Het Festival van Venetië, waar Oscars te winnen zijn en Netflix wél welkom is

Woensdag begint het Filmfestival van Venetië. Voor de 75ste keer alweer, en met de verrukkelijkste affiche in jaren. De verklaring? Het festival gaat met zijn tijd mee én wordt steeds belangrijker in de strijd om een Oscar.

Voor een beetje filmliefhebber is het natuurlijk altijd uitkijken naar het filmfestival van Venetië, maar dit keer is er toch nog wat meer te beleven in en rond het Lido dan anders. Ryan Gosling en Damien Chazelle, hoofdrolspeler en regisseur van La La La Land, openen de dans met hun nieuwe samenwerking First Man. Lady Gaga komt langs met haar acteerdebuut A Star is Born, de eerste film met steracteur Bradley Cooper in de regisseursstoel.

Voor cinefielen met nog meer honger hebben Yorgos Lanthimos (Killing of a Sacred Deer), Alfonso Cuarón (Gravity), Luca Guadagnino (A Bigger Splash, Call Me By Your Name) Mike Leigh én de gebroeders Coen verse hapjes bereid. Ook al blijft Cannes nog steeds dé place to be voor de betere film, het is niet overdreven om te zeggen dat Venetië de kloof met rasse schreden aan het dichten is.

De opmars van Venetië is voor een groot deel te danken aan festivaldirecteur Alberto Barbera. Hij leidde het festival al eens, tussen 1999 en 2002, maar stapte toen op als protest tegen de inmenging van Silvio Berlusconi in de Italiaanse filmwereld. Sinds 2012 zit hij weer aan de knoppen. Volgens Knack Focus-filmjournalist Dave Mestdach was Barbera de ideale man om Venetië weer wat meer op het voorplan te zetten. ‘Hij heeft een hart voor de auteursfilm, maar ook, en niet onbelangrijk, een indrukwekkend adressenboekje.’

Profiteren

Maar Barbera liet ook de marktkramers binnen in de tempel van de zevende kunst, met succes. Hij koppelde een filmbeurs aan het festival en zette de deuren open voor Netflix. Drie jaar geleden ging de eerste originele Netflix-film ooit, Beasts of No Nation van Cary Fukunaga, nog in Venetië in première, dit jaar staan er maar liefst zes Netflix-producties op de Venetiaanse line-up. De meeste van die films zouden normaal in Cannes worden gescreend, maar de Fransen liggen al twee edities lang overhoop met Netflix. Dat leidde tot een wijziging in het reglement van het festival, zodat een bioscooprelease in Frankrijk plots een voorwaarde werd om mee te dingen naar de Gouden Palm. Daarop trok Netflix al haar inzendingen voor Cannes terug, ook die buiten de officiële competitie terugtrok.

Cannes liep zo onder meer Roma mis, de nieuwe film van Alfonso Cuarón, maar ook het streamingdebuut van Joel en Ethan Coen (The Ballad of Buster Scruggs) en 22 July, Paul Greengrass’ film over de aanslagen van de Noorse terrorist Anders Behring Breivik. Maar het pijnlijkste verlies voor Cannes is misschien nog wel The Other Side of the Wind, het laatste project van Orson Welles dat normaal in wereldpremière zou gaan op de Croissette. ‘Uiteraard profiteren we hiervan’, gaf Barbera vrank toe op de invloedrijke filmwebsite Deadline. ‘De streaming window (het systeem van Cannes waarbij een film pas drie jaar na de bioscooprelease op streamingplatformen mag uitkomen, nvdr.) slaat nergens op. Ik hoop dat Cannes een oplossing vindt.’

Niet dat de cinema-uitbaters in Italië zo blij zijn dat het Filmfestival de Horizon-nevencompetitie opent met een On My Skin, een Netflix Original in het Italiaans die tegelijk in de bioscoop en op het streamingplatform verschijnt. Maar Barbera legt de kritiek koppig naast zich neer. ‘Je moet durven te zien dat de markt compleet aan het veranderen is. De beste manier om een film te zien is in een zaal met een publiek, daar bestaat geen twijfel over, maar het is onmogelijk om je conservatief te blijven opstellen tegenover de nieuwe spelers in de markt.’

