De 8 films die Michaël R. Roskam inspireerden: ”Rundskop’ was een kopstoot, ‘Le Fidèle’ is een wurggreep’
Fasten your seatbelts, want binnenkort scheurt Le fidèle de zalen binnen. In het nieuwe misdaaddrama van Michaël R. Roskam leren Matthias Schoenaerts en Adèle Exarchopoulos dat liefde en misdaad moeilijk samengaan. De regisseur over acht crimineel goede films die hem inspireerden.
1. Angels with Dirty Faces – Michael Curtiz, 1938
Sociaal gangsterdrama over twee jeugdvrienden uit een achterbuurt. De een wordt priester, de ander kiest voor de misdaad.
‘In Rundskop en The Drop ging het over mannen, over broederschap, over loyaliteit. Die thema’s zitten ook in Le fidèle, maar dit keer heb ik er een vrouwelijk perspectief aan toegevoegd. Hetis een noodlottig liefdesverhaal over Bibi, een racepilote, en Gigi, een gangster die voor haar wil kiezen maar niet zomaar aan zijn milieu kan ontsnappen. Rundskop ging over wat de afwezigheid aan liefde met je doet, Le fidèle over wat het verlangen naar liefde met je doet. In die zin vormen ze een tweeluik, al had ik dat vooraf niet zo bedacht. Oorspronkelijk was Le fidèle een achtergrondverhaal over de broer van Jacky, het hoofdpersonage uit Rundskop. Ik dacht: wat als die nu eens banden zou hebben met het Brusselse gangstermilieu?
‘Ik voelde dat ik dat verhaal nu moest vertellen. Ik had in Hollywood gezeten voor The Drop, maar het voelde juist om eerst opnieuw in België te draaien, ook om meer bij mijn gezin te kunnen zijn. Ik woon al jaren in Brussel en dat Brusselse gangstermilieu uit de jaren tachtig heeft me altijd gefascineerd. Murat Kaplan, Patrick Haemers, ‘Petit’ Robert Van Oirbeek… dat waren geen maffiosi maar criminelen om den brode, en ze hadden allemaal ook vrouwen.
‘Een film over dat milieu wilde ik echter niet. Ik ben ook bewust geen criminelen gaan opzoeken, net zoals ik me voor Rundskop niet heb verdiept in de hormonenmaffia. Die gangsterwereld bood me wel een realistische context om mijn liefdesverhaal binnen te kaderen, en om menselijke zwaktes te tonen, want ik wilde dat milieu geenszins verheerlijken. Gigi heeft de jongensachtige, melancholische charmes van Haemers en het berekende van Kaplan, maar hij komt uit mijn verbeelding. Hij is een archetype, een filmpersonage in een filmuniversum.
‘Dat was Rocky in Angels with Dirty Faces ook. Het is een van de klassieke gangsterdrama’s uit de jaren dertig. Die waren bedoeld als waarschuwing voor tieners: dit is wat gebeurt als je van het rechte pad afwijkt. Het waren sociale aanklachten op zijn Hollywoods, met als boodschap: misdaad loont niet. In dat moraliserende kan ik mezelf wel vinden. Ook in mijn films gaan de criminelen ten onder. De slotscène grijpt me nog altijd naar de keel: die waarin James Cagney zijn laatste tocht aflegt, richting de elektrische stoel, en schreeuwt: ‘I don’t wanna die.’ Kippenvel krijg ik ervan.
‘Ik vind die film zo goed dat er soms onbewust hommages in mijn werk sluipen. Le fidèle begint met een scène waarin Gigi als kind onder het hek kruipt. Rundskop met twee jongetjes die wegvluchten. Angels with Dirty Faces met twee jonge boefjes. Als ik mijn favoriete films aller tijden moet noemen, zit deze er altijd bij.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
2. Heat – Michael Mann, 1996
Knallende misdaadthriller waarin een groep bankovervallers een gelooide flik achter zich aan krijgt. Een duel tussen gentlemanschurk Robert De Niro en superflik Al Pacino.
