Veertig jaar geleden kwam een eind aan zijn schijnbaar troosteloze bestaan. Hij was amper 26, slechts drie, bijna compleet genegeerde albums ver in een muzikale loopbaan die er nooit een was. Maar de nalatenschap van Nick Drake is nog elke dag voelbaar.
Time has told me
You’re a rare, rare find
A troubled cure
For a troubled mind
TIME HAS TOLD ME
Het zijn de eerste regels van de eerste song op Five Leaves Left, het album waarmee Nick Drake 45 jaar geleden, op 1 september 1969, debuteerde. Drake zou vandaag 66 zijn (zeven jaar jonger dan Bob Dylan, vier jaar jonger dan Keith Richards). Maar op 25 november 1974 ging Nick Drake dood, en dat is hij vandaag nog steeds. Zijn muziek blijft verder leven, iets wat de Britse singer-songwriter zelf nooit voorspeld zou hebben. Of hij die fatale overdosis antidepressiva nu wel of niet opzettelijk doorslikte, de troubled cure voor zijn troubled mind maakte een einde aan a rare, rare find.
Robert Smith van The Cure vond in de openingsregel van Time Has Told Me inspiratie voor de naam van zijn groep, en in de teruggetrokken, achter een donkere waas van melancholie en mysterie schuilende figuur van Drake een sjabloon voor het mistroostige imago van zijn groep. ‘Toen we begonnen met The Cure had ik zonder twijfel getekend voor een carrière als die van Nick Drake: aanbeden door enkelen, genegeerd door de rest van de wereld’, liet Smith ooit optekenen. Dat Drake al op zo’n jonge leeftijd tot stof wederkeerde, en met drie albums in vier jaar tijd een zeer compact en smetteloos oeuvre bij elkaar speelde, spreekt ook tot de verbeelding van deze zwartste der zwarte raven: ‘Hij heeft nooit de kans gehad om compromissen te sluiten, heeft nooit een stap verkeerd kunnen zetten. Een morbide romantisering, ik weet het, maar daar is iets zeer aantrekkelijks aan.’
When the party’s through
Seems so very sad for you
Didn’t do the things you meant to do
Now there’s no time to start anew
Now the party’s through
DAY IS DONE
Five Leaves Left (1969), Bryter Layter (1970) en Pink Moon (1972). Dat zijn ze, de drie langspelers die Drake bij leven zag verschijnen. Geen enkele daarvan verkocht meer dan enkele duizenden exemplaren. De recensies die zijn releases destijds genereerden, waren schaars maar gematigd tot zeer positief. Alle kaarten lagen dan ook goed: platenlabel was het Island Records van gevestigde namen als Traffic, John Martyn, Fairport Convention en Free; de rol van producer annex mentor werd ingevuld door Joe Boyd, die de debuutsingle van Pink Floyd in goede banen leidde en mee de Britse folkrevival aanzwengelde met The Incredible String Band en Fairport Convention. Op Five Leaves Left leverden gerenommeerde muzikanten als bassist Danny Thompson en gitarist Richard Thompson (geen familie) een bijdrage, en alle betrokkenen waren het erover eens: de jonge Drake (nog maar 20 toen hij zijn platencontract tekende) was een bijzonder begaafd songschrijver en meesterlijk muzikant – a rare, rare find, indeed.
Dat vindt ook Bert Dockx van Flying Horseman en Dans Dans, die twee maanden geleden in dit blad de invloed van Drake op zijn solodebuut Strand erkende. ‘Nick Drake is zonder twijfel een van mijn favoriete gitaristen. Zijn speelstijl is heel vindingrijk, heel persoonlijk. Soms hoor ik er oude countryblues in, zeker in zijn naakte solo-opnames. Pink Moon is mijn favoriet, maar ook de moeite zijn de home recordings en demo’s die na zijn dood opdoken. Daarop klinkt het mysterie nog groter. Black Eyed Dog, bijvoorbeeld, uit de eerste sessies voor wat zijn vierde plaat moest worden, een heel bluesy song vol wanhoop en verlangen.’
‘Veel mensen vinden Pink Moon een donkere plaat,’ vervolgt Dockx, ‘maar ik vind dat relatief. In al de melancholie van Nick Drake zit ook iets troostends, iets heel lichts en zachtaardigs, zoals zijn stem klinkt. Tegelijk schemert er gelatenheid en afstandelijkheid in door, alsof hij afstand wil – of moet – nemen van aardse zaken. En dat terwijl hij nooit pathos in zijn stem legt, en soms zelfs nogal flauw zingt. Maar elke pijnlijk breekbare noot bewijst dat die jongen veel te gevoelig was voor het leven.’
Why leave me hanging on a star?
When you deem me so high?
