All Quiet on the Western Front: Oorlog zonder heroïek

Lewis Milestones anti-oorlogsmonument ‘All Quiet on the Western Front’ maakt 82 jaar na zijn triomftocht in de bioscoop nu ook zijn Blu-raydebuut.

Van La Grande illusion over Hell’s Angels en Paths of Glory tot Un Long Dimanche de Fiançailles: over de Groote Oorlog zijn in de loop der decennia tal van topfilms gemaakt, al staan ze allemaal nog steeds in de schaduw van de überklassieker All Quiet on the Western Front uit 1930.

In de eerste verfilming van Erich Maria Remarque’s bestseller Am Westen nichts neues – in 1979 volgde nog een tv-versie – zoomt Lewis Milestone onverbloemd in op de lotgevallen van een troep jonge, Duitse soldaten die met bajonet, gamel en patriottische propaganda het front van de Eerste Wereldoorlog worden opgejaagd. Een spatje heroïek valt in deze forse anti-oorlogsfilm dan ook nergens te bespeuren, wat er de nazi’s toe inspireerde om de Berlijnse première te verstoren door ratten in de bioscoop los te laten en de film later in de ban te doen.

Het is trouwens niet alleen de pacifistische teneur die van deze allereerste Universalproductie die de Oscar voor beste film wist te winnen ook nu nog een urgente film maakt. Ook de beeldregie van Lewis Milestone oogt opvallend energiek, met dynamische rijbewegingen door de loopgraven, massascènes met honderden figuranten en close-ups die de kijker met zijn neus in de modder van de loopgraven duwen.

Hoofdrolspeler Lew Ayres – die een jonge ijzervreter vertolkt die niet alleen zijn kameraden maar ook zijn idealisme ziet sneuvelen – hield er alvast een levenslange afkeer voor geweld aan over. Dat zorgde ervoor dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog weigerde om Uncle Sam te vervoegen, wat hem bijna zijn Hollywoodcarrière kostte. Bovendien wist Milestone honderden veteranen te rekruteren als figurant, waaronder veel Duitsers die na de oorlog naar Californië waren uitgeweken.

Uiteraard krijg je in deze piekfijn gerestaureerde editie – een van de schatten die naar aanleiding van Universals honderdste verjaardag opnieuw worden opgeblonken – de originele cut te zien. Die klokt af op 140 minuten, oftewel dertig meer dan de versie die tot de re-release in 1980 de ronde deed. Enige minpunt zijn de karige extra’s: de moeder aller anti-oorlogsfilms had bij zijn Blu-raydebuut beslist beter verdiend dan een kort item over de digitale restauratie en eentje over honderd jaar Universal. Schade, zoals de Duitsers zeggen.