Met ‘Farewell My Concubine’ won hij een Gouden Palm, maar ook voordien was Chen Kaige al een van de vaandeldragers van de Chinese cinema. Naar aanleiding van ‘Together’, zijn negende film, licht hij zijn hele werk toe.

Together Vanaf 17/9 in de bioscoop

Toen Chen Kaige in 1993 in Cannes bekroond werd met een (gedeelde) Gouden Palm voor zijn Farewell My Concubine, had hij al een hele reputatie opgebouwd in eigen land. Samen met Zhang Yimou was hij namelijk het grote kopstuk van de zogenaamde Vijfde Generatie Chinese regisseurs, filmmakers die veel meer dan voordien oog hadden voor beeld en geluid en op die manier de aandacht trokken van buitenlandse cinefielen. Net zoals Yimou wisselt Kaige graag grote epische films (zoals The Emperor and the Assassin) af met kleine, intimistische verhalen (zoals King of the Children). Together, Kaige’s meest recente film, behoort tot die laatste categorie, al kan je de belevenissen van een vader die munt probeert te slaan uit de viooltalenten van zijn zoon ook politiek interpreteren. Maar dat geldt voor de meeste van Kaiges films, legt hij uit als we zijn hele filmografie overlopen.

Yellow Earth (1984)

De film: Een soldaat wordt door de communistische regering afgevaardigd om ter ere van de Culturele Revolutie vrolijke volksliedjes te gaan verzamelen op het platteland. Ter plaatse komt hij echter tot de vaststelling dat de liedjes die het Chinese volk zingt helemaal niet vrolijk zijn. Verfilming van de roman van Lan Ke.

Kaige: Mijn eerste liefde. We hebben die film met een heel kleine ploeg gemaakt, met één bestelwagen vol materiaal en één auto. Ik weet nog dat we allemaal zo opgewonden waren, vooral toen we de locaties langs de Gele Rivier verkenden.

The Big Parade (1986)

De film: Een groep soldaten bereidt zich voor op de Grote Optocht op het Tienanmenplein, naar aanleiding van de 35e verjaardag van de Chinese Volksrepubliek. De film volgt een zestal van die soldaten, die elk met persoonlijke problemen worstelen.

Kaige: Veel mensen zien Big Parade als een homofilm, maar dat was nooit mijn bedoeling. Ik ben zelf soldaat geweest, en ik weet dat je in het leger makkelijk homo-erotische gevoelens kunt creëren. Voor mij gaat het verhaal over het conflict tussen het individu en het collectief, de eerste etappe in de ontwikkeling van de Chinese economie. Ik wou een heel ironische film maken. Het idee dat je als soldaat acht maanden moet oefenen om nauwelijks een minuut lang het Tienanmenplein over te steken, is compleet ridicuul.

King of the Children (1987)

De film: Een groep jonge mensen wordt tijdens de Culturele Revolutie naar het platteland verbannen. Een van hen wordt leraar in een verarmd schooltje, waar hij volgens de traditionele methodes les begint te geven. Naar de roman van A Cheng, maar evengoed gebaseerd op Chen Kaige’s eigen leven. Net zoals de held van de film moest de cineast als jongeling bij de boeren gaan werken.

Kaige: Met King of the Children wou ik een ernstige discussie op gang trekken over het onderwijs in China, de relatie onderzoeken tussen onze cultuur en de gewone mensen. Ik hou veel van die film. Het was mijn poging om de aard weer te geven van het platteland waar ik zelf ooit heb gewerkt. Je ziet dat conflict tussen de individuele Chinezen en hun cultuur trouwens nog steeds.

Life on a String (1991)

De film: Het verhaal van twee blinde muzikanten die met hun sanxian (een driesnarig instrument) de dorpen in Mongolië afreizen. De Meester is een oude man die ooit te horen kreeg dat zijn ogen zouden genezen als hij duizend snaren stuk had gespeeld. De Leerling smacht naar de liefde van een mooie jonge vrouw. Gebaseerd op het boek van Tiesheng Shi en deel van de Officiële Competitie in Cannes in 1991.

Kaige: Een sprookje, een allegorie. Het is een film over hoop, over de vraag of een mens zonder dromen kan leven. Die duizend snaren symboliseren voor mij die hoop. Ik vind het idioot om je hele leven lang de voorspelling te volgen die op een briefje geschreven staat en in je banjo steekt. Uiteindelijk zie je de jongen in de film de voorspelling weggooien, waarmee hij wil zeggen dat hij van plan is om zijn eigen weg te zoeken, zonder illusies. Life on a String zit vol filosofische en psychologische thema’s. Ik voelde me ellendig toen ik die film maakte. Ik vond het leven een hel waarin je eerst duizend snaren moest breken voor je kreeg wat je wou.

Farewell My Concubine (1993)

De film: Een halve eeuw Chinese geschiedenis, verteld aan de hand van de homo-erotische relatie tussen twee zangers uit de Opera van Peking. De film begint bij de dag dat twee weesjongens hun opleiding beginnen aan de befaamde operaschool en overspant de volgende vijftig jaar, waarin China ingrijpend zal veranderen. Bewerking van de roman van Lillian Lee. Gedeelde winnaar (samen met The Piano) van de Gouden Palm in Cannes.

