Het is rouwen geblazen: Leni Riefenstahl, de meest briljante filmmaakster aller tijden, is dood. Het werd tijd, denkt u, want ze was tenslotte 101. Wel, zeggen wij daarop, dan is het ook tijd dat ze wordt geëerd en herdacht om haar talent, en niet gewoon ‘besproken’ omdat ze de politiek zwaarst verbrande kunstenares uit de moderne geschiedenis was. Riefenstahl, mocht u het niet weten, was Hitlers lieveling. Zij was het die in Triumph des Willens, het ‘Dokument vom Reichsparteitag 1934’, de nazi-ideologie van ‘Ein Volk, Ein Führer’ tot een grandioos, ongezien schouwspel maakte, een documentaire met de allure van duizend Hollywoodepen. Zij was het ook die in Olympiade de idee van Arische eugenetica verbeeldde, door de Duitse atleten als goden te filmen en hun daartoe ook een goddelijke filmtaal te gunnen. Politiek en kunst zijn hier niet te scheiden (en eigenlijk zijn ze dat nooit). Maar Riefenstahl moest zich later wel voortdurend verdedigen en wanhopig de ‘autonomie’ van het kunstwerk inroepen tegen geallieerde farizeeërs die haar ofwel medeplichtig ofwel naïef noemden. Verdoemd tot apolitiek en esthetisch formalisme maakte ze van 1962 tot 1977 fotoreportages van verscheidene Nubastammen in Sudan, en ze sloot haar filmleven af met documentaires over haar duiktochten.

Wat indien ze in een ander land of een ander tijdsvak had gewerkt? Was Riefenstahl Britse geweest, had ze dan documentaires gemaakt voor Winston Churchill, onlangs nog door de Britten verkozen tot belangrijkste politicus van de wereldgeschiedenis, maar in se een imperialist die zijn carrière begon met het opsluiten van Zuid-Afrikaanse boeren in concentratiekampen (een Britse uitvinding)? Als je kijkt naar de Britse koloniale geschiedenis en de groteske mythologisering ervan in de cinema, als je naar de actuele infantiele Hollywoodpropaganda kijkt, kunnen we de vraag terugkaatsen: zijn wij nu medeplichtig of naïef? Riefenstahls werk is nog steeds een abominatie, het nazisme en de holocaust waren unieke, monsterlijke fenomenen. Dat is wat we moeten geloven.

Was Riefenstahl nu jong geweest, dan had ze misschien wel de ultieme 9/11-documentaire gemaakt, de meest triomfantelijke viering van het Amerikaanse interventionisme! Dan hadden de arme Amerikanen zich, los van hun wekelijkse portie in de bioscoop, niet tevreden moeten stellen met het gedrochtje DC 9/11: Time of Crisis van onbenul Brian Trenchard-Smith. Let’s face it: de schoonheid van 9/11 is quasi onovertroffen. En lees Susan Sontag maar eens over ‘kijken naar de pijn van anderen’. Riefenstahl kon het niet: toen ze finaal met de nazigruwel werd geconfronteerd tijdens een executie van joden, raakte ze in shocktoestand en verloor ze het bewustzijn ( no pun intended).