Achter de pose: Madonna’s dansers klappen uit de biecht

© Linda Posnick
Wim Denolf
Wim Denolf Wim Denolf is journalist bij Knack Weekend. Liefst schrijft hij elke week over een ander thema.

Begin jaren ’90 schonken Madonna’s Blond Ambition Tour en de bijhorende concertfilm zeven jonge dansers hun fifteen minutes of fame. Een kwarteeuw later vertellen de gay iconen tegen wil en dank hun verhaal in de Nederlands-Belgische documentaire Strike a Pose.

Stadionshows van popcoryfeeën gunnen achtergronddansers zelden meer dan een bijrol. Ze pimpen het visuele spektakel en vullen de gaten wanneer er achter de schermen van outfit wordt gewisseld, maar ze fascineren fans en de media zelden zoveel als de ster zelf.

Een uitzondering zijn de zeven dansers van Madonna’s Blond Ambition Tour, de ophefmakende show waarmee de toen 31-jarige ster in 1990 Japan, de Verenigde Staten en Europa aandeed. Volgens de officiële versie promootte de tour het studioalbum Like a Prayer en de Dick Tracy-soundtrack I’m Breathless, in werkelijkheid kroonde Madonna zich met het uitgekiende multimediaspektakel tot Queen of Pop. Daarvoor was haar succes een opsteker voor lingeriefabrikanten, de Veritas en de oplage van Playboy, nadien was de vleesgeworden ambitie vijand nummer 1 van het Vaticaan en religieuze groepen, twijfelden lokale autoriteiten of ze haar show moesten verbieden en werd Madonna’s cocktail van pop en politics, van religieuze symbolen, seks, feminisme en high art bestudeerd aan Harvard en Princeton.

Flikkers die geen blad voor de mond nemen, die in hot pants een Pride-optocht in New York bijwonen en passioneel tongzoenen: in 1991, twee jaar voor Hollywood de stilte omtrent aids doorbrak met Philadelphia, waren Madonna’s dansers cinematografische buitenbeentjes.

Fans herinneren zich de puntbeha van Jean Paul Gaultier, het masturbatietafereel tijdens Like a Virgin en de woordkeuze, van het soort waarvoor de BBC-radio zich achteraf moest verontschuldigen. Maar er waren ook de flamboyante jongemannen naast de ster: zeven, grotendeels klassiek geschoolde dansers, een multicultureel gezelschap waarvan de jongste nog twintig moest worden en er zes openlijk homoseksueel waren. Jose Gutierez en Luis Camacho, voor de tournee al de choreografen van de Vogue-clip, werden als jonge talenten recht uit gay clubs in New York geplukt. Of zoals een van hen het nu omschrijft: “out of non-existence”.

Op het podium transformeerden de zeven jonge dansers tot hermafrodieten, “zeemeermannen” en lustobjecten, achter de schermen filmde videoclipregisseur Alek Keshishian hen uitgebreid voor de tourdocumentaire die een jaar later in première ging in Cannes. In Bed with Madonna, in het genre een ongezien succes, was zo spraakmakend als de tour zelf. Omwille van Madonna’s narcisme en onhebbelijkheid, om het (jaren vóór de doorbraak van reality TV) verwarrende spel met fact en fiction, en dankzij het vetroze randje. Flikkers die geen blad voor de mond nemen, die in hot pants een Pride-optocht in New York bijwonen en passioneel tongzoenen: in 1991, twee jaar voor Hollywood de stilte omtrent aids doorbrak met Philadelphia, waren Madonna’s dansers cinematografische buitenbeentjes.

Lepralijders

“Die tourdocumentaire fascineerde me als elfjarige enorm”, zegt Reijer Zwaan, de adjunct-hoofdredacteur van het Nederlandse actuaprogramma Nieuwsuur die de dansers samen met documentairemaakster Ester Gould opzocht en onder meer met steun van het Vlaams Audiovisueel Fonds Strike a Pose draaide.

Achter de pose: Madonna's dansers klappen uit de biecht

“Getalenteerde jongens die zo openlijk en trots hun seksualiteit omarmen en zich nergens voor schamen, dat passionele gekus: dat was destijds gedurfd en raakte een hele generatie mannen. Zeker in de Verenigde Staten, waar in volle aidscrisis conservatieve politici oprukten en homo’s de wind van voren kregen. Zoals veel fans vroegen we ons af wat er 25 jaar later van Madonna’s dansers geworden was, maar we begrepen al gauw dat hier meer in zat dan persoonlijke nostalgie. Deze jongens hebben mensen over de ganse wereld geïnspireerd en een hart onder de riem gestoken, en dat op een heel kwetsbaar moment.”

In deze behind the scenes van een behind the scenes vertellen de dansers hun verhaal. Zes van hen toch, want Gabriel Trupin overleed op zijn 26ste aan aids in 1995 en wordt in de film vertegenwoordigd door zijn moeder. De onthullende interviews die dat oplevert, nuanceren het zelfverzekerde imago van de jongens en Madge’s geëmancipeerde boodschap. Op het podium was het motto “express yourself”, achter de schermen waren wederzijdse geheimen en schaamte troef.

