Regisseur Kornél Mundruczó raapt de scherven van zijn trauma op in ‘Pieces of a Woman’

Wordt nu al bij de Oscarkandidaten gerekend (zeker voor de indrukwekkende vertolking van Vanessa Kirby): Pieces of a Woman, een rauw familiedrama over een vrouw die zichzelf opraapt na het verlies van haar pasgeborene. Regisseur Kornél Mundruczó weet maar al te goed waar hij en zijn vrouw, die het scenario schreef, over spreken. En met hen talloze anderen: ‘We worden overstelpt met verhalen van over de hele wereld.’

Vanessa Kirby, die we totnogtoe vooral kenden als de ongelukkige Princess Margaret in The Crown, speelt Martha, een vrouw die bij een bijzonder benauwende thuisbevalling haar eerste kind verliest. Kapot van verdriet tracht ze weer recht te krabbelen, daarbij totaal niet geholpen door haar omgeving, die haar oplegt hoe ze moet rouwen, haar haast boosaardige moeder Elizabeth (Ellen Burstyn) en echtgenoot Sean (Shia Labeouf), die zijn verdriet in drank en drugs smoort, voorop.

Dat is het verhaal van Pieces of a Woman, de eerste Engelstalige film van Kornél Mundruczó, wiens arthousefilms al een kleine twintig jaar gretig door het festival van Cannes worden opgepikt. In Jupiter’s Moon liet de Hongaarse regisseur vier jaar geleden een Syrische vluchteling vliegen, op de grond achtervolgd door tientallen politiewagens. In zijn apocalyptische fabel White God (2014) renden honderden schuimbekkende straathonden door een lege stad. Pieces of a Woman, gemaakt met steun van Martin Scorsese, is een ander paar mouwen. ‘Ik heb mezelf ook fameus verbaasd’, zegt Mundruczó terwijl hij zijn bril terug op zijn neus duwt.

Al komt dit rauwe rouwdrama ook niet uit de lucht vallen. Mundruczó en zijn echtgenote, toneelschrijfster en filmscenariste Kata Wéber, weten waarover ze praten. ‘Mijn vrouw heeft in een vroege fase van een zwangerschap een miskraam gehad’, legt de regisseur uit. ‘Dat is niet te vergelijken met het verlies van een kind bij de geboorte, zoals in de film. Maar het heeft ons wel getekend, en we vonden het belangrijk om over ons verlies te praten.’

En op een dag liet zijn vrouw hem een dialoog lezen. ‘Tussen een moeder en haar dochter. Ik was er ondersteboven van. Nog nooit had Kata zoiets persoonlijks én sterks geschreven. Dat wil wat zeggen, want ze is een wondergoede schrijfster. Tegelijk werd ik bevangen door het besef dat we nooit veel over de miskraam hadden gepraat terwijl we wél allebei de aanwezigheid van het verloren kind voelden. En daar bang en beschaamd voor waren.’

Dat leidde in december 2018 tot een toneelstuk van het Poolse gezelschap TR Warszawa, geregisseerd door Mundruczó en ook al met de titel Pieces of Woman. ‘Kunst was onze therapie’, zegt Mundruczó. En dat was het niet alleen voor hem en zijn vrouw: ‘Na elke voorstelling wilden mensen uit het publiek hun verhaal doen. Door de film worden we ondertussen vanuit de hele wereld overstelpt met verhalen van mensen die hun ervaring willen delen. Tijdens onze research en de vele gesprekken met ouders hebben we veel bijgeleerd over miskramen en doodgeboortes. Het komt enórm veel voor en toch is het taboe. Er wordt niet over gepraat. En niet enkel om de verkeerde redenen. Het is gewoon verrekt moeilijk om erover te praten. Wat moet je ook zeggen? De levenscirkel wordt doorbroken als een kind sterft. Dat is tegennatuurlijk. Maar er helemaal niet over praten is levensgevaarlijk.’

Het toneelstuk en de film verplichtten jullie natuurlijk wel om daar jarenlang mee bezig te zijn. Blij met die keuze?