‘Ik heb Heat zeker vijfentwintig keer gezien. Ik heb in Los Angeles zelfs de locaties bezocht waar Michael Mann heeft gedraaid, om daar met mijn iPhone in de hand te bestuderen hoe alles precies werd gefilmd. Le fidèle is het liefdeskind van Heat en Un homme et une femme. In Heat gaat het om misdadigers die in de problemen komen door hun relatie. Le fidèle is het omgekeerde: een liefdesrelatie die onder druk staat van een criminele levenswandel.
‘Ik hou van cinema en schuw referenties aan andere films niet. De overvalscène uit Le fidèle is mijn eerbetoon aan die fenomenale bankoverval uit Heat. Het was mijn eerste full-blown actiescène en ik heb er ongelooflijk van genoten. De choreografie was tot in de puntjes uitgetekend. Want actie is als dansen. Elke stap moet juist zijn. Het ritme moet kloppen. Dat heb ik geleerd van Mann, die soms vijftig takes doet over één shot. Ik heb mijn overvalscène negen keer overgedaan. En telkens klokten we af op tweeënhalve minuut, van het moment dat ze uit de auto springen tot de deur dichtklapt. Tik. Tak. Tik. Tak. Als een metronoom.
‘Ik ken Mann trouwens heel goed. Ik heb hem zien werken toen ik in LA zat. Die man werkt zó hard, is zó obsessief bezig met zijn vak. Du jamais vu. Ik denk graag dat ik ook zo gedreven ben, maar in vergelijking met hem ben ik heel erg chill. (lacht) Mijn verbeelding werkt ook anders. Ik denk symbolischer, allegorischer. Hij is meer gefascineerd door het wilde in de mens, en wat hij doet met een camera is grensverleggend. Nog steeds. Ik vond Miami Vice en Public Enemies ook enorm straf, al kregen die films minder weerklank. Mann brengt plekken, personages en periodes die je in cinema al duizend keer hebt gezien plots op een compleet nieuwe manier in beeld. Zelfs in Blackhat, zijn recentste en minste film, zaten geniale dingen.
‘Mann is ook een plastische regisseur die een scène opbouwt naar beelden die hij vooraf in zijn hoofd heeft zitten. Christopher Nolan doet dat ook. Hitchcock deed het. Die geven die opdracht ook aan hun scenaristen. ‘Dit is het beeld waarbij we moeten uitkomen. Schrijf het verhaal daarnaartoe. Vind iets uit.’ Dat is wel niet mijn school. Ik heb wel dezelfde plastische urgentie – ik zeg niet ‘hetzelfde talent’ -, maar het draait te allen tijde om de personages, zelfs in mijn actiescènes. Bij mij is de vraag niet of de overval zal lukken, maar hoe mijn personage eruit zal geraken. Het zijn de personages die de actie regisseren, niet andersom.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
3. Un flic – Jean-Pierre Melville, 1972
Laatste film van de genremaestro, een hypergestileerde noodlotsthriller met Alain Delon als flegmatieke commissaris en Catherine Deneuve als zijn minnares.
‘Vooral qua sfeer heeft Melville invloed op mijn werk. Zijn minutieuze stijl, met dat trage shottempo en zijn aandacht voor details, is immers zo uniek dat je alleen maar vaag door hem beïnvloed kunt zijn. Anders word je een kopie. Melville was een regisseur die ook geluiden isoleerde en manipuleerde, die bepaalde scènes een poëtische abstractie gaf, ook al maakte hij in wezen simpele misdaadverhalen. Er zit in Le fidéle één duidelijk Melville-moment qua fotografie en sfeer, en dat is wanneer Bibi na de overval op een telefoontje zit te wachten. Typisch aan Europese gangsterfilms is dat ze zich niet uitsluitend afspelen in grote steden. Er komen altijd plattelandsscènes in voor. Dat is ook zo in Rundskop en Le fidèle.
