Drie films die vadertje Poetin een spiegel voorhouden

Dissidente stemmen worden in het hedendaagse Rusland vaak de mond gesnoerd, en toch durft regisseur Sergei Loznitsa het in zijn nieuwe film ‘A Gentle Creature’ aan om het regime terecht te wijzen. En hij is niet de eerste. Drie spiegels voor oom Vlad.

Leviathan (2014) – Andrej Zvjagintsev

In zijn meest romaneske, zwartgallige én satirische film zoomt Andrej Zvjagintsev in op een huisvader die het in een zieltogend dorp aan de ijzige Barentszzee opneemt tegen de burgemeester wanneer die zijn huis en grond wil inpikken. Veel moeite hoef je niet te doen om in zijn eenmansoorlog een sarcastische j’accuse te spotten tegen het door corruptie en cliëntelisme verkankerde regime van Poetin, wiens beeltenis triomfantelijk boven het bureau van de maffioze burgervader hangt. De titel verwijst dus niet alleen naar het gelijknamige zeemonster uit de Bijbel, hier verbeeld door een walviskarkas dat in de modder ligt te rotten. Zvjagintsev, die het aan de stok kreeg met het Russische ministerie van Cultuur – dat de film ironisch genoeg mee financierde en hem zelfs nomineerde voor de Oscars – , knipoogt ook naar de Leviathan van de Engelse filosoof Thomas Hobbes: een tirannieke heerser aan wie het volk weerloos is onderworpen.

Putin’s Kiss (2011) – Lise Birk Pedersen

In 2004 werd Masha Drokova het uithangbord van Poetins bewind en de eerste post-Sovjetgeneratie door de Russische president live op tv een kus op de wang te geven. Het leverde de toenmalige tiener een flat, een auto en zelfs een eigen tv-show op, waarna ze woordvoerster werd van Nashi, een ultranationalistische jeugdbeweging die door het regime werd opgericht. Tenminste: tot Drokova bevriend raakte met enkele kritische journalisten en begon te beseffen dat ze een marionet was in een patriottische propagandashow. De Deense regisseur Lise Birk Pedersen vertelt Drokova’s in het Westen weinig bekende coming-of-ageverhaal in deze uit interviews en archiefbeelden opgetrokken documentaire, die in Sundance werd bekroond met de publieksprijs.

Under Electric Clouds (2015) – Alexej German Jr.

Buurlanden worden bezet, atleten gedopeerd, macht gekocht en criticasters de mond gesnoerd. Nee, het post-Sovjetimperium van Poetin is duidelijk geen heilstaat om ‘nazdrovje’ tegen te zeggen. Dat corrupte, megalomane en hyperkapitalistische Rusland brengt Alexei German Jr. met dwingende long takes in kaart in dit allegorische, haast postapocalyptische doemdrama. Heel uiteenlopende personages – een immigrant, rijke erfgenamen, een architect – mijmeren en discussiëren in zeven vignetten met een onvoltooide wolkenkrabber op de achtergrond, symbool voor een natie waarvan de dromen en ambities larger than life maar tot mislukken gedoemd zijn. Een zwaarmoedig maar prachtig geschoten staaltje oer-Russische cinema dat twee jaar geleden in Berlijn werd bekroond met de Zilveren Beer.