Broadways zwarte weduwe

De duurste musical ooit zou wel eens de grootste flop ooit kunnen worden. Zeker nu ook de regisseur ontslag heeft genomen. Verslag van op Broadway.

‘Spider-Man: Turn Off The Dark’ is op weg de roemrijkste flop uit de musicalgeschiedenis te worden. Ware het niet dat ook ramptoeristen een profijtelijk publiek kunnen zijn.

1 februari. Foxwoods Theatre, West 42nd Street, net om de hoek van Times Square. Voor het doek wordt opgetrokken, komt producent Michael Cohl het publiek toespreken. Dat het een try-out is, en de show dus occasioneel stilgelegd zou kunnen worden uit veiligheidsoverwegingen. Dat er heel wat luchtactie zal zijn, en we dus niet moeten schrikken als Spidey plots boven onze hoofden zweeft. En dat hij met trots mag melden dat het New York Department of Labor de stunts dan tóch heeft goedgekeurd. De vrouw naast ons stoot ons aan. ‘Dit is toch die musical met al die ongelukken, niet?’

Spider-Man: Turn Off The Dark is de duurste musical ooit. Met zijn geschatte budget van 65 miljoen dollar is hij ruim dubbel zo duur als de vorige recordhouder, het volledig geflopte Shrek The Musical. De regie is in handen van Julie Taymor, gevierd regisseuse van de The Lion King-musical en films als Frida en het op Beatlessongs gebaseerde Across The Universe. De muziek is van rockgrootheden Bono en The Edge, meteen hun debuut op Broadway. En toch zal Spider-Man deze maand in première gaan als ‘die musical met al die ongelukken’.

Daar is een goede reden voor. Een overzicht van de werkongevallen: in oktober vorig jaar wordt danser Kevin Aubin, een van de vele Spider-Man-doublures die de stunts verzorgen, verkeerdelijk in de lucht gekatapulteerd en breekt hij zijn beide polsen – die hij trouwens toont in een Facebookfoto die de wereld. Twee weken eerder al had een ander acteur zijn voeten gebroken bij dezelfde stunt, zo blijkt achteraf. In december schiet stuntman Christopher Tierney uit zijn veiligheidsharnas tijdens het vliegwerk en valt hij zes meter naar beneden in de orkestbak van het Foxwoods Theatre, voor de ogen van een duizendtal toeschouwers – en dus uiteraard terug te vinden op YouTube. Hij wordt met een gebarsten schedel, vier gebroken ribben, gebroken onderarmen, drie gebarsten ruggenwervels, een gekwetste long en interne bloedingen opgenomen in het ziekenhuis – ondertussen kan hij weer lopen. Meteen de druppel voor Natalie Mendoza, die de rol van Arachne speelt en al tijdens een van de eerste try-outs een hersenschudding op liep na een slag op het hoofd van een van de veiligheidskoorden. Ze kondigt aan dat ze de musical definitief verlaat.

Noodlotstragedie
Taymor verdedigt zich tegen de aanzwellende kritiek over de onveilige werkomstandigheden door te benadrukken dat Spider-Man geen musical is, maar een ‘circus rock-‘n-roll show’. Turn Off The Dark moet volgens haar eerder vergeleken worden met producties als die van Cirque Du Soleil, waar ook wel eens iets mis gaat tijdens de maandenlange repetities. Klopt, maar er is meer aan de hand. De hele ontstaansgeschiedenis van Turn Off The Dark leest namelijk als een noodlotstragedie. Het begon met de dood van producer Tony Adams, de man die het project op poten zette, terwijl hij de finale contracten tekende met Bono en The Edge.

