Bavo Defurne van kort naar lang

Op 16 maart brengt Bavo Defurne met ‘Noordezee, Texas’ zijn eerste langspeler uit, na een indrukwekkende resem kortfilms. Nog net genoeg tijd om enkele oudere wapenfeiten onder de loep te nemen.

Bavo Defurne (°1971) mag zichzelf stilaan de Almodóvar van de Lage Landen noemen. In het gayfilmcircuit krijgt zijn naam het publiek in elk geval opgewarmd. En niet alleen het publiek, want ook op tal van internationale festivals viel zijn werk in de prijzen, om uiteindelijk door het British Film Institute te worden ontdekt. Net als Almodóvar is Defurne een grootmeester in de kunsten van sfeerschepping en kleurenspel. Daarbij gaat hij bovendien geen enkel homotypetje of stockbeeld uit te weg, van dromerige matrozen tot bezwete schooljongens en padvinders. Een overzicht:

‘Particularly now, in Spring’ (1992-1995), 8 min. Een coming-of-age verhaal over een zeventienjarige jongen die zijn puberjaren tracht af te schudden. In ‘Particularly now, in Spring’ hoor je geen dialogen, wat voor Defurne aanvankelijk meer een noodzaak dan een bewuste keuze was. Defurne op zijn website: ‘Voor mijn eerste films was er gewoon geen geld om een fatsoenlijke microfoon te kopen. Maar ach, ik hou toch al niet erg van gepraat. Ik probeer gevoelens zo goed mogelijk visueel voor te stellen, want beelden gaan recht naar het hart.’

‘Saint’ (1996), 11 min. In ‘Saint’ schildert Defurne het martelaarschap van de heilige Sebastiaan. Die bekocht zijn christelijke geloofsovertuiging met het leven. Keizer Diocletian beval zijn soldaten om Sebastiaan om het leven te brengen met een regen van pijlen, nadat die laatste door middel van mirakels en genezingen verschillende burgers wist te bekeren.

Vandaag de dag telt Sint-Sebastiaan als patroonheilige voor soldaten, sportlui en cynisch genoeg ook voor boogschutters. Maar al sinds de Renaissance zien velen de martelaar als een homo-icoon van dezelfde orde als de Romeinse god Apollo (niet in het minst omdat kunstenaars doorheen de eeuwen hen allebei maar al te graag naakt portretteerden). In het geval van Sebastiaan draagt de seksuele connotatie van doorboord te worden door duizenden pijlen bij tot de mythe.

De film ‘Sebastiane’ van de Britse regisseur Derek Jarman verkende eerder al dat facet van Sebastiaans persoon, en ook Bavo Defurne raakt het thema aan met ‘Saint’. Hij leidt hier een zeer organisch ogende tragedie, waarin hij zoveel mogelijk probeert te zeggen met zo weinig mogelijk beelden en zonder gesproken taal. Defurne verwerkte het negatief van ‘Saint’ zelf manueel. De regisseur schrijft daar op zijn website het volgende over: ‘Net zoals de mensen, planten en dieren uit de film voelde de grondstof organisch en onvoorspelbaar aan. Ik hou van bijna erotische aanraking van filmmateriaal.’

‘Matroos’ (1998), 16 min. ‘Matroos’ is het relaas van een dromerige tiener die smacht naar de terugkeer van zijn zeemansvriend. De link tussen homoseksualiteit en matrozen roept onmiddellijk beelden (met een betwistbare zedelijkheid) op uit de catalogus van Pierre et Gilles, maar Defurnes interpretatie is tegelijkertijd duisterder en onschuldiger. Lees: vooral minder seksueel expliciet. Een film over vergane dromen en bewonderingswaardige vriendschappen.

‘Kampvuur’ (2000), 21 min. Defurne schuuwt geen enkel homocliché, van mijmerende zeelui en Sint-Sebastiaan tot verwarde scoutsjongens in ‘Kampvuur’. Thematisch gezien heeft’Noordzee, Texas’ misschien wel het meeste weg van dit kampverhaal. De 18-jarige Tijl (Joram Schurmans) kan niet kiezen tussen zijn vriendin Ineke (Circe Lethem) en zijn beste vriend Wout (Koen Van Heule), al is die laatste zich van geen kwaad bewust. Zijn innerlijke strijd bereikt een climax op het jaarlijkse scoutskamp, waar hij er amper in slaagt om zijn aandacht te verdelen.

Net als in ‘Noordzee, Texas’ verkent Defurne hier de tragiek van een onbeantwoorde liefde, zonder de schoonheid van een eerste puberale crush teniet te doen. Wat de regisseur betreft is Ineke de grote heldin van het verhaal. Op zijn website schrijft hij: ‘De anderen verliezen de controle over hun emoties, maar zij weet haar gezond verstand te bewaren. Ze houdt zonder vooroordelen vast aan haar ware liefde.’

‘Kampvuur’ werd bekroond op verschillende holebifilmfestivals, waaronder dat van Londen en Torino.

‘Protection’ (2009) De film duurt amper vijf minuten, maar daaraan heeft Defurne ruimschoots genoeg om onder de huid te kruipen. ‘Protection’ is gebaseerd op Amerikaans beeldmateriaal gedateerd uit de Koude Oorlog. Moeders stoppen hun kinderen onder, waarna hun kroost schippert tussen droom en nachtmerrie. Defurne verdiept zich met ‘Protection’ in de stelling dat overbescherming de ideale voedingsbodem voor angst vormt.

Pieter Claes