Met dementiedrama ‘Vortex’ lijkt enfant terrible Gaspar Noé eindelijk volwassen te worden

Beeld uit 'Vortex' © GF
Tobias Cobbaert

Maar daarom nog niet optimistisch.

‘Le temps détruit tout’, Gaspar Noé predikte het negentien jaar geleden al in Irréversible en sindsdien lijkt dat het motto dat zijn hele oeuvre samenvat, al zijn het vooral de mensen die elkaar verwoesten. In Vortex, het deprimerende drama over een oud koppel waarvan de vrouw dementeert, lijkt de mens voor het eerst enkel en alleen door de tijd kapotgemaakt te worden.

Die fascinatie voor de aftakeling van het menselijke lichaam komt niet uit het niets. Net voor de pandemie de wereld veroverde was Noé zelf bijna uitgewist. Hij had een hersenbloeding die hij nipt overleefde, en op miraculeuze wijze had de regisseur zelfs geen hersenschade.

Het resultaat is zijn meest intieme film tot nu toe. De provocateur laat zijn seks, geweld en stroboscopen thuis en maakt van Vortex een verrassend sobere bedoening. Toch is er een heel opvallend stijlelement aanwezig die er geen twijfel over doet bestaan dat dit wel degelijk een film van Noé is.

Samen eenzaam

De hele film is namelijk in split screen opgenomen, waardoor je doorgaans op de ene helft de man en op de andere de vrouw van het naamloze koppel kan volgen. Zelfs wanneer ze zich in dezelfde kamer bevinden, worden ze gescheiden door de zwarte balk in het midden van het scherm. We leven allemaal samen, maar zijn fundamenteel alleen in ons lijden, lijkt de immer optimistische Noé te willen zeggen.

Dat koppel wordt gespeeld door Françoise Lebrun (La Maman et la Putain) en Dario Argento, de horrormeester die onder andere Suspiria regisseerde maar hier misschien aan zijn griezeligste film ooit meewerkt. In een zeer onheilspellend detail koos Noé er in de begingeneriek niet enkel voor om hun naam te vermelden, maar ook hun geboortejaren (respectievelijk 1944 en 1940). De klok staat niet stil en het verouderingsproces is onvermijdelijk.

Dat is ook waar de film over gaat. De film wordt opgedragen aan iedereen wiens hersenen beginnen af te sterven voor hun hart, een duidelijke verwijzing naar het dementerende personage van Lebrun. Argento blijft echter niet gespaard. Meermaals in de film wordt benadrukt hoe zijn hart het aan het begeven is. De film bestaat vooral uit tergend trage long takes waarin we het koppel zowel fysiek als mentaal zien aftakelen, samen maar apart van elkaar.

Het ene Noé-stokpaardje dat wel prominent aanwezig is gebleven, zijn de drugs. Al gaat het ook hier vaker over pillen die je bij de apotheker kan kopen dan de variant die je in donkere steegjes moet gaan zoeken. Het lijkt haast ironisch hoeveel nadruk Noé legt op de enorme hoeveelheid pillen die geslikt moeten worden zonder dat de personages er high van worden.

Het lijkt haast onmogelijk om Vortex te bespreken zonder Amour van Michael Haneke te vermelden, dat andere deprimerende portret van ouderdom. Die vergelijking is zeker terecht, maar wij moesten tijdens het kijken ook denken aan Jeanne Dielman van Chantal Akerman, door de nadruk op alledaagse, bijna banale taakjes die een steeds moeilijkere klus worden.

Welke referenties je ook gebruikt, het staat buiten kijf dat Vortex ontdaan is van alle sentimentaliteit en net daarom extra hard binnenkomt. Gaspar Noé, die aanwezig was tijdens de screening op Film Fest Gent, zei dat hij ‘blij was dat de zaal vol twintigers zat, omdat die nog sexy zijn en veel drugs doen.’ De twintigers in kwestie waren vermoedelijk vooral blij dat de taferelen die ze op het cinemascherm zagen nog zestig jaar in de toekomst lagen voor hen.

Noé is volwassen geworden, maar in dit geval betekent dat vooral ‘dichter bij de dood’.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content