‘Scoop’ met Gillian Anderson, ofwel: de XXX-Files van het Britse koningshuis

In Scoop mag Gillian Anderson als sterreporter prins Andrew het vuur aan de schenen leggen over zijn omgang met seksdelinquent Jeffrey Epstein. ‘Blijkbaar lijkt het alsof er allerlei briljante ideeën door mijn hoofd gaan als ik gewoon door het venster staar.’

Twee kankers, een dozijn ruzies, een kroning en een staatsbegrafenis ­geleden stond het Britse vorstenhuis echt voor schut. In november 2019 gaf prins Andrew aan BBC’s actua­programma Newsnight een ­interview – in Buckingham Palace – over zijn banden met Jeffrey Epstein, de ­Amerikaanse miljardair die meer dan honderd, vaak minderjarige meisjes had misbruikt. Een van diens slachtoffers, Virginia Giuffre, beweerde dat ze als minderjarige seks met de prins had gehad. De ontkenningen van Andrew in de uitzending kwamen bepaald niet geloofwaardig over, de Queen kocht mee een rechtszaak af en haar zoon werd een van al zijn eretitels en privileges gestripte paria. De Netflixfilm Scoop draait om die ­bewuste aflevering van Newsnight, meer bepaald om hoe de redactie ­erin slaagde het interview vast te ­leggen, en Gillian Anderson kruipt in de huid van interviewer en ankervrouw Emily Maitlis.

‘Aanvankelijk had ik ­nochtans nee gezegd toen ze me voor die rol vroegen’, vertelt Anderson ons. ‘Ik had net premier Thatcher ­gespeeld in The Crown. Het leek me niet ­verstandig om meteen een ­andere historische figuur gestalte te ­geven, een vrouw die bovendien wel nog leeft. Maar uit nieuwsgierigheid las ik het scenario en dat beviel me. Hoewel je de afloop kent, is het ­verrassend spannend. Bovendien zet Scoop het belang van ­onafhankelijke journalistiek in de verf. Het is ­belangrijk dat ­journalisten de mogelijkheid hebben om de ­autoriteiten ter verantwoording te roepen en om de macht de waarheid te ­zeggen.’ Regisseur Philip Martin (The Crown, Wallander, Prime Suspect) en ­scenarist Peter Moffat (Your Honor) konden Anderson uiteindelijk overtuigen ‘om het erop te wagen’.

Ontelbare keren heeft ­Anderson ondertussen het fameuze ­interview bekeken, en niet alleen dat. Ze ­bestudeerde alle uitzendingen met Maitlis. ’Dat zijn er nogal wat. Zeker als je er de video’s van haar podcast The News Agents nog bij neemt, of die haar interviewwandeling/hardloopsessies. Het interview met prins Andrew bekeek ik telkens opnieuw met bijzondere aandacht voor haar lichaamstaal en details, zoals de ­manier waarop ze haar benen kruist of het hoofd buigt of net opricht.’

Naar gelijkenissen met Maitlis moet Anderson langer zoeken dan naar verschillen. ’We zijn beiden proactieve, professionele ­vrouwen die erin geslaagd lijken om hun ­carrière te combineren met een ­gezin runnen en kinderen grootbrengen. Maar ik zie vooral verschillen. Om te beginnen ben ik absoluut geen hardloper en vraag mij niet om in openlucht te zwemmen – ik krijg het al koud bij de gedachte alleen. (lacht) Het is niet dat ik bezwijk onder druk maar Emily Maitlis is toch van een ander kaliber. Zij blinkt dan net uit. Ik ben jaloers op haar ongelofelijk elastische brein. Ze weet alles wat er maar te weten valt over haar onderwerp én kan op het juiste ­moment de juiste informatie opdiepen. Ik heb helaas niet zo’n brein. Ik heb de ­neiging alles onmiddellijk weer te vergeten. Vraag me niet wat ik vanochtend bij het ontbijt heb gegeten.’