‘Ik heb Melville wel pas laat ontdekt. Hij is geen oerinvloed zoals Martin Scorsese of Michael Mann dat zijn. Maar zijn films – onder meer Le cercle rouge, Un flic, Le samourai – zijn wel blijven hangen. Personages die roken in appartementen. Die fetisj voor auto’s. Het zijn typische Melvilledingen die ook in mijn films zitten. Misschien ben ik wel meer door hem beïnvloed dan ik denk. Net als ik heeft hij ook een artiestennaam (Roskam staat als Michaël Reynders ingeschreven in het geboorteregister, nvdr.). Hij heeft zich genoemd naar Herman Melville, de schrijver van Moby-Dick. Dat was de codenaam die hij gebruikte toen hij tijdens de oorlog in het verzet zat. Bovendien was hij de meest Amerikaanse van alle Franse regisseurs. Hij sloeg de brug tussen twee filmtradities, de Europese en die van Hollywood. Dat is ook het terrein waarop ik me het meest thuis voel.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
4. Un homme et une femme – Claude Lelouch, 1966
Klassieke datemovie over een racepiloot en een actrice die een relatie beginnen maar hun verleden niet van zich af kunnen schudden. Met de bekende dabada-bada-soundtrack van Francis Lai.
‘Samen met Heat is dit de directste inspiratiebron voor Le fidèle. Er is uiteraard dat verhaal over gedoemde liefde, maar ook hier wordt autoracen gebruikt om het karakter van een personage te schetsen. In Lelouch’ film gaat het om een mannelijke piloot, in de mijne om een vrouw.
‘Ik heb een paar jaar les gegeven aan Sint-Lukas Brussel en een les ging over de pure kracht van cinema. Ik was toen al een autogek en ik heb die les opgebouwd aan de hand van fragmenten waarin autoraces de film dramatisch sturen. Ik heb toen onder meer C’etait un rendez-vous van Lelouch getoond, een kortfilm die slechts uit één enkel shot bestaat, gemaakt met een camera die is vastgemaakt op een auto die door Parijs scheurt. Eerst denk je: dit is pure visuele poëzie. Een point-of-viewregistratie voor snelheidsfreaks. Maar op het einde zie je de chauffeur uitstappen en naar zijn geliefde snellen. Plots besef je: dit was een rendez-vous. Hij haastte zich om zo snel mogelijk bij zijn lief te kunnen zijn. Het laatste shot van Le fidèle is daar rechtstreeks op gebaseerd.
‘Dat was het moeilijkste shot van de film, en ook het allerlaatste dat we hebben opgenomen. We hadden vooraf heel het parcours uitgetekend, en zijn met een Audi A6 met een blauw zwaailicht op het dak door Brussel gereden. De straten waren niet afgezet, maar de politie had ons wel toestemming gegeven. Er reed een patrouillewagen achter ons en de afspraak was: we zullen snel rijden, we zullen verkeersregels overtreden, maar we zullen onszelf en anderen niet in gevaar brengen. De commissaris had ook de dispachting verwittigd. Een geblindeerde auto die door het centrum van Brussel sjeest, verkeerslichten negeert, met een camera die op een kanon lijkt op de motorkap, met een flikkenwagen met zwaailichten achter zich aan: dat had in deze terreurtijden voor serieuze toestanden kunnen zorgen. (lacht) Ik dacht: dit zal ons nooit lukken, maar op zulke momenten kan ik heel dwingend zijn. Soms moet je buiten je boekje gaan. Ik heb toen enkele hoge piefen gebeld en gezegd: ‘Kijk, dit is een grote, internationale productie. Met Matthias Schoenaerts. Van de makers van Rundskop. Dit is goed voor Brussel. Goed voor de Belgische film. Make it happen.‘ Gelukkig bleek de politie zo genereus om daarin mee te gaan. En gelukkig stond alles er in één take op.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
5. Le Mans – Lee H. Katzin, 1971
Steve McQueen speelt een racepiloot maar vooral zichzelf in dit pseudo-documentaire actiedrama over de beroemdste uithoudingsrace ter wereld.