Vervolgens werd de musical een jaar uitgesteld na zware budgettaire tekorten, waarna twee van de hoofdrolspelers uit het project stapten. Pas nadat Bono een nieuwe investeerder vond en het budget van 25 naar 65 miljoen opgetrokken werd, kon de show verder. En dan nog vielen de try-outs te vroeg: de acteurs begonnen eraan zonder afgewerkte tweede act en zonder dat de technologie achter het stuntwerk op punt stond. En dat werd al tijdens de eerste poging pijnlijk duidelijk: Mendoza bleef tijdens de stunts haken tussen de kabels en moest tijdens een zeven minuten durend oponthoud bevrijd worden voor de ogen van 1900 kijkers – de show werd uiteindelijk nog vier keer onderbroken en duurde ruim drie uur en twintig minuten. Ondertussen werd de eigenlijke première vooruitgeschoven van december vorig jaar naar februari en dan uiteindelijk 15 maart. Zelfs de persverantwoordelijke is ondertussen al opgestapt.

En de voorbije maand voltrok zich alweer een volgende ramp. Normaal worden try-outs buiten de stad georganiseerd, om in de luwte van Broadway en zijn genadeloze critici te kunnen groeien en dan pas naar New York te trekken. Voor de luchtstunts van Turn Off The Dark moesten het podium en de zaal van Foxwoods Theatre evenwel aangepast worden, een budgetverslindende investering die maakt dat Spider-Man ter plaatse moet previewen. En dus zaten bij de onafgewerkte versie ook de critici op de eerste rij. Die lieten zich natuurlijk niet onberoerd. De try-outs waren de langste uit de geschiedenis van Broadway – óók al een record – en de recensenten zijn het wachten beu.

Na de opnieuw gemiste releasedatum van februari, braken ze de ongeschreven Broadwaywet een voorstelling pas te recenseren ná de première. Wat ze schreven, was ronduit vernietigend. New York Times noemde het ‘niet alleen een van de duurste musicals die op Broadway passeerde, maar ook een van de slechtste’. The Washington Post zei: ‘Dit is een van de slechtste, zoniet dé slechtste, show die ik ooit op Broadway zag.’ ‘Totale onzin’, oordeelde The LA Times, terwijl The Hollywood Reporter het ‘chaotisch, saai en een beetje silly’ noemde. Conan O’Brien en Saturday Night Live brachten ondertussen zelfs hun eigen parodie op de musical.

HybrisEen tikje overdreven reacties naar onze bescheiden mening, maar het valt niet te ontkennen dat er ook toen wij de show zagen nog altijd ernstige problemen waren. Geen valpartijen of onverwachte pauzes, maar de veiligere harnassen van de acteurs kunnen niet voorkomen dat het scenario van Taymor in zijn eigen web verstrikt raakt. Visueel ziet de musical er knap uit, met een fraaie mix van video en stripdecors in 2D – ergens tussen Dick Tracy en Fritz Lang – maar het verhaal blijkt net iets té ambitieus. Taymor vertelt niet zomaar het stripverhaal van Peter Parker die gebeten wordt door een radioactieve spin en als superheld door het leven moet. Ze verweeft de comic met de mythologische figuur van Arachne, in een poging een Griekse tragedie te ontrafelen in de rode spandex. Komt nog bij dat de scènes becommentarieerd worden door vier jongeren verslingerd aan fan fiction, de zogenaamde Geek Chorus, die een filosofisch boompje opzetten over het noodlot, predestinatie en de kracht van free will dan wel Free Willy.

Wanneer Act II begint, ontspoort de musical volledig en wordt het verhaal haast nonsensicaal, met een gekunsteld einde als anticlimax. Terzijde: de matige, sfeerloze songs op automatische piloot van Bono en The Edge – ergens tussen Alice Cooper en een fletse The Who’s Tommy, maar dan met een klassiek echoënd Edgegitaartje – deden daar bovendien weinig goed aan. De mythologische Arachne die door hybris ten gronde wordt gericht: de metafoor krijgt op meer niveaus betekenis dan Julie Taymor in gedachten had.

The Lion King, de musical waarmee Taymor naam maakte, bracht ondertussen al ruim vier miljard dollar op aan ticketverkoop, wat de regisseuse enige onafhankelijkheid voor dit project opleverde. Dat lijkt na de storm vernietigende recensies evenwel opgebruikt, nu de producers eigenhandig actie ondernemen om de musical te redden. Scenarist Roberto Aguirre-Sacasa, verantwoordelijk voor een flink aantal Spider-Man-comics, werd gevraagd of hij ‘geïnteresseerd was om het script te herschrijven’.