Naam als een klok

Onder de impuls van Barbera is Venetië meer dan ooit een springplank geworden voor wie het Oscarbad wil induiken. Vorig jaar won The Shape of Water van Guillermo Del Toro nog de Gouden Leeuw, een half jaar voor hijwerd bekroon met de Oscar voor Beste Film. Ook in 2014 (Birdman) en 2015 (Spotlight) liep de weg richting Oscar voor Beste Film langs Venetië, om nog maar te zwijgen van La La Land (vijf Oscars) en Gravity (zeven), die allebei het festival mochten openen. Een mooi lijstje, zeker omdat twee dagen voor Venetië de boeken sluit het Filmfestival van Toronto begint, dat voor Hollywoodstudio’s veel gemakkelijker bereikbaar is. Het verhindert de Ryan Goslings van deze wereld niet om nog een ommetje langs Italië te maken.

‘De films die Venetië én Toronto aandoen, zitten zowel goed in de Europese als in de Amerikaanse markt’, weet regisseur Fien Troch, die met haar laatste film Home twee jaar geleden in wereldpremière ging in Venetië en vorig jaar in de jury zat van de Horizon-competitie. ‘Voor sommige films is Toronto alleen toch nog een beetje te mager. Venetië blijft een naam als een klok én het oudste filmfestival ter wereld.’

Maar de Italianen doen meer dan grote namen lokken, vindt Troch. ‘Venetië scoort niet alleen met haar potentiële Oscarwinnaars, maar ook met de betere Europese cinema. Vorig jaar was ik ondersteboven van Jusqu’à la garde van Xavier Legrand, die toen de Zilveren Leeuw won (de prijs voor de beste regisseur in de officiële competitie, nvdr.) Ook Mektoub, My Love: Canto Uno van Abdellatif Kechiche heeft mij toen omvergeblazen.

Virtual reality

Volgens waarnemers is een van de grote troeven van Venetië dezer dagen de niet al te uitgebreide affiche. Wie in Toronto wil opvallen, moet uit de band springen tussen bijna 300 films. Barbera vond bij zijn aanstelling in 2012 180 titels al te veel. ‘Venetië heeft nooit zijn corebusiness uit het oog verloren, straffe auteurscinema dus, maar heeft tegelijk wel oog voor nieuwe technieken en evoluties. Sinds vorig jaar is er zelfs een virtual reality-competitie’, stipt Dave Mestdach aan.

Maar niet alles is tutto bene in Venetië. Zo modern als Barbera en co het concept cinema benaderen, zo traditioneel denken ze volgens sommigen over de nijpende ondervertegenwoordiging van vrouwelijke cineasten. Voor het tweede jaar op rij haalde maar één vrouw de officiële competitie, Jennifer Kent met haar gotische thriller The Nightingale.

Vrouwenorganisaties van over heel Europa kropen begin deze maand nog in hun pen om de organisatie te berispen en te pleiten voor genderpariteit, maar Barbera vindt dat het niet zijn taak is om gendergelijkheid af te dwingen binnen de filmindustrie. ‘Ik treed nog liever af dan quota in te voeren’, vertelde hij aan The Hollywood Reporter.

Ook vorig jaar werd er al veel over de genderongelijkheid in het programma gesproken, weet Troch. ‘Annette Bening, de juryvoorzitter van de officiële competitie, heeft er toen zelfs nog een vraag over gekregen’, herinnert ze zich. ‘Ik ben de eerste om voor meer diversiteit te pleiten en vrouwelijke regisseurs te steunen, maar vandaag is de cinema nog een mannenwereld. Ik weet niet hoeveel cineastes hun werk hebben ingediend, en hoeveel films daarvan effectief heel goed zijn. Daarom vind ik het moeilijk om de organisatie te veroordelen. Het enige wat we als vrouwen kunnen doen aan die scheve situatie, is betere films maken. Want de dag dat een festival mij uitnodigt omdat ik een vrouw ben, ga ik niet.’