‘Die film is niet alleen een authentieke, bijna documentaire registratie van de 24 uur van Le Mans, het is ook een portret van een piloot en zijn relatie met zijn makkers en zijn vrouw. Racen is tegelijk gevaar en glamour. Dat gevoel wilde ik ook in Le fidèle stoppen. Steve McQueen zei ooit: ‘Racing is life. Everything in between is waiting.’ Aangezien ik zelf een petrolhead ben, kan ik hem daarin volgen. Ik heb voor De Morgen nog de formule 1 verslagen en sinds een paar jaar neem ik zelf deel aan uithoudingsraces. Ik ben een amateur-gentlemanracer geworden en heb dit jaar zelfs de 24 uur van Zolder gereden. Ja, tot de finish. (lacht)
‘Een van mijn vroegste herinneringen is de crash van Niki Lauda in 1976. Ik was amper drie en hoor mijn vader nog zeggen: ‘Naar de keuken. Hier mag je niet naar kijken.’ Lauda en Jacky Ickx waren mijn jeugdidolen. Mijn vader was kunstschilder, een ambachtsman, maar ook een F1-liefhebber. In de ene hoek van de living stond zijn schildersezel, in de andere de tv waarop we samen – mijn pa, mijn broer en ik – naar de races keken. Dat waren de zondagen bij ons thuis. Tot ergernis van mijn moeder.’ (lacht)
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
6. Du rififi chez les hommes – Jules Dassin, 1955
Film noir over vier gangsters die de perfecte overval beramen, tot een van hen blundert. Klassiek: de 32 minuten durende overvalscène zonder muziek of dialoog.
‘Naked City, Night and the City, Rififi:Jules Dassin is een van mijn favoriete regisseurs. Zijn films waren tegelijk polars en psychologische portretten, tussen Europa en Hollywood in. Hij is het schoolvoorbeeld van wat ik transatlantische cinema noem, en die ik zelf ook wil maken. Ik noem mezelf graag een transatlantische filmmaker, als de NAVO met een camera. (lacht) Ik wil pendelen tussen beide culturen. The Drop was heel Amerikaans, Le fidèle is op-en-top Europees. Ik denk dat je een film als Le fidèle niet in Hollywood zou kunnen maken. Hij zou te veel kosten. Hij heeft ruim zeven miljoen euro gekost. In de States zou dat vijftig à zestig miljoen dollar geweest zijn. Dan doe je niet zomaar wat je wilt, natuurlijk.
‘Gelukkig ben ik een zuinige regisseur. The Drop heeft 12,5 miljoen dollar gekost, heeft goede recensies gekregen en winst gemaakt. Dat betekent dat ik altijd terug naar Hollywood kan, en misschien ga ik voor Fox Searchlight opnieuw een film maken. Niet dat ik geobsedeerd ben door budgetten en successen, maar je bent er wel afhankelijk van. Ik besef dat het succes van Rundskop – die in België vierhonderdduizend bezoekers haalde, een Oscarnominatie kreeg en mij, Matthias en Nicolas lanceerde in de States – lastig wordt om te evenaren. Maar dat mag je er niet toe aanzetten om plots conservatieve keuzes te maken. Het is niet omdat succes een schaduwkant heeft, dat je erin moet gaan staan.