Why leave me sailing in the sea?
When you hear me so clear?
HANGING ON A STAR
Er bestaan nogal wat misverstanden over Nick Drake. Dat hij ambitie miste, bijvoorbeeld, dat het succes hem gestolen kon worden. Toen hij het eerste exemplaar van zijn debuutalbum mee naar huis bracht, wierp hij de plaat haast achteloos op het bed van zijn zus. ‘Hier heb je het dan’, prevelde hij erbij. Joe Boyd heeft daar een andere kijk op: ‘Nick was heel kort van stof’, vertelde hij enkele jaren geleden aan Knack Focus. ‘Maar wanneer hij neen zei, zei hij dat stil en zacht, maar wel vastbesloten. Zoals die keer dat hij absoluut een celliste wilde inhuren voor de opname van Cello Song. Ik vond dat te vanzelfsprekend, maar Nick hield het been stijf. En hij had gelijk.’
Boyd schreef zijn ervaringen neer in de swingende autobiografie White Bicycles: Making Music in the 1960s, waarin hij beschrijft hoe Drake, enkele maanden voor zijn dood, zowel fysiek als mentaal in erbarmelijke staat, zich tegen de producer kwaad maakte. ‘Ooit had ik hem gezegd dat hij een genie was. Anderen hadden dat bevestigd. Dus, zo vroeg hij, waarom was hij dan niet beroemd en rijk? Jarenlang moet die ergernis onder dat uitdrukkingsloze uiterlijk gewoekerd hebben.’
‘Hij zat in een hel van bittere eenzaamheid en radeloosheid’, schrijft Boyd verder nog, en de enige remedie die de producer kon bedenken was aan een nieuwe plaat beginnen. Black Eyed Dog en Hanging on a Star behoren tot de laatste tracks die ze samen opnamen. In de tekst van die laatste richt Drake zich rechtstreeks tot zijn mentor. Bitter, teleurgesteld, verwijtend: waarom heb je me verlaten, waarom heb je al die beloftes niet waargemaakt?
‘Nick seems to have become the patron saint of the depressed’, zegt Robert Kirby, de schoolkameraad die op aandringen van Drake alle arrangementen op Five Leaves Left en Bryter Layter schreef. Ook Kirby weerlegt het beeld van de beautiful loser die doelbewust de obscuriteit opzocht, zich wentelend in zijn psychische sores. ‘Met uitzondering van zijn laatste levensjaar kan ik je verzekeren dat hij vele zotte, gelukkige periodes heeft gekend.’ Kirby helpt ook voor eens en altijd een ander hardnekkig gerucht uit de wereld: dat Drake zich distantieerde van Bryter Layter, het meest ‘opgewekte’ van zijn drie albums, en dat de barokke opsmuk van die plaat hem opgedrongen werd door Boyd en Kirby zelf. ‘Nick had altijd het laatste woord’, vertelt hij aan de site nickdrake.com. ‘Hij hakte de knopen door. De arrangementen die ik schreef werden samen met hem uitgewerkt en live opgenomen, en hij leek nooit ontevreden. Die plaat was wel degelijk een bewuste poging om meer commercieel te zijn. Bryter Layter is dan ook honderd procent Nicks werk en helemaal hoe hij het destijds wilde. Na de geflopte release vroeg hij zich natuurlijk af, ook luidop, waar het aan gelegen had. Net zoals iedere grote artiest dat zou doen.’
Nobody knows
How cold it grows
And nobody sees
How shaky my knees
Nobody cares
How steep my stairs
And nobody smiles
If I cross their stiles
POOR BOY
Ja, waar heeft het aan gelegen? De kwaliteit en tijdloze klasse van Drakes muziek staan buiten kijf. Aan bewonderaars binnen het artiestenmilieu geen gebrek: er was John Martyn, die andere uit de Britse folkrevival opgestane klasbak, en zijn vrouw Beverley, die zich over hem ontfermden als over een zoon. Martyn schreef Solid Air – de titeltrack van het klassieke album uit 1973 – over en voor Nick Drake, anderhalf jaar voor zijn dood. Er was John Cale, die tijdens de sessies voor Bryter Layter spontaan zijn diensten aanbood en meewerkte aan de tracks Fly en Northern Sky. Er was Françoise Hardy, die aandrong op een ontmoeting in Parijs, waar Drakes schuchterheid een toekomstige samenwerking deskundig saboteerde. Nick Drake werd omringd en bewonderd door enthousiaste mensen die steun boden bij zijn steile trappen en trillende knieën, daar kan het niet aan gelegen hebben.