Kornél Mundruczó: Moeilijke vraag. Ik kan me niet meer voorstellen dat ik de film en het toneelstuk níét zou hebben gemaakt. Geen idee of dat een goeie of een slechte zaak is. Wat me wel opvalt, is hoe provocerend de structuur van beide is. Ken jij een toneelstuk dat slechts uit twee grote scènes bestaat? Of een film die veertig minuten doet over het begin (de fatale thuisbevalling, nvdr.)? We gaan volledig in tegen de academische geplogenheden van film en theater. Ik heb meer dan één arthousefilms gedraaid, ik kén de regels. Pieces of a Woman lapt die allemaal aan zijn laars. Martin Scorsese sloeg de nagel op de kop toen hij als executive producer aan boord kwam. ‘Kornél,’ zei hij, ‘dit is geen film maar een ervaring’.

Zonder de geweldige prestatie van Vanessa Kirby te minimaliseren: in het toneelstuk speelt de Poolse Justyna Wasilewska ook de pannen van het dak. Met andere woorden, de rol leent zich daartoe.

Mundruczó: Ik snap wat je bedoelt: ik sta er zelf van te kijken hoe goed het toneelstuk en de film voor de hoofdrolspeelster werken. Justyna heeft in Polen zowat elke prijs gewonnen die ze kon winnen. En Vanessa is nu goed op weg om hetzelfde te doen. In Venetië heeft ze de Coppa Volpi al gewonnen en daar zal het niet bij blijven. Pieces of a Woman is een performancestuk. We doorbreken een taboe, we doorbreken de stilte en daar zijn uitzonderlijke actrices voor nodig. Ik vind ze allebei geniaal.

Omdat Justyna het fenomenaal heeft gedaan, was de verleiding groot om Vanessa te vragen exact hetzelfde te doen. Maar dat zou zeer onverstandig geweest zijn. Ten eerste omdat zo’n intense rol om een persoonlijke insteek smeekt. Ten tweede omdat film geen theater is. Vanessa moest veel fysieker spelen en veel meer woordeloos uitdrukken.

Ondanks haar onpeilbare verdriet en de zware druk van omgeving maakt Martha haar eigen keuzes en zo krabbelt ze recht. Dat is helaas nog steeds niet vanzelfsprekend voor vrouwen: zowel in Argentinië als Polen kwamen vrouwen recent massaal op straat voor een normale abortuswetgeving.

Mundruczó: Toen we het toneelstuk maakten, was abortus al een heet hangijzer in Polen. We hebben overwogen om daarop in te spelen. Maar dat zou er een te politiek stuk van hebben gemaakt. Ik geloof niet in politiek protest via film of toneel. Ook de goedbedoelde, positieve druk van politieke correctheid is eigenlijk tégen kunst.

Maar je hebt gelijk. Pieces of a Woman gaat over een sterke vrouw die sterker uit een tragedie komt, zonder haar liefde voor het verloren kind te verraden. De grote, soms moeilijke vragen komen vanzelf aan bod. Hoe ga je om met de druk van de samenleving om op een bepaalde manier met je verdriet om te gaan? Wie bezit het zwangere lichaam? Komt dat enkel de vrouw toe? Heeft de staat er wat over te zeggen? De familie van het kind? Welke rechten en vrijheden heeft de nieuwgeborene? Onrechtstreeks is er dus wel een link met de politieke antiabortuswaanzin in Polen.

Kirby’s tegenspeler in je film is Shia LaBeouf. Heb je al met hem gesproken sinds muzikante FKA Twigs hem voor misbruik heeft aangeklaagd?

Mundruczó: Het zijn zéér harde beschuldigingen. Ik was er niet goed van toen ik het las. Ik zonk even weg in treurnis en verdriet. Ik geloof dat elke mens zijn of haar verhaal onbevreesd moet kunnen uitbrengen en daar blijf ik achter staan. Ik hoop zo hard dat deze zaak de focus niet verlegt en dat je de film nog met normale ogen kunt bekijken. De hoofdfocus ligt op de innerlijke reis van Vanessa’s personage en de complexiteit van een vrouwelijk perspectief.

Corona dompelt de hele wereld ondertussen onder in een soort collectieve rouw. Rouw om de doden en rouw om een manier van leven die even niet mogelijk is. In die zin komt je film gelegen.

Mundruczó: Ik hoop het. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Je kunt geen concert bijwonen. Je kunt niet op restaurant. Je mag geen vrienden bezoeken. Natuurlijk rouwen we. We zijn kwijt wat ons mensen maakt: sociaal contact. Het hele voorbije jaar stond in het teken van dat verlies. Pieces of a Woman was vóór de pandemie al afgewerkt maar is actueel door iedereen aan te moedigen om het persoonlijke verdriet een plaats te geven en sterker uit deze nare ervaring te komen.