Toch heeft ze carrière gemaakt met de zeer verstandige en ­zelfverzekerde vrouwen die ze ­vertolkte: FBI-agent ­Dana Scully in de legendarische nineties­serie The X-Files, super­intendent Stella Gibson in The Fall, seksuo­loge Jean Milburn in Sex ­Education, premier Margaret Thatcher in The Crown en Eleanor Roosevelt in The First Lady. Ze heeft dat voor zichzelf al proberen te verklaren maar vindt geen echt bevredigende antwoorden. ’Op mijn 24e, erg jong, ben ik als de bijzonder snuggere Dana Scully in The X-Files gecast. Dat heeft de toon gezet. Maar dan nog valt het op dat men mij voor zulke rollen is blijven vragen. Het moet iets met mijn gezicht en mijn blik te maken hebben. Als ik door het ­venster staar, lijkt het alsof er allerlei briljante ideeën en diepzinnige ­gedachten door mijn hoofd gaan ­terwijl ik gewoon door het venster tuur en ­helemaal nergens over nadenk. Dat is geluk hebben, zeker?’

Anderson is Amerikaanse, maar kort na haar geboorte verhuisden haar ouders, eerst naar Puerto Rico, een dik jaar later naar Londen, waar het gezin bleef tot ze, toen Gillian elf was, naar Grand Rapids in de staat ­Michigan terugkeerden. Anderson werd een tegendraadse tiener, die naar punkbands als Dead Kennedys luisterde, haar haar in alle kleuren verfde en zich in het zwart hulde. Ze ging ­theater ­studeren in Chicago en zwoer nooit naar Los Angeles te verhuizen en voor televisie te werken. Na een moeilijk jaar trok ze toch naar LA en werd ze wereldberoemd als Dana Scully. ‘Ik was er aanvankelijk elk moment van de dag mee bezig. Natuurlijk heeft de jarenlange, ­immense populariteit van The X-Files een enorme impact gehad. Dik tien jaar domineerde die serie mijn leven. En de fans waren, euh… bijzonder toegewijd. Er was geen weg terug.’

Maar Anderson ­besloot Hollywood de rug toe te keren en keerde naar ­Londen terug. Zo wisselde ze de ­voorbije ­decennia vlotjes fijne films (The House of Mirth van Terence Davies, The Last King of Scotland van Kevin ­Macdonald, Sister van de Brusselse Ursula Meier) af met de betere Britse serie (Bleak House, The Fall) en ­theater (onder meer Blanche DuBois in A Streetcar Named Desire).

Recent kwam ze opnieuw ­prominent in beeld als ­seksuologe Jean Milburn in Sex Education. Ze ­steigert als je dat een tienerserie noemt. ‘Een van de merkwaardige ­zaken aan Sex Education was de demografie van de kijkers. Het waren lang niet uitsluitend nieuwsgierige tieners die van die serie genoten. Mensen van alle leeftijden keker er graag naar. Ook mijn generatiegenoten. Niet alleen omdat er naast veel tienerpersonages ook wel wat plezierige ­exemplaren van onze soort, oude mensen, in beeld kwamen. Het zal hen ook herinnerd hebben aan alle ongemakkelijke, ­houterige situaties die zij in de begin­jaren van hun liefdesleven gekend hebben. Sex Education ­behandelde met een groot hart en zonder vrees ­zaken die in hun eigen jeugd nog onbespreekbaar waren, laat staan dat ze een publiek platform kregen. In dat opzicht is het een unieke, belang­rijke reeks geweest.’

Een tweede Emmy – de eerste won ze met The X-Files – kreeg ze voor haar vertolking van Iron Lady Thatcher in The Crown. En nu speelt ze dus wéér een rol ­waarbij het Britse koningshuis niet veraf is. ­Anderson vindt die klaarblijkelijke obsessie van de kijker ‘zo gek nog niet’. ‘Het instituut gaat al eeuwen mee en heeft een grotere greep op de ­Britten dan ze bijvoorbeeld in de States ­begrijpen. Vooral wanneer de politiek alle kanten op stuitert of tijdens moeilijke periodes lijkt het alsof de koninklijke familie het land bijeenhoudt.’

Al gooit ze het hierna allicht weer over een andere boeg. ‘Ik vond al die historische personages behoorlijk leuk om te spelen maar er zijn nog zoveel ­andere interessante rollen, films en ­series out there die niets met ­historische figuren te maken hebben. Het is in elk geval een illusie dat je alles zou kunnen controleren. We zien wel hoe de kaarten straks voor me liggen.’