilm over twee landschapsarchitecten waarin Schoenaerts, in navolging van Leonardo DiCaprio, Kate Winslet vol op de lippen kust. Op de set van A Bigger Splash stond hij naast Ralph Fiennes en Tilda Swinton, op die van Close Protection naast Diane Kruger. Regisseur Tom Hooper van The King’s Speech (2010) gaf hem een bijrol in The Danish Girl. En straks vormt hij met Casey Affleck een duo in Lewis & Clark, een miniserie van HBO over Amerikaanse pioniers. Da’s een pak Matthias.

Zullen we bij Suite française beginnen? Deed het je wat om jezelf in de spiegel te zien in zo’n piekfijn nazi-uniform? Of is dat een kostuum als een ander?

MATTHIAS SCHOENAERTS: De eerste keer dat ik dat aantrok, was bizar. Het voelde zelfs wat vies aan. Het is een vreemde gewaarwording om jezelf in de spiegel te zien in het op maat gemaakte uniform van een Duitse soldaat. Vervolgens ben ik gewoon aan de slag gegaan. Bij zulke zaken sta ik niet oneindig lang stil. De uitdaging was om het uniform weg te spelen. Er de hele tijd aan denken helpt dan niet. Ook de opnames van de inval van de Duitsers waren een bizarre ervaring. Ik kreeg de daver op het lijf toen ik die tanks het dorp binnen zag rollen. Ik werd daar echt onpasselijk van. Ineens werd de oorlog zo tastbaar. Ik wist ook wel dat ik op een filmset stond en dat we alsof deden. Toch voelde ik de afkeer tot in mijn diepste vezels. Ik kreeg hartkloppingen en krampen.

In het Franse dorp verzet de ene zich tegen het regiment Duitse soldaten, de andere collaboreert. Wat zou jij gedaan hebben?

SCHOENAERTS: Collaboreren? Ik ben geneigd om te zeggen: jamais de ma vie. Maar ik pas voor grote uitspraken. Veel hangt af van de context en je weet niet hoe je onder grote druk zou reageren. Ik ben gedeeltelijk opgevoed door een grootvader die in het vreemdelingenlegioen gediend heeft. Ik heb gezien wat de impact is van dat soort terreur op de menselijke ziel. Ik kan er alleen maar uit afleiden dat jij en ik snotapen zijn.

Suite française gaat vooral over een onmogelijke liefde: een Franse schone en een Duitse soldaat worden niet verondersteld voor elkaar te vallen. Geloof jij in de liefde?

SCHOENAERTS: De onmogelijke liefde, de verboden liefde, de allesverterende liefde levert de interessantste verhalen op. Het is geen liefde van twee mensen die op elkaar geilen en elkaar bespringen. Het is liefde die voortkomt uit een zielsverwantschap die ze ontdekken via muziek. Liefde heeft vandaag een verkeerde connotatie. Het is een woord dat tot in het oneindige misbruikt wordt. Het is een goedkoop, hol woord dat gebruikt wordt zonder dat het nog iets betekent. Jammer, want voor mij is liefde iets onverwoestbaars, iets moedigs en sterks. Het wordt tijd dat de liefde opnieuw die betekenis krijgt. Weet je wat liefde voor mij is? Nelson Mandela die na 28 jaar in een isoleercel vrijkomt en glimlacht. Had hij zich laten verteren door haat, geweld en cynisme, dan was hij de verliezer geweest. Maar hij predikte de taal van de liefde. Noem mij één iemand die tougher was dan die gast. Dat zijn de voorbeelden die we nodig hebben. Geweld is gemakkelijk. Het is voor slappelingen. Maar liefde, daar is échte moed voor nodig.

Michelle Williams mag dan Oscarnominaties versierd hebben met rollen in Brokeback Mountain (2005), Blue Valentine (2010) en My Week with Marilyn (2011) en jij bent een klasbak, dat garandeert nog geen chemie tussen jullie. Kun je die afdwingen?

