In ‘Ich bin dein mensch’ laat Maria Schrader zien hoe de ideale man moet zijn

Hij is een piekfijn uitgedoste gentleman die graag opruimt en gedichten van Rainer Maria Rilke citeert. In bed is hij een onfeilbare machine en hij ziet eruit als acteur Dan Stevens uit Downton Abbey. Tenminste, dat is volgens de algoritmes in Ich bin dein Mensch de ideale man.

Die ideale man in kwestie heeft ook een naam: Tom (en hij wordt dus vertolkt door Dan Stevens). Hij is een humanoïde robot en hij is ook maar ‘ideaal’ voor specifiek Alma (Maren Eggert), een zelfbewuste Berlijnse antropologe op wier noden de algoritmes Tom hebben afgestemd. Drie weken lang zal Alma Tom uittesten en aanvankelijk bakt hij er niets van. Maar hij leert snel. Dat is in een notendop het verhaal van Ich bin dein Mensch, een filosofische romcom in een sf-jasje van de Duitse regisseuse Maria Schrader, die u kent van haar Netflixhit Unorthodox, over een jonge vrouw uit de ultraorthodoxe joodse gemeenschap.

En jazeker, antwoordt ze meteen lachend als we haar vragen of ze zelf zo’n liefdesrobot in huis zou nemen. ‘In het echte leven heb ik de perfecte match gevonden. Zo ouderwets en analoog als maar mogelijk: ik ontmoette hem fysiek en toevallig door op het juiste moment op de juiste plaats te zijn. Maar uit nieuwsgierigheid zou ik aan zo’n tijdelijk experiment deelnemen, ja. Ik zou willen weten welke ‘ideale man’ het algoritme voor mij zou ontwerpen.’

Tot haar grote verbazing begrijpen sommige kijkers niet waarom Alma zo sceptisch staat tegenover haar ‘ideale man’. ‘Die robot is slim, gedienstig, ijverig en zowat overal beter in, zelfs in seks. “Waarom zou je dat jezelf niet gunnen? What the fuck is Alma’s probleem eigenlijk?” wordt me soms gevraagd. Die reactie verbaast me. Misschien draait voor Alma niet alles om genot en geluk. Ze wíl helemaal niet vergeten dat ze alleen is.’

Tom is slim, gedienstig en zowat overal beter in, zelfs in seks. Ik krijg soms de reactie: “Waarom zou je dat jezelf niet gunnen?” Dat verbaast me.

De uiteenlopende reacties op haar film bewijzen volgens Schrader dat de mens niet voorbereid is op de vele vragen die humanoïden en artificiële intelligentie oproepen. ‘Er is nochtans geen ontsnappen aan. Tijdens een debat in het Pergamonmuseum (het bekende archeologische museum in Berlijn is een van de filmlocaties, nvdr.) verzekerde een AI-wetenschapper me dat we op een dag te maken krijgen met AI-machines die zo perfect zijn als Tom. Daar wordt niet meer aan getwijfeld. Er wordt in alle labs aan gewerkt. We weten alleen nog niet wanneer die dag komt.’

In films als Ex Machina (2015) van Alex Garland of Fritz Langs klassieker Metropolis (1927) is de robot afgestemd op de noden van de man. Hier zijn de rollen eens omgedraaid. ‘Je vergeet Blade Runner (1982) en de Pygmalion-verhalen nog. Meestal is de vrouw inderdaad het object. Bij ons is het de man. Dat idee, dat we hebben overgenomen van Emma Braslavsky (op wier gelijknamige kortverhaal de film voortborduurt, nvdr.), intrigeerde me. Want het is niet dezelfde situatie. Mannen geeft het plezier een slavin te hebben. Dat zijn ze gewoon na honderden, zelfs duizenden jaren patriarchaat. Maar vrouwen zien een man niet als bezit. Wij zijn dat niet gewoon. Wij hebben dat niet geleerd. Alma wil geen slaaf die haar aanbidt. Daar beleeft ze relationeel noch seksueel plezier aan. Zo ziet ze de liefde niet. Zo ziet de samenleving niet. Misschien krijgen vrouwen ooit, als ze al lange tijd dominant zijn, de smaak te pakken, maar zo ziet mijn ideale wereld er niet uit. In mijn ogen zou het níét feministisch zijn om in het meester-slaafspel de genders om te draaien.’

In een merkwaardige scène beveelt de dronken Alma Tom ineens om zijn broek te laten afzakken, benieuwd naar zijn ideale penis. ‘De hele set was er zich van bewust dat we een beeld creëerden dat we niet gewoon zijn. Vooral omdat acteur Dan Stevens zo’n knapperd is en zonder aarzeling ingaat op haar vraag om zijn ‘wonderding’ te laten zien. Maar daar blijft het niet bij. ’s Anderendaags schaamt Alma zich dood. Ze was vervallen in dierlijk, instinctief gedrag. Als intellectuele die de zelfreflectie niet schuwt, vindt ze het juist de grootste verwezenlijking van de mens om rationeel en empathisch te zijn en je instincten te controleren. Tom zal zo’n fout nooit maken. Hij staat verder dan de mens. Dat maakt van ons opnieuw het dier. Een enge gedachte, niet?’ schatert Schrader.

Haar Netflixreeks Unorthodox werd twee jaar geleden behoorlijk onverwacht een groot succes, en dat onverwachte bevalt Schrader zeer. ‘Je kunt proberen de populairste film of serie te concipiëren en grandioos mislukken. Wij vlogen onder de radar – zelfs Netflix geloofde niet echt in ons rare project, dat overigens niet veel had gekost. We toonden een wereld die amper bekend is en je hoorde Jiddisch, een taal die amper een half miljoen mensen nog spreken. Dat het desondanks zo’n groot succes werd, valt niet uit te leggen. Ik vind het ontzettend mooi dat er geen feilloze formule bestaat, dat succes altijd afhangt van een mysterieuze, onbekende factor.’

Unorthodox bleef evenmin onopgemerkt in Hollywood. Schrader is op dit moment voor Plan B van producers Dede Gardner en Brad Pitt de film She Said aan het afwerken, een reconstructie van hoe Megan Twohey en Judi Kantor van The New York Times Harvey Weinstein ontmaskerden als seksueel roofdier en zo aan de wieg stonden van MeToo. ‘Dat is een van dé verhalen van onze tijd. Carey Mulligan en Zoe Kazan spelen de hoofdrollen. De producenten hebben uiteraard mijn eerder werk bekeken maar ze wilden ook expliciet een buitenstaander, een regisseur die nooit met Harvey Weinstein te maken heeft gehad.’