Bas Devos over het Brussel van na 22 maart: ‘Je kunt alle Molenbekenaren toch niet op één hoop gooien?’

Een hoofdpersonages in Hellhole, vertolkt door Hamza Belarbi. © .
Kristof Dalle Journalist

In zijn tweede film Hellhole richt regisseur Bas Devos, onlangs nog met lof overladen door Variety, de blik op Brussel in de maanden na die vreselijke 22 maart 2016. ‘We liepen allemaal rond in een soort roes van shellshock en verwarring, voorzichtig naar elkaar tastend in het donker.’

Schaarbeek, kort na de middag. Bas Devos haalt de koffie van het vuur en wrijft de prut uit zijn ogen. Hoewel Hellhole, zijn tweede langspeelfilm, nog in de zalen moet komen, blikt hij momenteel in 17 nachten de lowbudgetfilm Night Palace in. ‘Er steekt weliswaar veel schoonheid en emotie in Hellhole, maar het zit allemaal best diep verborgen’, legt hij uit. ‘Daardoor was het een lastige film om te draaien. Het was constant zoeken naar de juiste balans. Dus voelde ik echt wel de behoefte om zo snel mogelijk aan iets anders te beginnen, als tegenwicht. Night Palace wordt een veel directere, lichtere film over een Algerijnse vrouw, gespeeld door Saadia Bentaieb, die in slaap valt op de laatste metro en dan maar alleen door Brussel naar huis wandelt.’

Pas toen ik in Brussel ging praten met mensen die helemaal anders zijn dan ik merkte ik hoe beperkt mijn blik op de wereld is.

In Hellhole toont de regisseur ons een hoofdstad die haar wonden likt na de aanslagen van 22 maart 2016, door de ogen van een vereenzaamde huisarts (Willy Thomas), een Italiaanse EU-tolk (Alba Rohrwacher) en een Brusselse schooljongen (Hamza Belarbi). Donald Trump was gelukkig zo patent om Devos van een titel te voorzien, anders had die nu misschien Film Bas: the sequel geheten. ‘Ik kan echt niet nadenken over titels tot een film echt vorm heeft gekregen’, grinnikt Devos. ‘Mijn debuut, Violet, heette op de callsheets dus nog altijd Film Bas. Maar het leek me nogal onnozel om dat nu opnieuw te doen. We hebben heel even met Ascension gespeeld, omdat me was opgevallen dat onze Hemelvaart in het jaar van de aanslagen toevallig samenviel met het islamitische equivalent daarvan. Maar dat kreeg ik aan niemand uitgelegd, dus zijn we uiteindelijk bij Hellhole uitgekomen. Zeer bot, ik weet het, maar eigenlijk is het heel schoon: een film die het compleet tegenovergestelde is van zijn titel.’

Een hoofdpersonage in Hellhole, vertolkt door Alba Rohrwacher.
Een hoofdpersonage in Hellhole, vertolkt door Alba Rohrwacher.

Hellhole is inderdaad alles wat Trump niet is: verstild, genuanceerd en subtiel.

Bas Devos: Ik zal altijd blijven pleiten voor nuance. Het is ook een zeer twijfelende film. Mijn personages zijn stuk voor stuk onzeker en zoekend. Zeer herkenbaar voor mij. Ik denk ook dat we hier allemaal zo rondliepen, die eerste zes maanden na de aanslagen, in een soort roes van shellshock en verwarring, voorzichtig naar elkaar tastend in het donker. Hellhole gaat over die staat van verwarring. Het is dus niet meteen een pleasertje.

Je hebt blijkbaar nog altijd geen talent om je eigen werk te verkopen.

Devos:(lacht) Het is heel moeilijk om uit te leggen waarover de film gaat, maar dat is precies wat ik er zelf zo fijn aan vind. Hij is minder direct en sijpelt misschien langzaam binnen, maar ik hoop dat hij zo ook langer kan doorwerken. Anderen zullen dat misschien net frustrerend vinden, maar dat is oké. Je mag gerust buitenstappen en denken: Wat. Heb. Ik. Net. Gezien?

Want de maanden na 22 maart waren gewoon verwarrend?

Devos: Juist. Iedereen vroeg zich af: hoe gaan we hiermee om? Hoe verhouden we ons als klein, kwetsbaar individu tegen grote, zichtbare krachten? Hellhole probeert iets te zeggen over een zeer verwarrend scharniermoment en dat maakt dat de film nogal wat vraagt van de kijker. Maar waarom zou je als regisseur op veilig spelen? De hele filmindustrie doet dat al, en veel te hard. Ik vind het net aantrekkelijk om een film te zien die je iets onverwachts geeft, iets waar je nog niet mee vertrouwd bent.