Zo zat Trupin nog in de kast toen de tourdocumentaire uitkwam en sleepte die Madonna in 1992 voor de rechter wegens gedwongen outing – een zaak die uiteindelijk in der minne geschikt werd. Carlton Wilborn stelde zich voor de camera terughoudender op over zijn geaardheid en verzweeg, net als Trupin, voor de ganse tourcrew dat hij toen al hiv-positief was. “Al die kracht en zelfzekerheid die ik destijds uitstraalde, was een grote farce”, zegt Wilborn nu.

Nu stappen dansers van de ene tournee in de andere, wij werden voor de rest van ons leven geassocieerd met een controversiële megaster.

Dezelfde gemengde gevoelens heeft Salim “Slam” Gauwloos”, een aan de Antwerpse balletschool gevormde Belg die op zijn zeventiende naar New York trok. Daar werd in 1987 hiv bij hem vastgesteld. “Mensen sturen ons tot op vandaag mails en brieven waarin ze beschrijven hoe de tour en de film hun isolement doorbraken”, vertelt Gauwloos, nu 47 en leraar aan het Broadway Dance Center. “Hoe wij homoseksualiteit een gezicht gaven en onze openheid anderen aanmoedigde om zelf uit de kast te komen. Sommigen schrijven zelfs dat wij de reden zijn dat ze nu nog in leven zijn. Daar ben ik reuzetrots op. Maar wij waren helemaal niet zo zelfzeker of onkwetsbaar, laat staan dat we onszelf als rolmodellen zagen. Voor ons waren die tour en alles wat volgde een wervelwind waar je je niet op kunt voorbereiden en die je gewoon ondergaat. Die kus van mij met Gabriel in de tourdocumentaire was ook geen politiek statement, maar gewoon wat fun backstage. Al wilde ik hem wel dolgraag kussen (lacht).”

Gauwloos vertelde destijds enkel zijn moeder over zijn ziekte en spreekt er in Strike a Pose voor het eerst over: “Vergeet niet dat dat de dokters me in 1987 nog vijf à tien jaar gaven en dat aidspatiënten toen behandeld werden als lepralijders. Wat doe je dan als 18-jarige? Wegvluchten en het probleem ontkennen. Ik meed dokters en stortte me op mijn carrière. Die tour met Madonna was de kans van mijn leven en een houvast, die pret wilde ik niet vergallen.” Gauwloos herinnert zich nog levendig hoe hij verstijfde terwijl Madonna aidsdiscriminatie aanvocht, safe seks promootte en hulde bracht aan Keith Haring (die vlak voor de tournee aan aids overleed, WD): “Tijdens die speeches voelde ik me een bedrieger en vroeg ik me af of iemand ooit nog van me zou houden. Ik kon niet snel genoeg van het podium stappen.”

Waarheidsgetrouw

Even openhartig is deze hartverwarmende coming of age-prent over de harde landing toen de tournee ten einde kwam en de ophef over de tourdocumentaire verstomde. Danser Carlton Wilborn maakte naam als choreograaf, versierde bescheiden rollen in Amerikaanse tv-series en werd life coach, andere worstelden jarenlang met de instant fame die hen te beurt viel en de luchtbel waar ze als “rotverwende puppies” maandenlang in leefden.

Alcoholisme, drugsverslavingen, depressie: de meeste dansers deden er jaren over om hun leven weer op de rails te krijgen. “Een van de centrale vragen in de film is hoe je over zo’n hoogtepunt komt”, zegt Gould, “zeker als je dat op zo’n jonge leeftijd meemaakt en mensen je er voortdurend aan herinneren. In zekere zin moesten deze jongens ook nog de overstap naar de volwassenheid maken, wat bij hen een soort van uitvergrote versie was van iets dat we allemaal meemaken. Onbezonnenheid en provocaties zijn geweldig als je twintig bent, maar daar word je geen 45 mee.”

Wij wilden hún verhaal te vertellen, en dat was ook de reden waarom ze alle zes na enige aarzeling toehapten. Journalisten die op zoek zijn naar roddels en sensatie, dat ruiken ze ondertussen van ver.

Ook op professioneel vlak ging het de jongens niet meteen voor de wind. Gauwloos noemt dansen met Madonna tegelijk een zegen en een vloek: “Nu stappen dansers van de ene tournee in de andere, wij werden voor de rest van ons leven geassocieerd met een controversiële megaster. Had een choreograaf een probleem met Madonna, dan had hij ook een probleem met jou. Of je werd enkel gevraagd om auditie te doen in de hoop dat je wat sappige verhalen over haar zou vertellen. Ik was 21 en nieuw in het vak toen ik met haar op tournee ging – ik heb nooit geweten hoe het voelt om als jezelf auditie te doen.”

Een kwarteeuw later zorgt een en ander in Strike a Pose voor pakkende getuigenissen, en een stormachtige reünie op het einde van de film. “Een ideetje van ons uiteraard, al was het voor ons wel belangrijk dat we dat moment waarheidsgetrouw zouden registreren – over In Bed with Madonna hadden de dansers immers niets te zeggen,” legt Gould uit.