SCHOENAERTS: Nee, dat gaat niet. Die is er of die is er niet. Is ze er niet, dan moet je – ik ga een heel lelijk woord gebruiken – professioneel zijn, je uitsloven en hopen dat zich dat vertaalt op het scherm. Je kunt chemie niet forceren. Ik zeg altijd: You can’t make a heart feel what you want it to feel. Forget it. You can’t make someone love you if they don’t love you. Drop it. Is die chemie er wél, dan gaat alles vanzelf. Ik zeg niet dat je op je tegenspeelster verliefd moet worden. We blijven acteurs. Maar een natuurlijke, bijna vanzelfsprekende verstandhouding omdat je een gelijkaardige visie op het materiaal hebt of elkaar prikkelt, dat is zeer aangenaam.

We gaan positief blijven. Met wie schoot je het best op: Marion Cotillard, Michelle Williams, Kate Winslet, Carey Mulligan, Tilda Swinton, Diane Kruger, Noomi Rapace of Alicia Vikander?

SCHOENAERTS: Moeilijk te zeggen. Of er een synergie is, heeft ook te maken met de alchemie van de productie. Je moet je allebei goed voelen bij de film. Eens denken… Ik heb me erg geamuseerd met Diane Kruger, maar met de anderen eigenlijk ook. Ik raak er niet uit. Elke film is een ander verhaal. Ik kan je wel zeggen in welke films ik het liefst gespeeld heb.

In welke film heb je het liefst gespeeld?

SCHOENAERTS: Ik heb enorm genoten van Far from the Madding Crowd, The Drop en De rouille et d’os.

Far from the Madding Crowd is een Brits-Amerikaanse productie. Ging dat de Deen Thomas Vinterberg wel af?

SCHOENAERTS: De betrokkenheid van een Amerikaanse studio, groot of klein, leidt altijd tot een andere realiteit dan de Europese. Maar de film is in Engeland gedraaid. Daar heb je geen last van Amerikaanse producenten die élke dag op je vingers staan te kijken en élke artistieke beslissing willen bespreken. Je weet nooit wat er achter de schermen gebeurt, maar voor zover ik het kan beoordelen, hebben ze Vinterberg enorm veel vrijheid gegeven. En terecht.

Vinterberg koppelde je aan Carey Mulligan. Zij was in Drive (2011) en Shame (2011) betoverend goed, zonder veel omhanden te hebben. Ik denk dat ik jaloers ben.

SCHOENAERTS: In Far from the Madding Crowd acteert ze prachtig. Michael Sheen, Tom Sturridge en Juno Temple spelen ook goed, maar zij is fantastisch. Het is een heel, heel mooie film geworden. Ik ben er zeer blij mee. Carey is een topactrice die nuances kan aanbrengen en gevoeligheden goed inschat. Soms lijkt het alsof ze niets doet, alsof ze niet acteert en gewoon maar op een stoel zit. Maar haar uitstraling is geweldig. Ook dat is cinema. Carey Mulligan is niet een van die acteurs die alleen maar goed zijn als ze iets te doen hebben.

Jij wordt ook geroemd om je fysiek. ‘Quelle bête!’ zei Cotillard over jou. Hoe ga je daarmee om?

SCHOENAERTS:Quelle bête? Bedoelde ze niet: wat een beest? Ik bén een passioneel mens. Ik bén heel animaal in wat ik doe. Dat wil niet zeggen dat ik niet nadenk. Ik denk veel na, maar wanneer ik acteer, dan acteer ik op instinct. Dat bedoelt Marion volgens mij. Analyse en zo, dat is goed voor dramaturgen en wetenschappers. Je mag geen angst kennen. Je hoeft niet alles te controleren. Goed willen zijn is géén goed idee. Je mag niet bang zijn om slecht te zijn. Je bent een film aan het maken. Is het niet goed, dan doe je nog een take. Wat maakt het uit?