Ik word wel wat nerveus van de gedachte dat mijn dochter ooit jongvolwassen zal zijn in Brussel, maar fuck it: dat is eng voor elke ouder waar dan ook.

Met permissie, maar was Violet, het portret van een rouwende tiener, ook geen veiliger film?

Devos:(knikt) Een pak veiliger. Door alles in een afgesloten universum neer te zetten, zonder al te veel referenties naar de wereld waarin we leven, kon ik de controle behouden. Maar tegelijk was dat het grootste manco van de film. Hellhole staat wel in het hier en het nu, dus moest ik me plots verhouden tot alle andere Brusselaars, en tot hoe de rest van België naar Brussel kijkt. (denkt na) Ik heb ook altijd geloofd dat ik met twee voeten netjes in de wereld stond, ruimdenkend was en mezelf dwong om alles ook vanuit andere perspectieven te bekijken. Tot ik als voorbereiding in Brussel ging praten met mensen die helemaal anders zijn dan ik. Toen merkte ik pas hoe beperkt mijn blik op de wereld is, ondanks alle goede bedoelingen.

Alba Rohrwacher en Willy Thomas zijn geen onbekende namen, maar waar heb je de jonge Hamza Belarbi op de kop getikt?

Devos: Ik ben gaan zoeken in jeugdhuizen en sportclubs zoals de Brussels Boxing Academy, een van de weinige plekken in de stad waar EU-medewerkers en jonge gasten uit Molenbeek elkaar ontmoeten. Ik heb er een paar weken rondgehangen. Alweer, om mijn eigen blik te verruimen. Hamza heb ik uiteindelijk tijdens een casting in de Lakense Modelwijk gevonden. Eerdere castings in die boksclub en in Molenbeek hadden niet veel opgeleverd. Je merkt dat de Molenbeekse jeugdhuizen hun jongeren wat afschermen. Ze zijn er de camera’s een beetje moe. ‘Ik loop de laatste jaren altijd met mijn hoofd naar beneden’, zei iemand me. ‘Ik kijk niet meer op, uit schrik om weer recht in een lens te staren.’ Iedereen heeft er het gevoel dat ze niet meer ‘normaal’ over straat kunnen lopen, dat ze nooit echt zichzelf kunnen zijn en alles plots een soort performance is geworden. Een soort van extreem zelfbewustzijn: ‘Oké, wij zijn dus Molenbeek? Maar wat betekent dat in godsnaam?’ Je kunt alle Molenbekenaren toch niet op één hoop gooien?

Een hoofdpersonage in Hellhole, vertolkt door Willy Thomas.
Een hoofdpersonage in Hellhole, vertolkt door Willy Thomas.

Je werkte al veel langer aan het scenario. En toen werd het 22 maart 2016.

Devos: De personages lagen inderdaad al klaar. Ik wilde een tolk belichten, als een soort passief doorgeefluik dat de hele dag praat zonder een originele gedachte te formuleren. Een dokter als een soort transitfiguur die grenzen kan overschrijden waar anderen dat niet kunnen. En een jonge Brusselaar. (denkt na) Die laatste was voor mij nog het grootste raadsel. Akkoord, jong zijn is jong zijn, maar ik ben wel in Essen opgegroeid en niet in de problematische Modelwijk. Toen ik op mijn achttiende zelf in Brussel aanspoelde, had ik nauwelijks armoede of geweld gezien.

Zwangere Guy en Frederik Willem Daem hadden het op deze pagina’s onlangs ook over hun jeugd in Brussel, en over de constante angst om overvallen te worden. Een redelijk concrete angst, zo bleek.

Devos: Mijn dochter is nu vier en zal in Brussel opgroeien. Ik hoop dat ik haar kan opvoeden zonder angst. Met een besef dat de wereld dus echt zo ingewikkeld in mekaar zit, maar dat het tegelijk ook maar dat is.

Nooit overwogen om te verhuizen?

Devos: Maaike (actrice Maaike Neuville, nvdr.) en ik hebben de discussie wel gevoerd, zeker na de aanslagen. Onze dochter was toen net een jaar oud, we woonden nog pal in het centrum en je kind naar de crèche brengen tussen militairen met geweren was heel beklemmend. Maar we houden allebei te veel van Brussel. Ik zeg niet dat ik niet nerveus word van de gedachte dat mijn dochter ooit jongvolwassen zal zijn in Brussel, maar fuck it: dat is eng voor elke ouder waar dan ook.