Achter de pose: Madonna's dansers klappen uit de biecht

“Wij wilden hún verhaal te vertellen, en dat was ook de reden waarom ze alle zes na enige aarzeling toehapten. Journalisten die op zoek zijn naar roddels en sensatie, dat ruiken ze ondertussen van ver. Gelukkig bleek het niet zo moeilijk om van die reünie echt hun moment te maken. Die jongens kropten al zo lang een berg aan emoties op, dat ze onbewust echt behoefte hadden aan closure. Reijer en ik waren al behoorlijk onder de indruk van de afzonderlijke interviews met hen, maar de reünie maakte nog veel meer emoties los. Het enige wat wij nog deden, was hun tranen een beetje doseren om de film niet al te zwaar te maken.”

Moederfiguur

Over Madonna zelf, haar omgang met de dansers en creatieve invloed op de tourdocumentaire vertelt Strike a Pose dan ook verrassend weinig. Op enkele concertfragmenten en archiefbeelden na komt het icoon zelfs niet voor in de documentaire, al hangt haar schaduw wel voortdurend over de getuigenissen van de dansers – tegelijk inspirerende figuur en donkere wolk op de achtergrond.

“Uiteindelijk hebben we vijf minuten uit In Bed with Madonna gebruikt, in die zin werkte ze dus wel mee aan onze documentaire”, zegt Gould. “Verder hebben we ons ook afgevraagd of ze geen recht had op een weerwoord, uiteindelijk was ze gedurende enkele maanden een moederfiguur voor de dansers en de motor achter alles wat hen overkwam. Sommige financiers wilden haar graag in Strike a Pose omdat de film zo nog meer aandacht zou krijgen. Maar je kunt Madonna niet een klein beetje interviewen. Uiteindelijk neemt ze boel over, of ze dat nu wilt of niet. Met figuren van dat kaliber gebeurt dat gewoon. Maar dan was dit een heel andere film geworden.”

In naam van de artistieke vrijheid vertelde Madonna destijds het verhaal dat ze wilde vertellen. Ik denk dat niets of niemand haar op andere ideeën had kunnen brengen.

Wel leert Strike a Pose dat de problemen met drugs en drank ertoe bijdroegen dat Madonna mettertijd afstand nam van de dansers die haar leerden Vogue en een trouwe schare gay fans bezorgden. “Het beeld dat ze ons gebruikte en vervolgens van de ene dag op de andere liet vallen, is een verzinsel van de media”, benadrukt Wilborn. “Na de tour verzorgde ze backing vocals op een plaat van Luis en Jose, ik danste drie jaar later ook in The Girlie Show en met andere dansers hield Madonna nog langer contact. Maar uiteindelijk is geen enkele werkrelatie voor de eeuwigheid. Mettertijd slaan mensen elk hun eigen weg in, hoe aardig je elkaar ook vindt.”

Hakblok

Rest de vraag of de huidige popcultuur nog zo subversief is, dan wel of Madonna’s legendarische tournee, de tourdocumentaire en de impact die ze hadden exponenten van een specifiek tijdvak waren.

“Daarvoor is de werkwijze achter de schermen al te zeer veranderd”, reageert Gauwloos. “Wij bouwden voor de tour al een heel intieme band op met Madonna. Ze sloot zichzelf zes weken op met ons in een dansstudio en repeteerde de ganse show dan gedurende drie weken op een sound stage. Een ander verschil is dat ze al zeven jaar aan de weg timmerde voor ze echt icoon werd en haar vak door en door kende. De artistieke leiding en choreografie waren telkens in handen van slechts één persoon, terwijl artiesten voor zulke taken nu honderd en een mensen inhuren. Veel shows zijn daardoor louter nog spektakel: met veel toeters en bellen, maar zonder veel diepgang, en zonder een echt verhaal.”

Achter de pose: Madonna's dansers klappen uit de biecht

Ook de vergelijking met Beyoncé en de Black Lives Matter-campagne gaat niet op, meent Gould. “Beyoncé omarmt ook maatschappelijke kwesties, maar dat stelt weinig voor tegenover het hakblok waarop Madonna haar hoofd begin jaren negentig legde. Ik zie bij jongere popartiesten veel seks, maar weinig van de zelfbewuste vrouwelijke seksualiteit die zo nadrukkelijk in de Blond Ambition Tour zat, en ze kleuren zelden buiten de hokjes.”

Anno 2016 ligt publieke stellingname ook gevoeliger bij platenbonzen, managers en publicisten, vult Zwaan aan. “In naam van de artistieke vrijheid vertelde Madonna destijds het verhaal dat ze wilde vertellen. Ik denk dat niets of niemand haar op andere ideeën had kunnen brengen.”

Strike a Pose wordt op 18 juni vertoond op het Brussels Film Festival, op 24 in Sphinx in Gent, en verschijnt op 29 juni in de bioscoop. Info: www.strikeaposefilm.com, www.brff.be, www.sphinx-cinema.be.

Wim Denolf

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content