Youssef Chahine, Amos Gitai, Claude Lelouch, Ken Loach, Samira Makhmalbaf, Idrisa Ouedrago, Sean Penn, Danis Tanovic, Shohei Imamura, Alejandro Gonzalez Inarritu, Mira Nair, vanaf 11 september in de bioscoop in Antwerpen, Brussel en Leuven

‘Totale vrijheid van expressie,’ dat was wat Vivendi Universal en vooral zijn productie-unit van Studio Canal aan elf internationale filmmakers wou geven voor een prent die in het numerieke teken van elf de historische dag herdenkt en precies één jaar later wereldwijd in première gaat. Helaas, die vrijheid wordt aan de andere kant van de oceaan, waar toch het octrooi op elf september ligt, niet gewaardeerd. Want wat waagden snode moslims als Chahine en Makhmalbaf te doen? Kritisch te staan tegenover Amerika.

De paranoïa over anti-Amerikanisme zal er wellicht voor zorgen dat deze film transatlantisch geen distributeur vindt. In het eerste segment (Makhmalbaf) hoor je Iraanse kinderen voluit praten over een Amerikaanse nucleaire aanval op hun land, en wanneer een leraar hen aanmoedigt de slachtoffers van 9/11 met één minuut stilte te eren, kwebbelen ze gezellig verder over hun eigen plaatselijke ellende. Egyptenaar Chahine maakt het al te bont, lees je tussen de regels in Variety, want kurkdroog worden de volgende, vreemde woorden geciteerd: ‘De VS en Israël zijn democratieën, hun regeringen werden gekozen door hun volk – dus is het maar gerechtvaardigd om dat volk aan te vallen.’ Chahines stukje vermeldt ook de destructie en miljoenen slachtoffers die Amerika’s buitenlands beleid van Vietnam tot Somalië heeft veroorzaakt. ‘Embarassing’, vindt Variety. Zeker als ook Ken Loach nog eens de zaak van Pinochet oprakelt. Op die andere 11 september in 1973 hielp de VS namelijk Augusto in het zadel ten koste van een democratisch verkozen Allende en met duizenden moorden als gevolg. De Indiaanse Mira Nair zorgt dan weer voor een ‘persoonlijke’ toets met een verhaal over een Amerikaanse Pakistaan die de New Yorkse brandweer hielp en omkwam, maar door zijn plotse ‘verdwijning’ de speurders in staat van alarm bracht. Had zijn moeder Jezus of David geheten, zegt Nair opmerkzaam, was er geen vuiltje aan de lucht geweest.

Veel meer reden tot zorg is er niet, want gelukkig hebben de meeste andere delen weinig of niets met 11 september te maken. En – zoals gezegd – welke idioot zou het ooit wagen om dit in de VS uit te brengen? Blijft natuurlijk de knagende, in Variety niet aangesneden vraag waarom Sean Penn zo moedig was aan dit project deel te nemen en in Cannes zelfs een persconferentie bijwoonde. In het stof van het WTC ligt inderdaad heel wat om over na te denken.

J.S.