Waar acteur en rapper Riz Ahmed vandaan komt, is niet uw probleem, bruv

De dove drummer in Sound of Metal heeft hem alleen maar hongeriger gemaakt naar meer. In Encounter speelt Riz Ahmed een ex-marine die zijn zonen koste wat het kost wil beschermen tegen een vreemd gevaar.

Vraag Riz Ahmed niet waar hij vandaan komt. Of toch niet voor je naar Where You From geluisterd hebt. In dat nummer op zijn vorig jaar uitgebrachte album The Long Goodbye – de acteur dubbelt als rapper, onder eigen naam, als Riz MC en met de Swet Shop Boys – maakt hij brandhout van de racisten die met de vraag ‘where you really from?’ suggereren dat hij niet uit Wembley komt, niet in Oxford studeerde, geen alom bewierookte Britse acteur is die zoals alle alom bewierookte Britse acteurs genoemd wordt in de zoektocht naar een nieuwe James Bond. ‘So where I’m from is not your problem bruv’, rapt hij. ‘I’m Mowgli from the Jungle Book, I’m John Barnes in the box.’

Ahmed acteerde in Hollywood-stuff als Nightcrawler (2014), Rogue One: A Star Wars Story (2016) en Venom (2018), zijn eerste filmrol was al meteen een van de leading parts in festivaltopper The Road to Guantánamo (2006) en hij nam ook de hoofdrol voor zijn rekening in de bekroonde HBO-serie The Night Of. In 2017 stond hij op de cover van het jaarlijkse nummer van Time waarin het magazine de honderd invloedrijkste mensen ter wereld oplijst. Eind april van dit jaar greep deze zoon van naar Engeland geëmigreerde Pakistaanse moslims millimeters naast de Oscar voor beste acteur met zijn glansrol in Sound of Metal.

In Encounter van Michael Pearce speelt hij nu een ex-marinier die zijn jonge zonen te allen prijze wil beschermen tegen minuscule buitenaardse beestjes. In het begin lijkt dat paranoïde scifi maar dat is slechts schijn. ‘Het is een psychologische thriller’, legt Riz Ahmed uit. ‘Het is een ambigu spel met de thrills eigen aan genrefilms maar tegelijk krijg je een in het hier en nu ingebed vader-en-zoonverhaal.’

Zijn Beast(2017) was een uitstekende debuutfilm dus ik begrijp wel dat je heel graag met regisseur Michael Pearce wilde samenwerken . Maar moet jij momenteel geen grotere rollen in blockbusters als StarWars en Venomnajagen? Is dat niet beter voor je naam, faam én bankrekening?

Riz Ahmed: Dat weet ik zo nog niet. Moeten is een gevaarlijk woord. Als ik aan tien mensen vraag wat ik nu moet doen, krijg ik waarschijnlijk tien verschillende antwoorden. Ik vertrouw mijn buikgevoel en creatieve nieuwsgierigheid. Ik was ondersteboven van Beast. Michael Pearce is een groot talent. Encounter leek me een perfecte cocktail: mijn comfortzone verlaten, een genre onderuithalen, een niet voor de hand liggende casting, samenwerken met een geweldige regisseur, iets zeggen over de hedendaagse samenleving, het personage al spelend mogen vinden. Ik focus op groei: ik wil als acteur vooruitgang blijven boeken, bijvoorbeeld door mezelf uit te dagen. Soms zal dat in kleinere films zijn, soms in grotere producties. Waarom kiezen?

Dit is een interessant tijdsgewricht. Je hoeft geen films meer in voorverkoop te slijten voor je eraan kunt beginnen te werken. Filmdistributeurs moeten het van de ticketverkoop hebben maar de streamers, zoals Amazon, zijn in andere zaken geïnteresseerd. Ze zoeken veeleer naar films die de aandacht van de mensen trekken. De beste manier om de aandacht te trekken is iets maken dat erboven uitsteekt, dat afwijkt, subversief durft te zijn. Of goed. Of uniek. Voor wie uitschieters durft te maken, is dit een heerlijke tijd.

Op welke manier is Encounter ‘in het hier en nu ingebed’?

Ahmed: De film is in september 2020 opgenomen in Californië, dus in volle pandemie en in volle aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Achter de camera droeg iedereen van die beschermende gaspakken en zo. Intens, hoor. Het gaat over iemand die zijn gezin wil redden in een erg onzekere wereld. Journalisten beschrijven Encounter als scifi maar het is ‘now-fi’. Het is een eerlijke film over vandaag, over een wereld waarin we bang zijn voor infecties en – nog véél erger – voor de ander. In een gepolariseerde wereld word je aangespoord om de andere te demoniseren of af te schilderen als onbetrouwbaar. In plaats van de wereld binnen te laten sluiten we ons ervan af. Mijn personage maakt die fout en dat is een les.

In het bekroonde The Road to Guantánamo speelde je vijftien jaar geleden nog een gedetineerde van de beruchte Amerikaanse gevangenis voor terroristen. Vandaag speel je een onderscheiden ex-marine met tien tours of duty op de teller. Mooi traject. Wanneer was je het gelukkigst?

Ahmed: Op dit moment ben ik het gelukkigst. Ik sta op het punt 39 te worden. Met wat geluk bevind ik me in het midden van mijn leven maar creatief heb ik het gevoel dat ik er nu pas echt aan begin. De opwinding is groter dan ooit. Ik heb meer te geven, meer te zeggen dan ooit. Ik ben tegelijk dankbaar én hongerig naar meer.

Hoe is het met je gehoor?

Ahmed: Wablieft?

Dat is bijna zo flauw als mijn vraag – waarvoor excuus. Is er een voor en na Sound of Metal, de film over de doof wordende metaldrummer die jou een Oscar-nominatie opleverde?

