‘Snake Dance’ van Manu Riche even terug in de zalen: ‘Waarom zijn we bezig geweest met onze eigen vernietiging?’

‘We were not given the knowledge to make this bomb . We chose to pursue it.’ De trailer van Snake Dance windt er geen doekjes om: de uitvinding van de atoombom is er een met onherroepelijke gevolgen voor de mensheid. Wie de bejubelde documentaire van Belg Manu Riche en Brit Patrick Marnham enkele jaren geleden gemist zou hebben, krijgt in september een herkansing.

Het is ter ere van 150 jaar diplomatieke relaties tussen België en Japan dat het 75 minuten durende verhaal over de geschiedenis van de atoombom opnieuw in enkele zalen vertoond wordt. De documentaire benadert de atoombom vanuit een hedendaags perspectief en onderzoekt de gevolgen die vandaag nog steeds voelbaar zijn. Manu Riche: ‘Snake Dance is een film die heel erg over landschappen gaat. We gingen uit van de vraag: hoe werd een landschap geaffecteerd door de uitvinding van de atoombom?’

MANU RICHE: In Afrika, maar vooral in de kolonie Belgisch Congo, werd er een grote hoeveelheid uranium geëxploiteerd. Vanaf het moment dat het duidelijk werd dat er een atoombom kon gemaakt worden, werd heel die vracht uranium verscheept naar de Verenigde Staten. Dat gebeurde op aandringen van het Belgische Union Minière, de grote mijncompagnie in Congo. Het tweede continent waar we in de film naartoe reizen, is Amerika. Robert Oppenheimer installeerde in Los Alamos in New Mexico het laboratorium voor de aanmaak van de atoombom. Het was een erg geïsoleerde plek, waar bijna geen externe communicatie mogelijk was. Het laatste landschap filmden we in Japan, in de stad waar de tweede atoombom viel. Er wordt vaak over de eerste bom gesproken (in Hiroshima, red.), maar in onze documentaire gaat het vooral over Nagasaki. Het diende als eindpunt van de testfase van de atoombom. De Amerikanen hadden altijd de bedoeling twee bommen te laten ontploffen, al was dat militair compleet overbodig.

RICHE: Het was een challenge, maar door die archiefbeelden vanaf het begin te weigeren, hebben we op die verschillende plekken net heel veel sporen van de passage van de atoombom gevonden die vandaag nog steeds doorwerken. In de film zijn er voortdurend allusies op de vraag: waarom zijn we eigenlijk bezig geweest met onze eigen vernietiging? De verschillende landschappen in de documentaire geven geen antwoord, maar wel beelden die over die vraag doen nadenken.

RICHE: Warburg heeft in Los Alamos onderzoek gedaan naar de rituelen van de Hopi-indianen, dat vooral draaide rond overleven in een onherbergzaam gebied. Een van die rituelen was de Snake Dance, een jaarlijkse dans die de moeilijke condities waarin het volk leefde meer aanvaardbaar maakte. De optekening van het Hopi-volk was dus het tegenovergestelde van het werk dat Oppenheimer 50 jaar later op exact dezelfde plek verrichte: de creatie van een bom die een hele beschaving kan wegvegen.

RICHE: Het toeval wil dat die Japanse pianist de zoon is van een psychiater die studeerde aan de universiteit van Hiroshima in 1945. De avond voordat de bom gedropt werd, miste de vader van Jun Kanno de trein naar Hiroshima. Ik had hem al gekozen voordat ik het verhaal van zijn vader kende, maar zowel zijn vader als moeder komen nu in de documentaire voor.

De psychiater verhuisde later naar de noordelijke stad Sendai, waar Jun Kanno ook geboren werd. Sendai ligt vlakbij Fukushima en de vader van Kanno maakt in de film ook de vergelijking tussen het resultaat van de tsunami in Fukushima en de atoombom in Hiroshima: in beide gevallen bleef er een landschap over waar alles was weggevaagd.

(Jelske Antonissen)