Kaige: Twee woorden: verraad en passie. Die vind je in al onze levens terug. (lacht) Het verhaal eindigt tegen de achtergrond van de Culturele Revolutie, de belangrijkste gebeurtenis uit de Chinese geschiedenis. Ons probleem is dat we die periode nooit hebben verwerkt, we hebben er niets uit geleerd. We hebben de gebeurtenissen botweg begraven, zonder uit te zoeken wat er precies is gebeurd. De Chinese overheid zou niks liever willen dan dat we de hele periode achter ons laten, maar dat gaat niet zomaar. Voor mij is de Culturele Revolutie het eindresultaat van de ondergang van de Chinese cultuur.

Temptress Moon (1996)

De film: Na de dood van haar vader wordt de mooie Ruyi hoofd van de decadente Pang-familie, waar opium altijd een centrale rol heeft gespeeld. Maar de relaties vertroebelen als een man uit het verleden opduikt en de strijd om de macht losbarst. Complex drama dat in China verboden werd.

Kaige:Temptress Moon wordt door veel mensen verkeerd begrepen. Een van de thema’s is ontsnapping. Iedereen wil ontsnappen uit de samenleving, maar durft de stap niet te zetten. We geven er de voorkeur aan om in een droom te leven. Je kan zeggen dat de personages uit de film niet erg sympathiek zijn omdat ze in hun eigen wereld leven, maar ik vind het een rijke film. Ook al is hij nogal donker. Ik heb nooit begrepen waarom hij verboden werd in China. Misschien had het te maken met het feit dat er openlijk drugs gerookt werden en ik een beeld schets van het decadente leven in Sjanghai.

The Emperor and the Assassin (1999)

De film: Epische film die zich afspeelt in de derde eeuw voor Christus, toen de heerser van Qin een poging onderneemt om de andere zes Chinese koninkrijken te veroveren en zo een eengemaakte natie te stichten.

Kaige: Mijn belangrijkste film totnogtoe. Het is de Doos van Pandora, iets wat je beter met rust kan laten. Maar ik denk dat hij ooit toch geopend zal worden. Ik wou het verhaal vertellen van een grote Chinese dictator die een heel nieuw systeem op poten zet. Dat verhaal moest verteld worden omdat die dictator veel volgelingen kreeg en tot op vandaag invloed uitoefent op de Chinese leiders. Als Chinese regisseur heb ik de verplichting om dit soort films te maken.

Killing Me Softly (2002)

De film: Een jonge vrouw laat haar voorspelbare leventje schieten en stort zich diep in een erotische relatie met een wildvreemde. Maar is die mysterieuze man wel wie hij beweert te zijn? Naar het boek van Nicci French. Chen Kaige’s enige niet-Chinese film tot vandaag, met Heather Graham en Joseph Fiennes in de hoofdrollen.

Kaige:Killing Me Softly gaat over een fantasie die typisch is voor een moderne samenleving: de droom om seks te hebben met een onbekende die je pas op straat hebt ontmoet. Maar het hoofdthema van de film is misverstand en onbegrip. We begrijpen elkaar nooit echt. De ervaring om in het Westen te draaien, was heel dubbel. Enerzijds genoot ik van de precisie van westerse filmploegen en heb ik geleerd om met budgetten om te gaan, maar anderzijds voelde ik me ook als een wild dier in een kooi. In China is iedereen enthousiast om aan een film mee te werken en bereid om mee te improviseren. In Engeland moet je je strikt houden aan de vaste theepauzes en zo. Heel frustrerend. Ik heb respect voor verworven rechten, maar is het echt zo onmogelijk om eens geen pauze te nemen? Ik vond het ook ontluisterend om te zien hoe Hollywoodproducties even goed gecensureerd worden, door het geld. Zodra er geld in het spel is, worden mensen bijzonder conservatief. Vandaar dat alle personages in een Hollywoodfilm sympathiek moeten zijn. Daar hou ik niet van.

Together (2003)

De film: De jonge Xiaochan is zo’n begenadigd vioolspeler dat zijn vader besluit om hem uit zijn arme plattelandsdorpje weg te halen en in Beijing auditie te doen aan een prestigieuze muziekschool. Daar krijgt hij de keuze uit twee leraars, die elk een visie op het leven vertegenwoordigen.

Kaige: Ik heb Together gemaakt omdat ik zie hoe de Chinese maatschappij steeds verder uit elkaar groeit. De mensen respecteren elkaar niet meer, door de komst van de vrije- markteconomie. Economisch gaat het ons tamelijk voor de wind, maar we zijn onze iden- titeit aan het verliezen. In plaats van onze cultuur te vrijwaren of uit te maken wie we precies zijn, kiezen we met zijn allen voor het geld. De problemen van China zijn in de eerste plaats cultureel. We zijn onze levensstijl kwijt. We zijn niet meer het China dat we zestig jaar geleden waren en we weten nog steeds niet hoe we daarmee moeten omgaan.

door Ruben Nollet