Prano Bailey-Bond, regisseur van ‘Censor’: ‘Nee, u wordt geen psychopaat door naar horror te kijken’

Prano Bailey-Bond kan het weten. Met veel vernuft en een beetje bloed belicht de Engelse regisseuse in haar debuutfilm Censor, te zien op het nieuwe festival voor Britse cultuur Everything UK in Gent, de hysterie die ontstond toen horrorfilms via videocassettes de Engelse huiskamers binnen sijpelden. ‘Men vreesde voor de ondergang van de samenleving.’

Jaren negentig, in het midden van het Welshe platteland duwt de negenjarige Prano Bailey-Bond een VHS in de videospeler. In beeld verschijnt een man in maatpak die haar vanachter een bureau streng toespreekt. ‘Niemand onder de twaalf jaar mag deze video bekijken.’ Hij spreekt over een misdrijf.

In paniek rent Prano Bailey-Bond naar haar moeder. ‘Ik dacht dat ze mijn moeder zouden arresteren omdat ze me naar een verboden film liet kijken. Ik was doodsbang.’ Haar moeder stelt haar gerust en vraagt of ze alsnog naar Lady in White wil kijken. Dat wil ze wel. ‘ Lady in White is een behoorlijk eng spookverhaal. Maar ook al was ik nog maar negen, ik wist dat het niet echt was. Horror is een safe space. Juist omdat het fictie is, kan je veilig bang zijn. En daar genoot ik van.’

Intussen maakt Prano Bailey-Bond zélf horror. Sinds haar debuutfilm Censor wordt ze in een adem genoemd met andere vrouwen die recent uitblonken in cinematografisch ijzersterke, onverschrokken horrorfilms zoals Rose Glass met Saint Maud of Julia Ducournau die de Gouden Palm won met Titane. Censor is een maatschappijkritische, psychologische film over een jonge vrouw die in het Verenigd Koninkrijk van de woelige jaren tachtig voor de filmkeuring werkt. Enid ziet de ene horrorfilm na de andere en bepaalt welke gruwel niet door de beugel kan. Ze grijpt veel minder kordaat in wanneer ze zelf in een horrorfilm lijkt te belanden, opgejaagd door sadistische regisseurs, onverwerkte familietrauma’s en een bloeddorstige persmeute die meent dat een door haar goedgekeurde video nasty een moordenaar op ideeën bracht.

Zelfs strips zijn ervan verdacht ons te perverteren. Stel je voor.

De videospeler is een relict uit het verleden. Wat was zo’n ‘video nasty’?

Prano Bailey-Bond: In de vroege jaren tachtig brak de videospeler massaal door. Plots kon je zelf films in huis halen en die bekijken wanneer je maar wilde. Een revolutie. Maar de sector was ongereglementeerd en in het Verenigd Koninkrijk brak morele paniek uit. De term ‘video nasty’ raakte in zwang om horrorfilms te beschrijven. Er werd geloofd dat een video nasty de kijker corrumpeerde en perverteerde. Er kwam een strenge reglementering en 73 titels belandden op een zwarte lijst met verboden video nasty’s. Die lijst was een mikmak. Een verschrikkelijke slecht gemaakte film als Frozen Scream – al ben ik er eerlijk gezegd dol op – staat broederlijk naast schitterende films als The Driller Killer van Abel Ferrara, Suspiria van Dario Argento, Evil Dead van Sam Raimi of zelfs het door het Festival van Cannes bekroonde Possession van Andrzej Zulawski met Isabelle Adjani.

Klinkt als een filmlijstje dat een filmliefhebber met plezier afwerkt.

Bailey-Bond: Dat is precies wat er is gebeurd. Uiteraard werd die zwarte lijst de heilige graal voor filmliefhebbers die zich met veel plezier lieten corrumperen. (lacht) Iedereen wist hoe je die verboden films toch kon zien. Ik heb op festivals als FrightFest veel verhalen gehoord van mensen die fanzines maakten, VHS-films uit Amsterdam het land in smokkelden of kopieën verspreidden van The Last House on the Left van Wes Craven, ook al was dat strafbaar. De oppressie schrok niet af, integendeel. Ze smeedde een hechte undergroundgemeenschap van mensen die gedemoniseerd werden omdat ze van horror hielden.