Misschien was de wereld niet rijp voor Nick Drake en zijn muziek? Debuutplaat Five Leaves Left verscheen in het najaar van het turbulente 1969, na The Stooges van The Stooges en Green River van Creedence Clearwater Revival, vóór Abbey Road van The Beatles en de tweede Led Zeppelin. Was het publiek niet in de juiste stemming voor melancholie en herfstige tristesse? Leonard Cohen, ook niet de vrolijkste vogel, haalde met zijn tweede langspeler Songs from a Room in hetzelfde jaar wél de Britse hitlijsten. In de legendarische dj John Peel – de man die vanuit zijn radiocabine bij de BBC duizend-en-één carrières lanceerde – vond Drake wel een belangrijke medestander, maar zijn liedjes waren te complex en te moeilijk definieerbaar om ingang te vinden op de populaire radio. Misschien wringt daar het schoentje.
‘Hij zat misschien wel midden in dat milieu, maar muzikaal oversteeg Nick Drake de folkscene, hij stond los van de rest’, zegt Gertjan Van Hellemont, die met Douglas Firs tijdens de halve finale van Humo’s Rock Rally 2011 als verplichte cover voor Drakes Things behind the Sun koos. Bij het verschijnen van hun album Shimmer and Glow, twee jaar geleden, sloop de vergelijking met de getroebleerde troubadour meermaals in de reviews. Ook de begin 2015 te verschijnen opvolger The Long Answer Is No ontsnapte niet aan diens invloed. ‘Muzikaal klinkt de nieuwe plaat minder ingetogen, maar tekstueel leunt ze toch opnieuw dicht bij Drake aan. Veel beelden uit de natuur, stilstaan bij de zin van alledaagse dingen, de tijd en het verlopen en het nemen ervan. Typische Drake-onderwerpen eigenlijk. Dat is die melancholie, hé? Het is een moeilijk te definiëren emotie, maar mochten er muziekfragmenten in het woordenboek staan, dan zou Nick Drake voor mij de perfecte definitie van melancholie zijn.’
Fame is but a fruit tree
So very unsound.
It can never flourish
’til its stock is in the ground
So men of fame
Can never find a way
’til time has flown
Far from their dying day
FRUIT TREE
Drake behoort tot het kransje Van Goghs van de muziekgeschiedenis, zij voor wie de verdiende erkenning pas tot bloei kwam lang nadat hun houdbaarheidsdatum was verstreken. Gram Parsons was er ook zo een, Arthur Russell ook, Robert Johnson, natuurlijk. Niet toevallig allen jong gestorven na een turbulent leven. Ze gingen hem voor en na, zij die hun kunst nooit een carrière konden noemen, maar zich in het graf troosten met een grote nalatenschap. ‘Wie bezig is met intimistische, introspectieve muziek komt op een dag automatisch bij Nick Drake uit’, zegt Ayco Duyster, wier succesvolle StuBru-programma tegenwoordig haast synoniem is met het soort muziek waar Drake mee debuteerde. ‘Duyster focust voornamelijk op nieuwe muziek, maar Drakes geest waart wel regelmatig door het programma, ja. Zijn soort romantiek – die van de eenzaat overgeleverd aan zelftwijfel – is vandaag alomtegenwoordig. Van Elliot Smith zaliger tot William Fitzsimmons en Josh T. Pearson: allemaal gevoelige zielen, loners bij wie je het gevoel hebt dat ze prachtige muziek maken ondanks zichzelf. Het wordt tegenwoordig zelfs uitgespeeld ter promotie, denk aan Bon Iver ten tijde van zijn debuut en die hele mystiek van in de afzondering van besneeuwde bossen aan je songs schaven. Het succes van zulke muziek is volgens mij te wijten aan onze tijdsgeest, waarin dat ontvluchten heel erg geromantiseerd wordt. Er zit een loner in elk van ons, steeds meer mensen verlangen naar die afzondering, weg van het hectische leven.’ Dat was in Nick Drakes tijd misschien minder het geval.
Please beware of them that stare
They’ll only smile to see you
While your time away
And once you’ve seen what they have been
To win the earth, just won’t seem worth
Your night or day
THING BEHIND THE SUN
NICK DRAKE: REMEMBERED FOR A WHILE
Een luxueus boek, inclusief een ten-inch van een Peel Session uit 1969. Alle info: rememberedforawhile.com
DOOR JONAS BOEL
Bert Dockx ‘ELKE PIJNLIJK BREEKBARE NOOT BEWIJST DAT DIE JONGEN VEEL TE GEVOELIG WAS VOOR HET LEVEN.’
Ayco Duyster ‘ER ZIT EEN LONER ALS NICK DRAKE IN ELK VAN ONS. STEEDS MEER MENSEN VERLANGEN NAAR DIE AFZONDERING, WEG VAN HET HECTISCHE LEVEN.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
