Kinderen lijken lief, tot ze zich in ‘The Innocents’ aan paranormale spelletjes wagen

Pestkoppen, ouders én katten zullen het geweten hebben in The Innocents, de huiveringwekkende opener van cultfilmfestival Offscreen.

Kinderen die niet zo onschuldig blijken als ze eruitzien, daar zijn in het verleden al heel wat films over gemaakt, van Lord of the Flies (in 1963 en 1990), over Village of the Damned (1960 en 1995) en The Omen (1976 en 2006) tot Let the Right One In (2008). Aan die catalogus mag nu het even sfeervolle als sinistere The Innocents worden toegevoegd, de tweede langspeler van Eskil Vogt en opener dit jaar van het Brusselse cultfilmfestival Offscreen.

Daarin volgt de Noorse regisseur – die al sinds zijn tienerjaren een tandem vormt met Joachim Trier en onder meer diens festivalhits Oslo, 31. august (2011) en Worst Person in the World (2021) meepende – de lotgevallen van Ida, een platinablond meisje van zeven dat net verhuisd is en noodgedwongen nieuwe vriendjes moet maken. Algauw vindt ze een welwillend speelkameraadje in Ben, die twee jaar ouder is en het thuis minder fijn heeft, maar wanneer die laatste over paranormale gaven blijkt te beschikken, worden hun spelletjes almaar gevaarlijker. En niet alleen voor de katten die in de buurt rondlopen.

Vogt brouwt zo een benauwende, in zomers zonlicht en bevlekte onschuld badende huivertrip over kinderen met superkrachten. Alsof hij je meelokt naar de twilight zone tussen een verre prequel op X-Men en een claustrofobische karakterstudie à la Roman Polanski.

‘Mijn eigen kinderen zijn negen en elf’, vertelt de regisseur, die The Innocents vorig jaar in Cannes in de sectie Un Certain Regard mocht presenteren. ‘Hoe ouder ze worden, hoe meer ik merk dat ze hun eigen leefwereld hebben waar je als ouder eigenlijk volledig buiten staat. Thuis zijn het mijn lieve schatten, maar als ik ze per toeval op school of op het speelterrein gadesla, lijken het plots andere wezens. Met hun eigen taal, hun eigen maniertjes, hun eigen onderlinge codes. Ik denk dat elke ouder dat soms onbehaaglijke gevoel wel kent.’

Die geheime wereld van de kindertijd verkennen, was dat het vertrekpunt van The Innocents?

Eskil Vogt: Ja, samen met het feit dat je kinderen je eigen jeugdherinneringen terug naar boven halen. Hoe percipieerde je de wereld als kind? Was het een warme, avontuurlijke plek of een vol sluimerende gevaren, en heb je die als volwassene verdrongen? Welk kattenkwaad haalde je zelf uit, en waarom deed je dat precies? Niet dat ik over telekinetische krachten beschikte – gelukkig maar – maar net als de meesten onder ons heb ik wel eens mieren geplet of voor de lol een kat in de lucht gegooid, hoewel ik verder een braaf, volgzaam kind was. Uiteraard. (lacht)

Is wreedheid dan aangeboren, zoals je lijkt te suggereren?

Vogt: Ik ben niet gelovig en kijk liefst rationeel naar de dingen. Toen ik de film schreef en daarvoor mensen interviewde, schrok ik ervan hoe vaak wreedheid tegenover dieren of andere kinderen voorkomt. Iedereen heeft wel zo’n verhaal. Waarom voelen we die nood tot transgressie? Simpel, omdat we als amorele wezens ter wereld komen, en onze waarden en normen ontstaan door grenzen te verkennen en soms te overschrijden. We moeten dingen doen die onze moeder ons verboden heeft om te weten te komen waarom ze ons die dingen verbiedt. Dat heeft niks te maken met aangeboren kwaad, of met psychologische problemen, maar met jezelf definiëren als moreel en sociaal wezen. Niemand is ooit zomaar goed of slecht. Dat kinderen per definitie puur en onschuldig zijn, zoals het cliché wil, is bullshit. Kinderen hebben geen moraal of empathie. Ze zijn nog maar net geboren. Het zijn complete narcisten die alleen hun eigen noden ingewilligd willen zien, tot ze leren dat dat niet zomaar kan, dat er ook andere mensen met gelijkaardige noden zijn. Maar dat proces duurt jaren. We zijn allemaal het resultaat van onze natuurlijke impulsen en onze culturele omgeving, en tussen die twee moeten we ons leven lang negotiëren. Vandaar dat ik Ben niet afschilder als kwaadaardig, zelfs al blijkt hij in staat tot vreselijke dingen. Hij is ook maar een slachtoffer van zijn superkrachten, en hij heeft duidelijk een moeilijke jeugd gehad. Je kunt van een kind van negen niet verwachten dat het zijn boosheid altijd onder controle heeft. Zelfs volwassenen kunnen dat niet. Je zou mij eens bezig moeten zien als ik mijn zin niet krijg. (lacht) Als we Ben toch als het monster zien, dan komt dat omdat we zijn boosheid ook in onszelf herkennen. Dan worden we de dorpelingen die het monster met toortsen willen verjagen, omdat we beseffen dat we zelf het monster in ons dragen.

