In een ander leven was Richard Linklater het eerste kind op de maan geweest

In de animatiefilm Apollo 10oe herbeleeft Richard Linklater het Houston van de sixties, waar hij zelf opgroeide. Het was het tijdperk van de maanlanding, van de Koude Oorlog en van zoetere samenzweringstheorieën. ‘Het mes van de nostalgie snijdt aan twee kanten.’

Vaak voelen de films van Richard Linklater als snapshots van een bepaalde tijd en plaats. Zo vatten niet veel films beter de wietgeur van highschoolers in de seventies dan Dazed and Confused (1993) of zijn er weinig romantischer voorstellingen van een nacht met een wildvreemde dan Before Sunrise (1995). Ook coming of age kent als genre geen geheimen meer voor de Amerikaanse regisseur, met als beste voorbeeld Boyhood (2014), het verhaal waaraan hij twaalf jaar lang werkte en waarin je de acteurs gaandeweg ziet opgroeien.

In zijn nieuwe film combineert Linklater beide fascinaties. Apollo 10oe gaat over Stan, die in Houston als buurjongen van NASA opgroeit. Het is de periode rond de maanlanding, en Stan fantaseert dat NASA per ongeluk een te kleine capsule bouwt en een beroep op hem doet om de maan te betreden voordat Neil Armstrong en co. er in 1969 landen. Linklater groeide overigens zelf in Houston op, in de periode waarin de film speelt – hij is geboren in 1960.

Was jij zo’n kind dat astronaut wilde worden?

Richard Linklater:Toen ik heel jong was toch, zoals ieder kind. Maar ik besefte vrij vroeg dat ik er niet het wiskundige brein voor had. Astronauten zijn ingenieurs en fysici, ik was een schrijver en dromer.

Ook Stan, het hoofdpersonage van Apollo 10oe, droomt dat hij zelf op de maan wandelt. In welke mate is de film autobiografisch?

Linklater:Moeilijk te zeggen. Boyhood toont een veel groter deel van mijn leven. Deze film is een heel specifieke momentopname van een periode die ik meegemaakt heb. Stan is iets ouder dan ik toen was, vooral omdat ik niet met té jonge acteurs wilde werken. (lacht) Al wilde ik wel dat ze nog jong genoeg waren om fantasierijk te leven. Als je geen malle fantasieën meer hebt, is je kindertijd voorbij. Wanneer je ouder wordt, begin je te snappen hoe de wereld in elkaar zit en hoe klein je zelf in het hele plaatje bent. Ik wilde dat laatste moment vatten waarin de wereld nog wonderbaarlijk is. In die zin was de maanlanding heel interessant. Slechts twaalf mensen hebben ooit op het maanoppervlak gewandeld, terwijl miljoenen mensen het op televisie gevolgd en erover gedroomd hebben. Dat standpunt van de ‘consument’ wilde ik erin verwerken.

Wat maakt de maanlanding zo magisch?

Linklater:Leuk om over te filosoferen, hè? Wat maakt een gebeurtenis belangrijk? Vaak schuilt het antwoord in wat er daarna gebeurt. Of in dit geval: wat niet. In totaal hebben er zo’n twaalf mensen op de maan gelopen, waarna we nooit meer zijn teruggekeerd. Bovendien had het op zo veel manieren fout kunnen lopen, en slechts op één manier goed. De maanlanding is onze grootste technische verwezenlijking.

Ook op cultureel vlak was ze bijzonder. In feite was de landing een vorm van machtsvertoon tijdens de Koude Oorlog. Er werd gezegd dat de Sovjet-Unie betere wetenschappers en technieken had dan de VS, wat gezien de angst voor nucleaire oorlog een existentiële dreiging vormde. Met de maanlanding, de grootste niet-militaire onderneming in onze geschiedenis, wilde president Kennedy indruk maken op Rusland (Kennedy werd vermoord voordat de maanlanding plaatsvond, maar kondigde de plannen wel aan in 1961, nvdr.).

Er schuilt ook wat melancholie in de film. Zo denken de personages dat ze tegen het eind van de eeuw Mars zullen bezoeken. Als kijker weet je dat het niet zo is gelopen.

