De Tsjechische regisseur Jiri Menzel, bekend van Hou de trein in het oog (1966), is op 82-jarige leeftijd overleden. Dat maakte zijn echtgenote, Olga Menzelova, zondag bekend.
‘Onze dierbare Jiri, moedige onder de moedigen. Afgelopen nacht heeft je lichaam, in onze armen, onze banale wereld verlaten”, schreef ze op Facebook. Menzel maakte deel uit van de Tsjecho-Slowaakse ‘nouvelle vague’, die vrijheid en verzet tegen het communistische regime hoog in het vaandel droeg. De cineast was ook acteur, scenarioschrijver en theaterregisseur.
In 1967 won Menzel de Oscar voor beste buitenlandse film met de komedie ‘Hou de trein in het oog‘, die zich afspeelde tijdens de bezetting van Tsjecho-Slowakije door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog. Daarna volgden een vijftiental films, die doorgaans goed ontvangen werden.
Menzel behaalde in 1962 zijn diploma aan de Academie voor Uitvoerende Kunsten in Praag. Hij kreeg er les van de belangrijke Tsjechische cineast Otakar Vavra, de inspirator van de ‘nouvelle vague’ in zijn land. ‘Ik ben erkentelijk voor wat hij me geleerd heeft. En dat is veel’, zei Menzel in 2011, kort na de honderdste verjaardag van Vavra.
‘Hou de trein in het oog‘ (ook bekend als ‘Closely Watched Trains‘) was gebaseerd op een roman van de Tsjecho-Slovaakse schrijver Bohumil Hrabal. Menzel zou zich nog vaak laten inspireren door Hrabal. Ook ‘Leeuweriken aan een draadje‘ uit 1969 is gebaseerd op een van zijn boeken. De film, een bitterzoet relaas van de levens van personen gemarginaliseerd door het communistische regime, werd gedraaid in de nasleep van de Praagse Lente, de volksopstand tegen het communisme die met Sovjet-tanks in augustus 1968 de kop in werd gedrukt. De film werd verboden door het communistische regime en pas in 1990 uitgebracht. De film won toen de Gouden Beer op het Filmfestival in Berlijn.
‘Ik heb in Hrabal altijd zijn vermogen bewonderd om mensen te zien zoals ze echt zijn. Hij doet dat met een onverzoenlijke kijk, maar hij hield wel van hen’, legde Menzel uit. De laatste film die Menzel draaide op basis van een boek van Hrabal was ‘I served the king of England‘ uit 2006. ‘Een goede komedie moet gaan over serieuze onderwerpen. Als je serieuze onderwerpen te serieus behandelt, wordt het uiteindelijk belachelijk’, zei hij.