Bas Devos
Bas Devos© Jelle Vermeersch

Zeer terzijde, maar Neuville zou blijkbaar ook een rolletje in Hellhole hebben. Dat heb ik dan toch compleet gemist.

Devos: Ze is eerder een veeg in de achtergrond, maar ze speelt wel degelijk de lerares van Mehdi. In Night Palace heeft ze wel een grote rol.

In eerdere berichten heette Night Palace nog Security.

Devos: Dat was een grapje, en eigenlijk een compleet andere film. Ik speelde met het idee toen we tijdens de opnames van Hellhole met het tastbaarste gevolg van de aanslagen geconfronteerd werden: plots was werkelijk alles beveiligd, tot in het absurde. Een achterkamertje waar twee bejaarden zaten te klaverjassen? Zelfs daar dook dan plots een securityagent op: ‘Sorry, hier mag je niet binnen. Veiligheidsissue.’ En ik snap dat je niet zomaar binnenwandelt in het Europees Parlement, maar ergens verwacht je toch enige gastvrijheid in het kloppende hart van onze democratie. Verder dan het halfrond zijn we helaas niet geraakt. Jammer, want ik wilde de bureaucratische lelijkheid van de kantoren in dat gebouw ook laten zien.

Bas Devos

Geboren in 1983 in Zoersel. Opgegroeid in Essen.

Studeert filmregie aan Sint-Lukas Brussel en blijft daarna in de hoofdstad hangen.

Schrijft en regisseert vier kortfilms (Taurus, Pillar, The Close en We Know) en twee langspeelfilms (Violet en Hellhole).

Draait momenteel zijn derde film Night Palace.

Duikt begin 2019 op in de lijst ’10 Europeans to watch’ van het vakblad Variety.

Night Palace is de eerste film in lange tijd die je zonder je vriend en cameraman Nicolas Karakatsanis draait. Voelt dat als een soort amputatie?

Devos:(knikt) Veel visuele keuzes staan uiteraard al in mijn scenario’s, maar op de set zijn Nicolas en ik inderdaad een angstaanjagend symbiotische twee-eenheid. Hij heeft een geweldige gevoel voor waar de camera moet staan, en we zijn het vrijwel altijd met elkaar eens. Uiteraard is zoiets goud waard. Maar aangezien we nu een lowbudgetfilm maken, waaraan iedereen gratis werkt, kon ik niet alles laten afhangen van zijn agenda. Met Grimm Vandekerckhove kan ik nog niet op automatismen teren, maar dat zoeken maakt het net heel prettig.

Er zit een rode draad in je werk, een draad die je zo te horen ook weer zult doortrekken in Night Palace: alles draait om eenzame mensen.

Devos: Ik ben gewoon gefascineerd in de mens op zijn eentje. Het is de puurte staat van zijn. Je doolt alleen door je appartement, je hooguit afvragend wat je ’s avonds gaat eten, en je hoeft geen enkel schild op te houden naar de buitenwereld. Daar zit een geweldige, fragiele schoonheid in. Iets ongrijpbaars ook. Het is haast kwantummechanica. Op het moment dat je het probeert waar te nemen, is het alweer weg. Dat levert misschien niet de spannendste scènes op, maar wel de raakste observaties van de mens. En met zulke scènes geef je je publiek ook de kans om af te dwalen.

Je laat het klinken alsof dat iets positiefs is.

Devos: De mooiste films zijn de films waarbij ik even kan afdwalen en waarnaar ik kan terugkeren zonder dat ik het gevoel krijg dat ik de hele plot gemist heb.

Was dat niet net het grote argument voor de cinema-ervaring versus Netflix: dat je je in een bioscoop nog zonder afleiding anderhalf uur kunt concentreren op één ding?

Devos: Die rustpunttheorie klinkt natuurlijk heel mooi, maar zo werkt het vandaag natuurlijk niet meer. Zelfs in de zaal trilt je gsm plots in je broekzak en ben je de draad kwijt. ‘Zou het de bomma zijn?’ ‘En hoe zou het eigenlijk nog zijn met de bomma?’ Je glijdt onvermijdelijk af. Ik hou van films die dat ook toelaten.

Hellhole

Vanaf 20/3 in de bioscoop.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content