Durf je jezelf helemaal te verliezen in je rol?

SCHOENAERTS: We zijn allemaal zo bang om slecht te zijn. Maar perfectie, wat is dát voor debiele illusie? Perfectie is fucking onzin. Just be. Alles is goed. Vertrouw de regisseur, hij zal niet verder doen als hij niet tevreden is over een scène. Durf jezelf over te leveren. S’abandonner, zeggen ze in het Frans. Jette-toi. Speel zoals Jackson Pollock schildert, niet zoals Mondriaan. Vakjes rood of zwart kleuren en panieken als er een druppeltje zwart op het rood terechtkomt? Nee toch!

Erik Van Looy vertelde dat jij op de set van The Loft degene was die de boel op gang trok en collega’s Karl Urban, James Marsden, Wentworth Miller en Eric Stonestreet aanmoedigde om te actéren.

SCHOENAERTS: Die kerels hadden de neiging om te neuten en te zagen. Ik moest me inhouden om niet constant te roepen: just do it, man. Laat ons nu gewoon spelen en als het niet goed is, dan zoeken we verder, maar laat ons vooral spelen want alleen zo vind je de juiste flow. Je raakt nergens als iedereen alleen maar bezig is met zijn eigen perfecte foto. Als dat je doel is, ga dan in de vitrine staan en poseer tot je erbij neervalt.

Heeft The Loft zijn momentum gemist?

SCHOENAERTS: Ja. Er ontstond een negatieve energie. Blijft die te lang hangen, dan is het bijna onmogelijk om er nog van los te komen. Voor Erik is het doodjammer. Hij heeft zo lang en hard voor The Loft geknokt. Maar tegen dat mechanisme is weinig opgewassen.

Matthias Schoenaerts haakt alweer af voor Vlaamse film, kopten de kranten toen je na Waste Land en Belgica ook moest passen voor D’Ardennen.

SCHOENAERTS: Ik vind het bedenkelijke journalistiek om waarheden te poneren zonder de werkelijke achtergrond van de feiten te kennen. Ik had kunnen reageren, maar… Kijk, als ik een misdaad pleeg, dan moet ik me uiteraard verantwoorden voor de rechtbank. Maar ik heb geen misdaad gepleegd, ik moet me niet verantwoorden. Ik verkeer niet in de mogelijkheid om alles te doen wat op me afkomt. Ook al zou ik dat graag doen, dat gáát niet. Ik heb ook in het buitenland al projecten afgewezen. Als mens hangen we vast aan de tijd, en je hebt maar de tijd die je hebt.

Dus moet je keuzes maken.

SCHOENAERTS: Het is verschrikkelijk iemand teleur te stellen. Maar ik ben gedwongen keuzes te maken en ik héb er gemaakt. Het is gebruikelijk projecten toe te zeggen zonder dat de exacte draaiperiode vastligt. Soms komen projecten in elkaars vaarwater terecht en moet ik tegen mijn zin kiezen. Dan leg ik projecten naast elkaar en kies ik vanuit mijn hart. Vaak kies ik dan voor Vlaamse films. Op een bepaald moment ging het tussen Felix Van Groeningens Belgica en Close Protection van Alice Winocour. Ik koos voor Close Protection. Ik begrijp dat je gefrustreerd bent als je wordt teleurgesteld. Ik neem niemand iets kwalijk. Maar ik vind het wel jammer dat er weken na dato eenzijdig wordt gecommuniceerd.

Kom je té makkelijk in de media?

SCHOENAERTS: Daar stel ik me niet te veel vragen bij. Ik heb me daarbij neergelegd.

Alles wat je doet, is nieuws. Zelfs wat je niét doet, is nieuws. Voel je je soms eenzaam?