Linklater:Al lijkt het erop dat we er tijdens Elon Musks leven nog zullen raken. (lacht) Je hebt gelijk, het mes van de nostalgie snijdt altijd aan twee kanten. Als je terugblikt, krijg je altijd een gevoel van verloren potentieel, van ongerealiseerde mogelijkheden. Op die manier beslaat nostalgie het hele spectrum van menselijke emoties.

Je deinst er niet voor terug om ook de donkere kanten van de sixties te tonen. Nucleaire dreiging, oorlog, gewelddadige protesten, de grootmoeder die van samenzweringstheorieën houdt… Eigenlijk is er niet zoveel veranderd.

Linklater:Maar destijds waren samenzweringen niet zo partijgebonden. De laatste twintig jaar zijn die theorieën erg duister geworden. In de sixties waren het haast tegenculturele ideeën.

Een tijd van zoetere samenzweringstheorieën?

Linklater:Exact! Destijds was het haast een vorm van wishful thinking, bijvoorbeeld dat Kennedy nog leefde. De donkerste theorieën van die tijd waren dan weer met het milieu verbonden. Als kind dacht ik dat we geen voedsel meer zouden hebben wegens overbevolking. Door die geruchten gingen mensen zich aanpassen, minder vervuilen en proberen om onze lucht en ons water te reinigen. Dat gaf een zekere hoop dat de mens zichzelf kon redden. Toen was het makkelijker om iedereen in een bepaalde richting te sturen en in hetzelfde idee te geloven. Samenzweringen hadden iets verbindends, terwijl ze nu de mensen verdelen.

***

Apollo 10oe kwam tot stand met rotoscoping, een techniek waarbij je eerst de scènes filmt en die beelden vervolgens animeert. Linklater gebruikte de techniek eerder al in zijn films Waking Life (2001) en A Scanner Darkly (2006).

Waar die films respectievelijk een lucide droom en een paranoïde nachtmerrie presenteerden, lijkt Apollo 10oe meer in de realiteit gegrond, waardoor de keuze voor animatie verrassender is.

Linklater:Nochtans heeft de film ook een fantasierijk kantje, dankzij de dromen van Stan. Maar de basis is inderdaad een historische recreatie van het Houston van eind jaren zestig. We gebruiken ook veel beeldmateriaal uit die periode: nieuwsfragmenten, documentaires, archiefbeelden… Animatie was een logische keuze om al die verschillende elementen op een eenduidige manier samen te brengen. Daarnaast vind ik het fijn dat de film als een plakboek uit die periode oogt.

Waarom rotoscopen en niet vanaf het begin animeren?

Linklater:Animatie worstelt altijd met gezichten. Je riskeert in de uncanny valley te belanden en de mensen nét niet realistisch genoeg te tekenen, waardoor ze raar of griezelig worden. Daarom werkt animatie ook beter wanneer je dieren of objecten toont. Met rotoscoping vermijd je dat probleem.

Je deed ook een oproep aan mensen uit Houston om hun eigen beelden van die tijd op te sturen.

Linklater:En we hebben verrassend veel respons gekregen. Ik zocht historische referenties om die tijd en plaats accuraat weer te geven. Gelukkig bleken veel mensen nog met hun Super 8-camera Astroworld bezocht te hebben, het pretpark dat je ook in de film ziet. Ondertussen bestaat dat niet meer, maar dankzij die homevideos konden we alsnog tonen hoe dat er echt uitzag. Sommige beelden die we kregen, zitten ook effectief in de film, wat het plakboekgevoel nog versterkt.

Schets je een historisch accuraat beeld van Houston in de sixties, of kijk je toch door een roze bril?

Linklater:Beide. De setting heb ik zo waarheidsgetrouw mogelijk gemaakt, maar je blijft een verhaal vertellen, en dat fantasierijke contrasteert met de echte wereld. Maar is dat ook niet hoe je kindertijd echt ging? Je rijdt op je fietsje door de buurt en je speelt buiten met je vrienden. Wanneer je dan thuis komt, zie je al het slechte nieuws over oorlogen en moordaanslagen, maar dat zit veilig in de televisie terwijl jij je beste leven leidt.

Richard Linklater

Geboren in 1960 in Houston, Texas.

Staat erom bekend dat zijn films vaak op sfeer focussen en niet op verhaal.

Lanceert de carrière van Matthew McConaughey met diens rol in Dazed and Confused (1993).

Wint in 2015 een Golden Globe voor Boyhood, zijn bekendste film.