Ida en haar autistische zus zijn blonde, Noorse meisjes, Ben is een jongen met migratieroots. Was dat om hem nog meer een outsider te maken?

Vogt: Ik zocht kinderen met een bepaalde outsiderkwaliteit. Als je audities houdt, dan komen de meeste kinderen uit de betere milieus en krijg je kinderen die het liefst ballerina willen worden. Niks mis mee, en velen van hen zijn supergetalenteerd, maar ik wilde ook andere jongens en meisjes vinden. Ik heb de personages aangepast aan de kinderen die ik uiteindelijk gekozen heb. Ik heb ze niet gekozen vanwege hun afkomst, huidskleur of sekse. Ik heb ze gekozen omdat ik ze geweldig vond, ook al besefte ik dat mensen de film daardoor misschien anders zullen lezen. Ik krijg de vraag wel vaker: waarom heeft de gevaarlijkste jongen, ook al is hij in se niet slecht, een donkerder huidskleur? Wil je daar iets mee zeggen? Moet je daar niet heel voorzichtig mee zijn? Maar die verschillende etnische achtergronden maken de film voor mij net inclusiever, en het lijkt me wel heel vergezocht om de film in een bepaalde sociologische richting te duwen. Het gaat om de kooi van de kindertijd, en daarin zitten of zaten we allemaal opgesloten.

Het gaat om kinderen met paranormale gaven, zoals het door jou geschreven en door Joachim Trier geregisseerde Thelma (2017) ook al een bovennatuurlijke thriller was. Maar beide films zijn ver verwijderd van de gebruikelijke sf-fanfare uit Hollywood.

Vogt: Eerlijk: ik had het lange tijd geeneens door dat ik een film over ‘kleine superhelden’ aan het maken was. Ik was zo bezig met die magie van de kindertijd, met die gesloten leefwereld, dat het mijn producer was die plots zei: je kinderen hebben superkrachten, en je werkt met special effects, dus het is ook een superheldenfilm. Ik dacht: fuck, zulke films maakt iedereen tegenwoordig, waar ben ik mee bezig? (lacht) Maar ik realiseerde me snel dat al die X-Men- en Spider-Man-films over puberteit gaan, over volwassen worden, over jongens en meisjes die in spandex schurken te lijf gaan, en daar heeft The Innocents niks mee te maken. Als ik referenties had, dan waren dat klassieke films over kinderen als Kes (1969), The Spirit of the Beehive (1973) en Ponette (1996). Ik heb ook Peter Brooks Lord of the Flies (1963) herbekeken. Ergens is mijn film een bovennatuurlijke, hedendaagse verkenning van dezelfde thema’s, maar dan zonder de these dat kinderen noodzakelijkerwijs in sadisme en despotisme vervallen wanneer ze niet aan ouderlijk gezag onderworpen zijn. Zo misantropisch ben ik niet. (lacht)

Dat blijkt ook uit de scenario’s die je met Joachim Trier schreef, zoals Worst Person in the World, dat volgende maand kans maakt op de Oscar van beste buitenlandse film. Ligt je tuxedo al klaar?

Vogt: Ik ben ondanks de vele feestjes geen kilo aangekomen sinds Cannes vorig jaar, dus het zal dezelfde smoking worden. (lacht) Het succes overrompelt ons. Ik denk dat het deels te maken heeft met de timing en de thematiek. Worst Person gaat over de liefde, over je plek vinden in de wereld, en de film kwam net op het moment dat de pandemie maandenlang een stolp op ons sociale leven had gezet, waardoor hij bij veel mensen, zeker jongere, als een wolk verse lucht binnenkwam.

Dit is na Blind (2014) pas de tweede langspeler die je zelf regisseert, maar je hebt wel alle films van Trier meegeschreven. Hoe verloopt jullie samenwerking concreet?

Vogt: Ik heb altijd regisseur willen worden, van sinds ik nog met Joachim op de middelbare school zat, maar hij was de eerste die kortfilms begon te maken, daarna een langspeler en zo zijn we blijven samenwerken. Het is niet zo dat ik diegene was die op structuur en dialogen lette, terwijl hij de visuele artiest was. We hebben altijd samengewerkt, als regisseurs onder elkaar, en die samenwerking houdt inmiddels al twintig jaar stand. We zijn tweelingbroers, met dezelfde smaak en dezelfde kijk op de wereld, ook al zijn we genetisch niet verwant en durven we in de montagekamer al eens flink ruzie te maken. Meestal over onnozele details, natuurlijk. Zo gaat dat met tweelingbroers. (lacht)

Eskil Vogt

47-jarige regisseur en scenarist uit Oslo.

Sinds zijn tienerjaren bevriend met Joachim Trier, met wie hij film studeerde aan de universiteit van Oslo en later aan filmschool La Fémis te Parijs.

Schreef mee aan alle films van Joachim Trier, waaronder Worst Person in the World, dat straks kans maakt op de Oscar voor beste internationale film.

Regisseerde zelf twee films, Blind (2014) en nu The Innocents (2021).