SCHOENAERTS: Is dat de prijs die je moet betalen? Ik hoef geen medelijden. De mens is veerkrachtig. Hij past zich aan de omstandigheden aan. Natuurlijk is het vreemd om plots als een symbool van succes, van seks, van dit, van dat beschouwd te worden. Mensen zien je als dat symbool. Iedereen heeft een mening over je, soms zelfs een oordeel. Ook mensen die mij totaal niet kennen maar denken dat ze me kennen omdat ze mij aan het werk hebben gezien. Dat is abstract. Daar vloeit een zekere eenzaamheid uit voort, natuurlijk wel. Maar ik klaag niet en ik treur niet. Er zijn veel ergere dingen in het leven.

Hoe ontspan je je?

SCHOENAERTS: Ik voetbal nog regelmatig. Al is het maar met twee, drie man wat afwerken op doel. Door de onregelmatige uren kan sporten in groep niet altijd. Dan ga ik mezelf in de fitness een uurtje kapotmaken. Ik boks ook regelmatig. Ik peiger me niet alleen af om me uit te leven, maar ook voor het plezier en om wat rust in mijn hoofd te krijgen. Ik zou knettergek worden als ik dat niet had.

Naar Rundskop heb je een jaar toegeleefd, onder andere door 27 kilo spiermassa bij te kweken. Je was in de wolken met de intensiteit waarmee je had kunnen acteren. Heb je sindsdien nog zulke hevige ervaringen gehad?

SCHOENAERTS: Ik heb dat ook gehad met Jacques Audiard, de regisseur van De rouille et d’os. Een half jaar geleden heb ik met Close Protection echter een grens overschreden die ik liever nooit meer overschrijd. Ik speel in die film een soldaat met een posttraumatische stressstoornis. Regisseur Alice Winocour is gelukkig met het resultaat, maar ik heb mezelf twee maanden lang de hel aangedaan. En niet alleen mezelf. Ik had er net de opnames van A Bigger Splash, met Tilda Swinton en Ralph Fiennes, op zitten. Twee weken later moest ik al op de set van Close Protection staan. In die twee weken moest ik ook nog promotie doen voor The Drop en was er dat kutgezeik met het boek van Stan Lauryssens (een boek over Schoenaerts’ vader Julien dat Lauryssens uit de handel nam nadat Matthias Schoenaerts een proces tegen hem had gewonnen, nvdr.). Toen ik soldaten met PTSS ontmoette, besefte ik hoe hallucinant het is wat zij doormaken. Ik heb toen een angstaanval van de bovenste plank gekregen. Ik was ervan overtuigd dat ik het niet zou halen, dat ik de rol niet aankon. Ik sliep niet meer en was permanent onrustig.

Hoe heb je dat opgelost?

SCHOENAERTS: Uit die grote angst om er niet te raken ben ik veel te ver gegaan. Echt véél te ver. Man, waar ik allemaal gezeten heb. Het was extreem destructief. Door een vreemde kronkel cultiveerde ik dat ook nog eens. Dat is de sportman in mij. Als ik dan toch in de ring sta, dan maar beter álles geven. Maar half boksen is niks voor mij. Na de opnames viel er een rugzak van 300 kilo van me af. I never want to be in such a place anymore. Dat heb ik mijn agent duidelijk gemaakt. De volgende keer verschijn ik gewoon niet op de set. Ik smijt mijn telefoon weg en duik onder. Een rol mag veeleisend zijn, maar dan heb je maanden voorbereiding nodig. Na het intellectuele proces – waar hebben we het over? – moet je zenuwstelsel de tijd krijgen om zich aan te passen. Doe je dat niet, dan ben je een denkende acteur en dat is oninteressant. Rundskop was ook heel intens, maar van die vertolking heb ik genoten. Die heeft me niet beschadigd omdat ik in alle rust kon opbouwen.

Je bent geen groentje meer. Je eerste grote filmrol dateert van Meisje, in 2002. Heb je wat aan ervaring?

