‘Michael Moore verkiest de gebalde vuist boven de nuance’

‘Eigenlijk is Michael Moore een soort Breitbart van links’, schijft Paul Baeten, auteur van onder meer Wanderland, Straus Park, de nieuwe novelle Een smerig dier en de tv-reeks Over water.

‘Ken je Michael Moore?’ was een vraag tijdens een soort van toelatingsgesprek voor de filmschool waar ik blijkbaar ooit ben afgestudeerd zonder er een face tattoo of een kind aan te hebben overgehouden. Ik weet dat nog omdat ik ‘nee’ had geantwoord en bij het buitengaan besefte dat ik hem eigenlijk wel kende, omdat ik Roger & Me had gezien in de lessen van de fantastische mevrouw Bohets aan het Don Bosco-instituut van Haacht.

Roger & Me is een film uit 1989 waarin Moore de jacht op General Motors-CEO Roger Smith gebruikt om de teloorgang van zijn geboortestadje Flint – symbool voor een Amerika dat nog great was – aan te klagen. De persoonlijke motivatie, de schriftuur van de voice-over, de rebelse aanpak… Op ons tv-scherm zien we al dertig jaar lang programma’s of rubrieken waarin die invloed doorschijnt.

Ik geloof dat elke maker in se telkens hetzelfde doet en daar in het beste geval gewoon elke keer beter in wordt. Dat geldt voor de meeste schrijvers en filmmakers en muzikanten en zeker ook voor alle dj’s uit Westerlo – en die wil je geen eten geven.

Michael Moore hoort par excellence in die groep thuis. Hij maakt een soort audiovisuele pamfletten die dienen om mensen wakker te schudden, en verkiest de gebalde vuist boven de nuance. Eigenlijk is hij een soort Breitbart van links.

Want door zijn latere films Bowling for Columbine en zeker Fahrenheit 9/11 werd Moore meer dan zomaar een filmmaker: een icoon van progressief Amerika, aanklager van de grote pijnpunten van het rijkste derdewereldland uit de geschiedenis.

Nu heeft Moore een film van Jeff Gibbs geproduceerd die Planet of the Humans heet en die onzinnige praktijken en zelfs de uitverkoop van bepaalde figuren binnen de Amerikaanse groene beweging aanklaagt. De film staat integraal op YouTube.

Is de film de moeite? Als fenomeen zeker, want miljoenen mensen zagen hem al, maar als documentaire op zich… Och. Ik wist niet dat onder het begrip hernieuwbare energie blijkbaar hoofdzakelijk ‘biomassa’ schuilgaat. En dat dat gewoon hout is, en dus op z’n minst ironisch. Ik vermoedde dat grote energiebedrijven slim genoeg waren om een deel van de groene labels op te kopen of zelf op te starten, maar het is wel eens goed om te zien wie erachter zit.

Dus je zou kunnen zeggen: onder de flauwe grappen, rare figuren en intussen wat gedateerde manipulaties in filmtaal leer je toch maar mooi iets bij. Maar is dat waar en praat dat de eenzijdige benadering zomaar goed?

Want hier is het logische probleem dat daaruit volgt: ik geloof het niet. Of eerder nog: ik ben niet zeker of ik het moet geloven. De vorm is te manipulatief en te ongenuanceerd om de eventueel waardevolle boodschap geen onherroepelijke schade toe te brengen. In die zin vraag ik me soms af of de film zowel op links als op rechts niet meer kwaad dan goed doet.

Ik denk dat Moore nu vooral films maakt om een onderwerp te dienen waar elke maker die verder geen ideeën meer heeft ooit bij terechtkomt: zichzelf.