Tonywinnaar Paul Bogaev werd dan weer ingehuurd als consultant om ‘de performance, de zang en de arrangementen te helpen verbeteren, naast de geluidskwaliteit van de songs’ – Bono en The Edge, tot nu toe opvallend afwezig, hadden zich hun Broadwaydebuut wellicht anders voorgesteld. Het publiek werd dan weer gevraagd om in focus groups te zetelen om de problemen met het verhaal te helpen identificeren. Geen goede voortekens, met de première in zicht.
Kortom, álles wijst er op dat Spider-Man een reusachtige flop wordt, een klucht van 65 miljoen dollar.

Alles, behalve één ding: commercieel doet Turn Off The Dark het niet onaardig. Een week na de reeks slechte recensies steeg de ticketverkoop opnieuw met drie procent, goed voor 1,33 miljoen dollar per week. Voorlopig lijkt het legertje stripfans en ramptoeristen, die met hun eigen ogen ‘die musical met al die ongelukken’ willen zien, genoeg om het project draaiende te houden. Zelfs slechte reclame is reclame, zoals het cliché het wil. Over geen enkele andere musical werd het laatste jaar meer geschreven, van geen enkele andere musical deden dit jaar meer filmpjes de ronde op YouTube – ook al waren dat dan hoofdzakelijk opnames van de doodsmak van Tierney.

Let wel: met een operationele kost van 1,1 miljoen dollar per week voor de zaal, de twintig toneelknechten, zeven podiummanagers, achttien costumiers, tweeënveertig acteurs en tweeëntwintig muzikanten, aldus Bloomberg, zou Turn Off The Dark aan dit tempo zeshonderdvijftig weken moeten lopen voor de organisatoren uit de kosten geraken. Positievere schattingen spreken dan weer van vier tot vijf jaar een vol huis – wat tijdens onze voorstelling zeker niet het geval was, we zagen overal lege zitplaatsen – om break-even te kunnen draaien.

‘I’ll Take Manhattan’, hoorden we de Green Goblin, Spider-Mans opponent, op het einde van Act I zingen. Peter Parkers Boy Falls From The Sky uit de tweede act ligt waarschijnlijk net iets dichter bij de waarheid.

5 X JULIE TAYMOR Een rookie kan regisseuse Julie Taymor bezwaarlijk genoemd worden. Een overzicht van een fascinerend veelzijdige carrière.

The Tempest (1986). Haar regiedebuut – en meteen haar eerste succes – maakte Taymor in het theater met een adaptatie van Shakespeares neoklassieke toneelstuk voor de New Yorkse Classic Stage Company – haar werk op de bühne zou haar in 1991 de MacArthur Fellowship voor bijdragen aan het theater opleveren. In 2010 hernam ze het verhaal, deze keer met Helen Mirren in de hoofdrol, in een filmversie.

The Lion King (1997). Geen onaardig musicaldebuut: met meer dan vijfduizend vertoningen is The Lion King, met muziek van Elton John, de op zeven na langstlopende musical aller tijden – en met vier miljard dollar opbrengst ook een van de meest winstgevende. Taymor verraste zelfs de grootste sceptici met haar wondermooie kostuums en choreografieën.

The Magic Flute (2005). Taymor bouwt voort aan haar naam als meesterbewerker van andermans materiaal met een uitstapje naar de opera, specifieker Mozarts Die Zauberflöte. Opnieuw in de eerste plaats een visueel spektakel – stilaan haar handelsmerk.

Frida (2002). Na Titus – opnieuw een Shakespearebewerking – maakt Taymor nog eens een langspeler voor het witte doek. Een biopic over het surrealistische leven van de Mexicaanse schilderes Frida Kahlo en een verdere uitdieping van haar geliefde genderthematiek.

Across The Universe (2007). Een muzikaal romantisch drama gebaseerd op 34 Beatlessongs, met in de hoofdrol Evan Rachel Wood, die oorspronkelijk Mary Jane Watson zou spelen in Spider-Man. Goed voor een Oscar- en Golden Globenominatie.

Geert Zagers