Ahmed: Ik begreep je écht verkeerd. Sound of Metal was een heel bijzondere ervaring. Regisseur Darius Marder is een unieke kerel. Zijn combinatie van gekke genialiteit, artistieke flair en inspirerend leiderschap is zeldzaam. Ik ben hem veel verschuldigd. Ik heb bij hem als mens en als acteur veel bijgeleerd. Ik dompelde me onder in werelden die ik totaal niet kende: die van de metaldrummers en die van de slechthorenden. Ik ontdekte nieuwe gemeenschappen, nieuwe mensen en een nieuwe manier van werken.

Een nieuwe manier van werken?

Ahmed: Ik memoriseer geen teksten. Ik heb een fotografisch geheugen en zie de pagina voor me wanneer ik mijn tekst moet opzeggen. Wat ik heb geleerd is dat het écht niet enkel om de tekst gaat. Dat is de Britse benadering van acteren, die voortkomt uit het theater. Ontzag voor de tekst en tekstanalyse is vanzelfsprekend. Wat wil je met onze geschiedenis, Shakespeare en zo? Maar sinds Sound of Metal sta ik meer dan ooit open voor het fysieke aspect. De tekst belichamen is belangrijker dan de tekst opzeggen of analyseren – houdt dat steek? Ook bij Encounter heb ik veel belang gehecht aan het fysieke aspect van de transformatie waar de rol om vroeg. Een gespierd lichaam, een militaire training: voor mij is dat ook tekst.

In februari stond je op de cover van het illustere filmtijdschrift Sight & Sound. In de kop stond dat je de verandering wil zijn. Wat bedoel je daar precies mee?

Ahmed: Pakweg vijf jaar geleden was ik nog iemand die gretig praatte over verandering en de nood aan verandering. Meer diversiteit, meer inclusie, noem maar op. Perfect legitiem, maar om de een of andere reden voel ik het op dit moment in mijn leven anders aan. Ik wil bijdragen tot de verandering door ze te belichamen. Alleen zou ik dat nooit kunnen maar ik bén niet alleen. Velen denken er nu zo over: praat niet over verandering, wees de verandering.

Je bent ook al lang bezig met hiphop. Mogen we The Long Goodbye omschrijven als een break-upalbum gericht aan je land en met de brexit in het achterhoofd?

Ahmed: Het is diffuser dan dat. The Long Goodbye gaat niet zozeer over ik die met mijn land breek. Het gaat over mijn land dat met mij breekt. Begrijp je het verschil?

Ik heb dat album en de gelijknamige kortfilm gemaakt in een klimaat van aanzwellend tromgeroffel en xenofobie. Dat monster duikt helaas niet enkel in het Verenigd Koninkrijk op maar overal: in het Westen, in India, op de Filipijnen, overal. Op gezette tijden plooien onzekere, angstige mensen zich terug op zichzelf. Ze vormen stammen en geven hun lagere instincten vrij spel. Vooral dáár is The Long Goodbye een antwoord op.

Maar het zit diep.

Ahmed: Eigenlijk is het album er gekomen na een diner in New York met een heel diverse groep mensen. De teneur van het gesprek was: ‘Ik weet niet zeker of mijn kleinkinderen hier veilig zullen kunnen opgroeien. Misschien is dit wel het Berlijn van 1929 maar beseffen we het niet. Misschien zijn we vreselijk naïef en moeten we wegwezen nu het nog kan.’ Het choquerende was dat ik niet eens gechoqueerd was. De gedachte, de redenering was me vertrouwd en dát vond ik choquerend.

Dat bleef me bezighouden. Wat betekent het om in een relatie te zitten met het gevoel dat je op elk moment door de ander verstoten kunt worden? Dat is toxisch. Zo kwam ik op het idee van een break-upalbum. Dat sluit ook aan bij soefigedichten en -muziek (het soefisme is een mystieke stroming in de islam, nvdr.). Daarin gaat het vaak over de geliefde en het afgesneden zijn van de geliefde. In de soefitraditie is de geliefde natuurlijk een metafoor voor God. Op mijn album is het geen metafoor voor God maar voor mijn land.

‘I’m Mowgli from the Jungle Book, I’m John Barnes in the box’, zing je in het nummer Where You From. Mowgli kent iedereen. John Barnes was in de jaren negentig een uitstekende voetballer bij Watford, Liverpool en de Engelse nationale ploeg. Wat is jouw team?

Ahmed: Wat een grappige vraag. Vooral omdat het antwoord Newcastle is. Ik kom uit Wembley maar had een oom in Newcastle. Op mijn elfde bracht ik daar de zomer door. Newcastle is echt zo’n stad waar iedereen met petjes, sjaals en shirts laat zien dat ze voor Newcastle zijn. Ik wilde net als alle anderen ook zo’n Newcastle-shirt. Zonder ook maar iets te weten over de ploeg. En laat nou net dat seizoen, 1995- 96, het meest legendarische uit de geschiedenis van de club zijn. Kevin Keegan was trainer en Newcastle voerde het klassement het hele seizoen aan maar op de laatste speeldagen liep het alsnog mis en ze eindigden tweede. Ik was er net als de hele stad het hart van in. Ik ben supporter gebleven tot ze in 1998 de Colombiaanse spits Faustino Asprilla verkochten. Twintig jaar later ben ik geen supporter van deze of gene club meer maar wel van een speler. Je kunt vast raden van wie: de fantastische Mo Salah, natuurlijk! Dat komt goed uit, want mijn vriendengroep bestaat, vreemd genoeg, voor een groot deel uit Liverpool-supporters.