SCHOENAERTS: Absoluut. Je moet alleen opletten dat je niet te professioneel wordt. Uit de behoorlijk stomme film Rocky III heb ik een fantastische zin onthouden. Rocky Balboa, gespeeld door Sylvester Stallone, runt daarin een restaurant in New York. Mr. T uit The A-Team speelt een Mike Tyson-type: een meedogenloze bokser die iedereen in één minuut tegen het canvas slaat. Hij daagt Rocky uit, die te rade gaat bij zijn trainer Mickey – ik krijg het beroerd telkens ik Burgess Meredith zie spelen. ‘Rocky, you can’t fight this guy’, zegt Mickey. Rocky is verbaasd: ‘Mickey, you used to believe in me.’ Maar Mickey houdt voet bij stuk en zegt met dat bevende stemmetje: ‘Rocky, he’s gonna kill you… you wanna know why? You wanna know why he’s going to kill you? Because of the worst thing that happened to you, that can happen to any fighter: you got civilized.’ Kippenvel! Tranen in de ogen! You’ve become too fucking civilized.

Vertaling: Matthias Schoenaerts is bang om te beschaafd te worden?

SCHOENAERTS: Natuurlijk moet je beschaafd zijn. Maar je moet opletten dat je geen bourgeois wordt. Dat is het gevaar. Ik mag het contact niet verliezen met alles wat hier gebeurt, met wat er in de wereld gebeurt. En er gebeurt zo veel op dit moment. Dat moeten wij, acteurs en cineasten, zien en vertalen. We zijn chroniqueurs: we vertalen tijdsgewrichten en hoe de mens zich door die tijdsgewrichten manoeuvreert. Cineasten en acteurs zijn per definitie ook filosofen en sociologen. Dat wil niet zeggen dat ze intellectuele kloterijen mogen verkopen. Maar ze moeten wel iets op het scherm toveren dat onze blik op de mens en op de wereld verrijkt, verdiept, verandert. Artiesten mogen ons ook verbluffen met dingen die van een ongelofelijke schoonheid zijn. Ils doivent nous épater. Fais-moi rêver. Laat me met nieuwe ogen naar de wereld kijken. Inspireer me. Beweeg me. Set me on fire. En val me niet lastig met vulgariteiten.

Wat is het plan? Hoe ga je voorkomen dat je, zoals Rocky, te civilized wordt?

SCHOENAERTS: Ik ga me niet te veel laten inpakken door randactiviteiten. Ik krijg elke week uitnodigingen uit Parijs, Londen of nog verder: een evenement hier, een etentje met belangrijke mensen daar. Ik zal daar met de glimlach naartoe gaan als het de film vooruithelpt, anders niet. Dan blijf ik liever thuis. Ik moet contact blijven houden met het gewone leven, met de mensen die hier op straat lopen. Als je universum louter uit poespas bestaat, wat is je voedingsbodem dan nog? That’s when it happens. That’s when you get to be civilized. Dan is het om zeep. Dan ben je een koffiekoek.

Dat we nooit koffiekoeken mogen worden.

TIEN MINUTEN LATER LIGT MATTHIAS Schoenaerts achterover in een zetel terwijl twee schoonheidsspecialisten hem klaarmaken voor de laatste twee tv-interviews van de dag. Vlaanderens enige echte filmster ziet er de grap van in en knipoogt: ‘You wanna know why he’s going to kill you? Because you got civilized.’

SUITE FRANCAISE

Vanaf 15/4 in de bioscoop.

DOOR NIELS RUËLL – FOTO’S FILIP VAN ROE

Matthias Schoenaerts ‘IK BEN EEN PASSIONEEL MENS. IK BEN HEEL ANIMAAL IN WAT IK DOE. DAT WIL NIET ZEGGEN DAT IK NIET NADENK.’

Matthias Schoenaerts ‘PERFECTIE IS FUCKING ONZIN. DURF JEZELF OVER TE LEVEREN. ACTEER ZOALS JACKSON POLLOCK SCHILDERT, NIET ZOALS MONDRIAAN.’