1941

01-12-2009, 23:00 Bijgewerkt op: 08-12-2020, 07:13

Spielbergs stuurloze sneeuwbal – Een making of onthult alle problemen van de eerste superproductie waarmee Steven Spielberg op zijn bek ging.

1979

Film: *

Extra’s: ***

Universal

Film. Lang voor hij met Schindler’s List en Saving Private Ryan de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog geschokt uit de doeken deed, gebruikte Steven Spielberg al een incident uit WO II als springplank voor een gigantische slapstickfarce over patriottische paranoia en militaristische waanzin. De krankzinnige premisse van 1941is de paniek die zich meester maakt van Zuid-Californië enkele dagen na de Japanse verrassingsaanval op Pearl Harbor in december 1941, omdat de bevolking denkt dat een Japanse aanval vanuit de lucht of de zee onafwendbaar is.

Het zou leuk zijn te kunnen melden dat de jaren mild geweest zijn voor deze universeel gekraakte Spielbergfilm, maar helaas is 1941 dertig jaar na de catastrofale release nog altijd een uit de hand gelopen superproductie. Na twee verpletterende kassuccessen ( Jaws en Close Encounters) verkeerde het nieuwe wonderkind uit Hollywood plots in de benijdenswaardige positie dat hij in volle vrijheid en met quasi onbeperkt budget zijn stoutste jongensdromen op film mocht gooien. Het resultaat was een buiten alle proporties opgeblazen film. Een soort Anything Goes-show, om het met de Cole Porter-song te zeggen waarmee Spielberg jaren later zijn tweede Indiana Jones-avontuur opende. De met vele (gast)sterren bevrachte film krioelt van bezeten personages die verloren lopen in een chaotisch script. De knotsgekke invallen en zijdelingse grappen zijn niet bij te houden, en er is geen sprake van een verhalende structuur die alle losse eindjes aan elkaar knoopt.

Tussen de kinderachtige vernielzucht en de briljante technische hoogstandjes gaapt een onoverbrugbare kloof. De cartoonhumor (Spielberg is duidelijk een grote bewonderaar van Chuck Jones), de puberale grappen en (auto)-parodieën botsen met elkaar zonder dat er vonken uitslaan. 1941 is één grote warboel, waarin Spielbergs onmiskenbare regietalent agressief om aandacht schreeuwt. De scène waarin de virtuoos gechoreografeerde en gemonteerde jitterbugdans op het USO-bal in een woest vuistgevecht ontaardt waarbij een hoop dure decors sneuvelen, is tekenend voor de hele film.

Extra’s. Wat deze 2-Disc Special Edition écht de moeite maakt, is de bijzonder gedetailleerde making of van één uur veertig. Spielberg vergelijkt dit buitenbeentje in zijn filmografie met een taartengevecht uit de stille film, maar bekent ook dat hij geen echte visie op de prent had. Hij geeft toe dat het project allicht beter geregisseerd was door Robert Zemeckis, een van de scenaristen die toen als regisseur nog niets had bewezen en daarom niet het vertrouwen kreeg van Universal. Uit alle getuigenissen blijkt dat niemand de productie echt in de hand had; John Milius, die samen met Zemeckis en Bob Gale (zijn vroegere studenten aan de filmschool) het verhaal bedacht en zag evolueren van donkere satire naar screwball comedy, heeft het zelfs over een ‘stuurloze sneeuwbal die van de berg dondert’.