Chinatown: de laatste grote Hollywoodfilm

‘Chinatown’ is de beste neonoir ooit, en een van de beste moderne filmklassiekers tout court.

Niets is wat het lijkt in ‘Chinatown’. De ingenieuze film begint met een op het eerste gezicht routineuze overspelzaak voor privédetective J.J. Gittes (Jack Nicholson). Dat akkefietje mondt echter al snel uit in een web van intriges, waarin corruptie, incest en moord de orde van de dag uitmaken. Het script van Robert Towne geldt als een toonbeeld van dramatische structuur en werd de afgelopen decennia tot op het bot geanalyseerd. Verder dankt deze meesterlijke film zijn magie ook aan het imposante acteerwerk van Jack Nicholson, Faye Dunaway en John Huston, de klassieke, doch biologerende beeldregie van Roman Polanski en de intens melancholische score van Jerry Goldsmith.

Aanvankelijk had Chinatown een trilogie over Los Angeles moeten worden, een stad die volgens Polanski van bij haar ontstaan getekend wordt door omkoperij en moreel verderf. Nochtans laat de regisseur zijn cynische blik en voorkeur voor grimmige details en macabere humor grotendeels achterwege. Hij stelt zijn mise-en-scène volledig in dienst van het verhaal, maar vermijdt het om een kleurenversie te maken van klassieke noirs à la: ‘The Maltese Falcon’ of ‘The Big Sleep’. Hij behoudt wel de existentialistische toon en morele ambiguïteit uit de hard-boiled detectiveromans van Raymond Chandler, Jim Thompson en Dashiell Hammett.

Bovendien dwingt Polanski de toeschouwer in de rol van voyeur, aangezien de taak van een private dick er net in bestaat zijn neus in andermans zaken te steken. Hij hanteert trouwens zelf het mes in een van de meest expliciete scènes uit de film, jawel: die passage die Nicholson voor de resterende tijd met een plakker op de neus opzadelt. De finale van deze zinderende noodlotstragedie baadt in nihilisme. Met een opwaartse kraanbeweging symboliseert het slot de nietigheid, maar tevens de machteloosheid van de mens, een onwillig slachtoffer van een demonisch machtsvertoon.

Piet Goethals