Na de dolle honden in White Dog en de spectaculaire auto-achtervolging in Jupiter’s Moon dacht ik dat je eerste Engelstalige film een soort artistiek verantwoorde Mission: Impossible of Bourne zou worden. Dom van me?

Mundruczó: Toch een beetje. (lacht) Ik heb de technische kant van cinema behoorlijk onder de knie. Laat mij maar uitdokteren hoe je een mens kunt doen vliegen of hoe je een scène met een horde wilde honden overweldigend maakt. Ik kick op dat soort uitdagingen, maar me aan een zuivere genrefilm wagen, enkel en alleen om actiescènes uit te denken? Nee, bedankt, dat staat niet op mijn verlanglijst. Ik wil weten waaróm ik zo’n actiescène draai.

Punt twee: van cultuur en taal veranderen is al een hele stap, het zou niet slim zijn om dan ook nog eens totaal van register te veranderen.

Pieces of a Woman is mijn soort film. Het heeft me ook goed gedaan om na twee grote producties terug te keren naar de basis. In Pieces of a Woman hangt alles van de vertolkingen af. Je kunt je in dit verhaal niet verstoppen achter je cinematografische skills.

Nou, de geboortescène is anders echt wel een bravourestuk.

Mundruczó: Oké, je hebt gelijk, daar is het even een survivalfilm. Ach, ik heb al zoveel gedaan. Ik weet niet wat er straks volgt. Dat weet ik nooit.

In het toneelstuk wordt er tijdens de cruciale tafelscène geleuterd over David Bowie, in de Amerikaanse film over The White Stripes. Vanwaar die verandering?

Mundruczó: Ha! Ik was best gehecht aan dat Bowie-element. Destijds was ik een van de vele Oost-Europeanen die verknocht waren aan Bowie. Vanwege zijn muziek en zijn kunst maar bovenal vanwege waar hij volgens ons voor stond: opkomen voor en ten volle genieten van volledige vrijheid. Over zijn album Low konden we soms wel cynisch doen. Bowie leefde toen in Berlijn, was via Polen naar Moskou gereisd en was bezweken voor de Oostbloktristesse. Het nummer Warszawa van dat album is daar een perfect voorbeeld van. Wij dachten: ‘Komaan, Bowie, gebruik ons zo niet, kom hier leven als je het meent.’

Bowie zat aanvankelijk ook in de film maar tijdens een scenariolezing betwijfelde vooral acteur Benny Safdie (die met zijn broer Josh ook de kleppers Good Time en Uncut Gems , regisseerde, nvdr.) of de personages in Boston tijdens een diner daarover zouden babbelen. Ik ben hem daarin gevolgd. Voor zijn generatie, eentje jonger dan de mijne, was grunge enorm, toch in Amerika. Zo kwamen we bij Beck en The White Stripes uit.

Door corona heeft Kunstenfestivaldesarts de opvoering van je toneelstuk een jaar moeten uitstellen. Zak je straks naar Brussel af voor de herkansing?

Mundruczó: Ik ga er in elk geval alles aan doen. Het Kunstenfestivaldesarts is een van de radicaalste, modernste, meest hedendaagse festivals voor podiumkunsten en ik heb er een goede band mee.

Je landgenoot József Szájer nam in november ontslag als europarlementariër voor Victor Orbáns Fidesz partij nadat de politie hem in Brussel had aangetroffen op een gay seksfeestje waar de coronamaatregelen werden genegeerd. Van plan een blik te werpen op de regenpijp waarlangs hij probeerde te ontsnappen?

Mundruczó: Ik ben zo blij met zijn idiote beslissing om langs die regenpijp te vluchten. De beste performance in tijden! Er zou amper een verhaal geweest zijn als ze hem hadden aangetroffen op dat feest. Die vlucht langs de regenpijp máákt er een verhaal van, omdat het zo visueel is. Je ziet het zo voor je. Voor Szájer persoonlijk is het triest en tragisch maar het illustreert wel de tegenstrijdigheden in de Hongaarse politiek en de januskop van Fidesz. Ik ga zeker eens kijken naar die beroemd geworden regenpijp.