Is Censor zowel een hommage aan de video nasty als een doorlichting van de morele paniek?

Bailey-Bond: Dat klinkt als een goede samenvatting. De morele paniek was buitensporig. Men vreesde voor de ondergang van de samenleving. Men ging ervan uit dat één Lucio Fulci-film (berucht voor expliciet en extreem geweld, body horror en perverse seks, nvdr.) volstond om door het lint te gaan. Je kan dat inmiddels absurd vinden, maar wat zegt dat over het toenmalige mensbeeld? Dachten ze dat we inherent slecht zijn? Dat morele debat boeit me enorm. Met Censor grijp ik mijn kans om vanop een afstand terug te blikken op die vreemde periode. Zijn we een generatie van psychopaten geworden omdat we naar video nasty’s keken? Ik denk het niet. Ik ben al heel mijn leven een horrorfan. Als kind keek ik al naar films die ongeschikt werden bevonden voor kinderen. Die hebben met níét aangezet tot gruwelijke daden. Ook al stel ik mezelf al jarenlang bloot aan horrorfilms, ik zou geen vlieg kwaad doen. Ik leef juist heel gemakkelijk met anderen mee.

Het Verenigd Koninkrijk was niet het enige land waarin videofilms een opmars maakten. Waarom panikeerden de Britten zo?

Bailey-Bond: Politiek was het een woelige periode. De regering van Margaret Thatcher verminderde het levenscomfort van veel Britten. Het was véél gemakkelijker om de slechte gebeurtenissen toe te schrijven aan video nasty’s dan om verantwoordelijkheid te nemen voor wat er misliep. De video nasty was een zondebok. Alle ellende kwam zogezegd voort uit horrorfilms die ons brein infecteerden. Onzin of niet: zo lang er daarover werd gedebatteerd, ging het niet over het verschrikkelijke beleid van de regering. Idem dito voor de vraag of horror aanzet tot geweld. Zolang het daarover gaat, hoef je niet te zoeken naar de ware redenen waarom iemand overgaat tot geweld zoals mentale gezondheid of een onveiligheidsgevoel. Dat onderzoeken is veel moeilijker dan de schuld steken op horrorfilms, videogames, rap of de muziek van Marilyn Manson. Zelfs strips zijn er ooit van verdacht ons te perverteren. Stel je voor.

Moet alles kunnen? Zou je in volle pandemie antivaccinatiefilms toelaten?

Bailey-Bond: Dat is een goede vraag. Ze brengt me in verlegenheid. Ik beschouw mezelf als anticensuur. Maar het is tricky, want daarmee zeg ik dat iedereen moet worden gehoord en ik geloof helemaal niet in de radicale politieke ideeën die rondgaan. Ik vind dat we veel te zwart-wit denken en er alleen maar bij winnen als we terug echte gesprekken aangaan in plaats van elkaar uit te schelden op de sociale media. Maar dat is geen antwoord op je vraag. Ik heb al best wat filmscènes gezien die me zeer ongemakkelijk maakten, maar ik heb voor mezelf wél een grens getrokken. In sommige video nasty’s zag je dierenmishandeling of zelfs hoe dieren vermoord worden, en daar wil ik niet naar kijken. Gelukkig is dat streng gereguleerd en kom je het bijna nooit meer tegen. Maar in kunst of entertainment is censuur zelden een goed idee.

Door de pandemie ging Censor vorig jaar in wereldpremière op een online-editie van het filmfestival van Sundance. Hoe heb je dat beleefd?

Bailey-Bond: Niet. Ik sliep. Ik had me de wereldpremière van mijn debuutfilm héél anders voorgesteld. Maar ik kon toch moeilijk in het midden van de nacht op mijn eentje thuis nog een keer naar mijn eigen film kijken? Gelukkig kwam het goed. Censor is goed ontvangen. Het zal niet bij één film blijven.