‘Na Rundskop dacht ik: fuck. Dit is zo’n bom. Wat als ik dit nooit meer kan herhalen? Daarom heb ik eerst The Drop gemaakt, een film op ander terrein en in opdracht. Aangezien dat goed is afgelopen, heb ik die stress niet meer. Regisseur zijn is meer dan een artistieke visie vertalen naar het witte doek. Het is ook manager, pragmaticus en psycholoog zijn. Tuurlijk heeft Le fidèle raakvlakken met Rundskop, en natuurlijk zullen mensen de films vergelijken. Hij is gemaakt door hetzelfde team, maar het is een ander beestje. Een romantischer, vrouwelijker beestje. Als Rundskop een kopstoot was, dan is Le fidèle een wurgreep. Ik merk dat sommigen hem zelfs beter vinden dan Rundskop, en daar ben ik heel blij om.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
7. La vie d’Adèle – Abdellatif Kechiche, 2013
Ongekunsteld coming-of-ageportret van een jong tienermeisje dat de damesliefde ontdekt. Gouden Palm 2013.
‘Qua stijl en inhoud heeft Le fidèle weinig met La vie d’Adèle te maken, maar het is wel de film waarin ik Adèle Exarchopoulos heb ontdekt. Ik was zo onder de indruk van haar dat ik dacht: stom dat Bibi niet jonger is en we haar niet kunnen vragen. In het oorspronkelijke script was Bibi in de dertig, net als Gigi. En dan besefte ik het. Ik ben toch de scenarist? Ik maak het personage gewoon wat jonger. Lap. Opgelost. Dat bleek een goede zet. Door haar jonger te maken, en dus minder ervaren in de liefde, werd het aannemelijker dat ze zich zo door Gigi laat meeslepen, en dat ze een oogje dichtknijpt voor zijn criminele levenswandel. Bibi is verstandig, passioneel en sexy maar ook een tikje naïef, want Gigi is haar eerste grote liefde. Adèle heeft dat archetype perfect ingevuld, en met Matthias vormt ze een perfect filmkoppel. Ze zijn mijn Alain Delon en Romy Schneider.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
8. Un prophète – Jacques Audiard, 2009
Misdaaddrama over een Noord-Afrikaan die in de gevangenis belandt en onder de vleugels wordt genomen door een oude Corsicaanse gangsterbaas.
‘Dat is de laatste film waarvan ik zeker wist: dit wordt een klassieker. Alles eraan klopt: het verhaal, de cinematografie, de acteurs. Ik bewonder Jacques Audiard, omdat hij vertrekt vanuit genrecodes maar daar telkens een unieke draai aan geeft. Un prophète voelt aan als een harde, realistische film over het gevangeniswezen, maar er loopt wél een spook in rond. Dát is cinema. Als je realisme naadloos kunt koppelen aan het allegorische, ben je een briljante filmmaker.
‘Soms is het lastig om dol te zijn op andere regisseurs, zeker wanneer die even oud zijn als jezelf, of jonger. Dan wordt het een beetje pijnlijk. Niet dat ik ziekelijk jaloers ben, maar ik ben wel ijdel. Op Vlaams niveau valt dat nog mee. (lacht) Al wil dat niet zeggen dat ik de afgelopen jaren geen straffe Vlaamse films heb gezien. Gelukkig is Audiard een Fransman en een stuk ouder. Ik was dus vereerd dat ik voor Le fidèle kon samenwerken met Thomas Bidegain, zijn vaste scenarist, die ook De rouille et d’os heeft geschreven. Daarin speelde Matthias de hoofdrol, en het is hij die ons in contact heeft gebracht. De samenwerking met Thomas verliep heel genereus. Ik bleef de chef-kok, maar hij roerde mee in de pot en voegde er ingrediënten aan toe. Dat juichte ik toe, want de soep werd er smakelijker door.
‘Ik ben misschien de spits, maar ik ben wel een teamspeler. Vandaar dat ik graag met hetzelfde team werk: met producent Bart Van Langendonck, cameraman Nicolas Karakatsanis, monteur Alain Dessauvage, componist Raf Keunen. En met Matthias, natuurlijk.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Le Fidèle
Vanaf 4/10 in de bioscoop.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier