10 meesters van de horror over hun favoriete griezelfilm

Halloween en horror, het zijn twee klauwen op een opengereten buik. Maar wat zijn nu de toppers van het genre volgens de makers van al dat onheil zelf? Wij raapten onze moed bij elkaar en klopten aan bij tien griezelmaestro’s.

TheNight of the Hunter van Charles Laughton (1955)

Friedkins horrorworp The Exorcist (1973), Rampage (1987), The Guardian (1990) en Bug (2006).

In een notendop TheNight of the Hunter, de enige film die de gevierde Britse acteur Charles Laughton ooit regisseerde, is gebaseerd op de gelijknamige roman van David Grubb. Robert Mitchum blinkt uit als een charismatische predikant die het niet zo nauw neemt met mensenlevens en zijn blik laat vallen op een weduwe en haar twee kinderen. En hun fortuin.

In een zin ‘Not that You mind the killings. There’s plenty of killings in Your book, Lord.’

In de woorden van Friedkin ‘Voor mij is Night of the Hunter de Amerikaanse versie van een sprookje van de gebroeders Grimm. Ik weet nog goed hoe doodsbang ik was toen ik hem voor het eerst zag. Ik was op dat moment nochtans al twintig jaar. Maar het is een film die zoveel kracht uitstraalt dat je wel onder de indruk moet komen. Ik kan er trouwens nog altijd niet naar kijker zonder kippenvel te krijgen. Charles Laughton was als acteur een imposante figuur. Je kon je ogen niet van hem afhouden. Die stijl zit ook in The Night of the Hunter. Laughton had bovendien een al even indrukwekkend team rond zich verzameld. De expressionistische zwart-witfotografie van Stanley Cortez is briljant, maar die man was dan ook een meester. Kijk maar naar The Magnificent Ambersons en Shock Corridor. De muziek van Walter Schumann is voor mij even effectief als die van Bernard Herrmann in Psycho. En dan heb je nog de hoofdrol van Robert Mitchum, die de meest angstaanjagende psychopaat aller tijden neerzet. Hij ziet er goed uit en lijkt op het eerste gezicht een deftige en innemende man. Maar in werkelijkheid is hij een ijskoude moordenaar. Die dunne scheidingslijn tussen goed en kwaad boeit me mateloos. Of die tussen liefde en haat, de woorden die op Mitchums knokkels getatoeëerd staan in deze film. De vertolking van Matthew McConaughey in mijn eigen film Killer Joe leunt trouwens dicht aan bij wat Mitchum hier laat zien.’

The Thing from Another World van Christian Nyby & Howard Hawks (1951)

Romero’s horrorworp Night of the Living Dead (1968), Season of the Witch (1972), The Crazies (1973), Martin (1976), Dawn of the Dead (1978), Creepshow (1982), Day of the Dead (1985), Monkey Shines (1988), Two Evil Eyes (1990), The Dark Half (1993), Bruiser (2000), Land of the Dead (2005), Diary of the Dead (2007) en Survival of the Dead (2009).

In een notendop Een team van de Amerikaanse luchtmacht wordt naar de Noordpool geroepen om bijstand te verlenen aan een groep wetenschappers. Die hebben in het ijs een gecrashte ufo ontdekt en in de buurt daarvan een ingevroren gedaante. Wanneer die ontdooit, barst de hel los. Losjes gebaseerd op de novelle Who Goes There? van John W. Campbell en later – getrouwer – door John Carpenter opnieuw verfilmd als The Thing.

In een zin ‘Keep watching the skies!’

In de woorden van Romero ‘Als je vandaag naar The Thing from Another World kijkt, jaagt hij maar weinig schrik meer aan, maar ik wist niet waar gekropen toen ik hem voor het eerst zag. Ik was natuurlijk amper elf, een heel kwetsbare leeftijd om een griezelfilm te zien. Ik mocht voor het eerst in mijn eentje naar de bioscoop en omdat ik een grote fan was van de griezelstrips van EC Comics sprak een film over buitenaardse wezens me wel aan. Maar wat ik op het scherm zag, blies me compleet omver. Hawks gebruikt snelle, elkaar overlappende dialogen, wat een heel realistisch effect heeft. Het tempo ligt ook opvallend hoog voor een film uit die periode. Hij voelt aan als een constante belegering. En ik heb sindsdien nooit meer met gerust gemoed een deur geopend. Het lijkt alsof dat ding achter elke deur schuilt, klaar om aan te vallen. The Thing from Another World is bovendien de eerste film die zich afvraagt of onze wetenschappers ons wel kunnen beschermen als we bezoek krijgen van buitenaardse wezens. Misschien is de militaire optie wel de beste? In Day of the Dead speel ik ook met die vraag.’

The Innocents van Jack Clayton (1961)

Kurosawa’s horrorworp Sweet Home (1989), The Guard from the Underground (1992), Door 3 (1996), Cure (1997), Pulse (2001), Loft (2005) en Retribution (2006).

In een notendop Een jonge vrouw vindt werk als gouvernante voor het ouderloze nichtje en neefje van een rijke vrijgezel. Aanvankelijk gaat alles goed maar na verloop van tijd beginnen de kinderen zich bizar te gedragen. Testen ze haar om te zien wat ze waard is of is er meer aan de hand in het grote landhuis? Een bewerking van de invloedrijke novelle The Turn of the Screw van Henry James.

In een zin ‘It was only the wind, my dear.‘

In de woorden van Kurosawa ‘Ik heb in mijn carrière al veel verhalen over angstaanjagende spoken en geesten verteld, en geen enkele film heeft me daarbij zoveel geïnspireerd als The Innocents. Ik weet trouwens dat ik niet de enige ben die Claytons psychologische huiver in het hart draagt. Veel Japanse regisseurs die samen met mij in de mand van J-horror worden gestopt, zijn zwaar beïnvloed door die film. Vooral de manier waarop Clayton de aanwezigheid van geesten voelbaar maakt, is indrukwekkend. Het is meestal niet meer dan suggestie maar toch enorm effectief. Hij kon natuurlijk ook rekenen op zijn cameraman, de geweldige Freddie Francis. Adembenemend om te zien hoe hij in alledaagse gebouwen en uit dito voorwerpen plots geesten tevoorschijn laat komen.’

Nosferatu, eine Symphonie des Grauens van F.W. Murnau (1922)

Tykwers horrorworp Die tödliche Maria (1993) en Perfume: The Story of a Murderer (2006).

In een notendop Eigenlijk wilden de producenten van Nosferatu de vampierklassieker Dracula van Bram Stoker verfilmen, maar Stokers erfgenamen weigerden om hen de rechten te verkopen. Dus veranderden de Duitsers simpelweg een paar namen, lieten een script schrijven waarin het woord ‘vampier’ niet één keer valt en deden toch hun zin. Maar in grote lijnen is de plot van Nosferatu wel dezelfde als die van Dracula: een klerk reist naar Transsylvanië om onroerend goed te verkopen aan een merkwaardige graaf.

In een zin ‘Ihr Blut! Ihr kostbares Blut!’

In de woorden van Tykwer ‘Toen ik Nosferatu toevallig op televisie ontdekte, had ik al veel hardere horror gezien, maar toch kroop hij onder mijn huid. Murnaus film moet het namelijk niet van schokkende effecten hebben maar van een extreem onbehaaglijke en wurgende sfeer. Nosferatu is als een nachtmerrie en blijft daarom door je hoofd spoken. Het zal ook niet geholpen hebben dat ik die eerste keer de tv na een half uur uitgezet heb, waardoor ik het geruststellende einde heb gemist. Het resultaat was dat ik die beklemmende beelden niet kon vergeten. De eerste verschijning van Orlok, die perfect in de deuropening past, is huiveringwekkend, net als de scène waar hij aan de overkant van de straat uit een raam kijkt. Zijn blik laat de camera niet los terwijl hij naar de zijkant schuift, alsof hij zweeft. Murnau verzon allerlei geweldige trucs om dat gevoel van onbehagen bij de kijker los te weken. Hij liet op een bepaald moment bijvoorbeeld de camera en de acteurs achterwaarts lopen. In de film wordt die scène dan ‘normaal’ afgespeeld, wat een onvatbare indruk nalaat.’

The Shining van Stanley Kubrick (1980)

Wheatleys horrorworp Kill List (2011), Sightseers (2012), The ABCs of Death (2012) en A Field in England (2013)

In een notendop Stephen King was niet geweldig in zijn nopjes met Stanley Kubricks interpretatie van zijn gelijknamige roman omdat de cineast Kings traditionele horror had vervangen door iets wat veel dieper snijdt. In elk geval gaat het over een aspirant-schrijver die een job aanvaardt in een verlaten hotel hoog in de bergen, waar hij samen met zijn vrouw en zoon de winter zal doorbrengen. Daar moet hij het nodige onderhoud verrichten en kan hij intussen aan zijn boek werken. Maar het isolement brengt zijn demonen naar boven.

In een zin ‘I’m not gonna hurt ya. I’m just going to bash your brains in.’

In de woorden van Wheatley ‘Als ik eerlijk ben, moet ik toegeven dat het lang geduurd heeft voor ik The Shining naar waarde kon schatten. Dat komt in de eerste plaats doordat het geen film is die meteen beantwoordt aan zijn hype. Toen ik een tiener was, organiseerden we vaak horrordagen waarop we allerlei griezelfilms uit de videotheek leenden en na elkaar bekeken. The Shining werd verkocht als de engste film aller tijden, en dat klopt helaas niet. Ik was dan ook teleurgesteld toen ik hem zag. Maar ik voelde blijkbaar wel dat er iets was met die film, want ik heb hem door de jaren keer op keer opnieuw bekeken, en telkens ontdekte ik nieuwe lagen en betekenissen. Nochtans vertelt hij een simpel B-verhaal. The Shining is een valstrik. Het is alsof hij telkens een beetje verandert als je hem terugziet. Er zitten zoveel lagen in dat je rijp genoeg moet zijn om hem te begrijpen. Sinds ik zelf een kind heb, is de meest angstaanjagende kant van de film voor mij bijvoorbeeld het idee van een gezin waarvan een lid compleet tilt slaat en de anderen aanvalt, ook al ziet hij ze graag.’

Jaws van Steven Spielberg (1975)

Shyamalans horrorworp The Sixth Sense (1999), Signs (2002), The Village (2004) en Sundowning (2014).

In een notendop Een kustdorpje op Long Island wordt opgeschrikt door een grote – zeg maar enorme – witte haai die zwemmers aanvalt en oppeuzelt. Met de hulp van een doorgewinterde haaienjager en een oceanoloog tracht de plaatselijke sheriff het probleem op te lossen. Naar de bestseller van Peter Benchley.

In een zin ‘You know the thing about a shark, he’s got… lifeless eyes, black eyes, like a doll’s eyes.’

In de woorden van Shyamalan ‘Bij ons in de familie hebben we altijd een zwak gehad voor enge films. Vooral mijn grootmoeder was er dol op. Haar favoriet was Poltergeist, niet toevallig een productie van Spielberg. Voor mij is hij de beste verteller die de cinema ooit heeft gekend, en Jaws is zijn meesterwerk. Alles zit juist in die film, het genre, het verhaal, de stijl, de spanning en de humor. De mensen vergeten vaak hoe geestig Jaws is. Midden in de gruwel van een monster dat mensen opvreet, maakt Spielberg nog tijd om kleine grapjes te maken, zoals een vrouw die bij de sheriff klaagt omdat jochies haar hek altijd vernielen. Die kleine toetsen verhogen het gevoel van realisme. Het leven gaat verder, hoe erg de toestand ook is. Daarnaast mag je de vertolkingen ook niet onderschatten, vooral die van Richard Dreyfuss. Hij is het meest menselijke personage, een gewone kerel die tegelijk grappig en dapper is. Ik probeer zelf ook zulke personages in mijn films te stoppen. Paul Giamatti in Lady in the Water is zo’n figuur.’

The Exorcist van William Friedkin (1973)

Landis’ horrorworp An American Werewolf in London (1981), Twilight Zone: The Movie (1983) en Innocent Blood (1992).

In een zin ‘The sow is mine!’

In een notendop Een jong meisje uit Georgetown wordt ziek en steeds meer onhandelbaar. Dokters en psychiaters staan voor een raadsel, waarop een arts het idee oppert een beroep te doen op een duiveluitdrijver. Gebaseerd op de gelijknamige bestseller van William Peter Blatty, die trouwens zelf ook de – onderschatte – derde film in het rijtje draaide.

In de woorden van Landis ‘Cinema is een compleet subjectieve ervaring. Je idee van wat je de beste horrorfilm aller tijden vindt, hangt af van waar en wanneer je hem gezien hebt. Maar je vergeet ook nooit meer in welke omstandigheden of welk gezelschap dat was. Ik ben naar The Exorcist gaan kijken met twee vrienden die als kind katholieke misdienaars waren. Zelf ben ik nooit gelovig geweest. Meer nog, ik vind het allemaal flauwekul. Maar tijdens die film waren we alle drie doodsbang. Friedkin krijgt iets unieks voor elkaar. Afgrijzen opwekken is niet moeilijk: je hoeft maar een dood kind te laten zien. Iemand doen schrikken is ook kinderspel: een simpel schokeffect volstaat. Maar The Exorcist jaagt je de daver op het lijf, en daarvoor heb je een bijzonder bedreven regisseur nodig, iemand die ervoor zorgt dat je meeleeft met de personages. En iemand die mij volledig doet geloven in een totaal lachwekkend idee – dat Satan in het lichaam van een jong meisje is gekropen – verdient bewondering. Ik heb die avond als een roos geslapen maar mijn vrienden hebben wekenlang nachtmerries gehad. Bij hen ging het blijkbaar nog dieper.’

The Bride of Frankenstein van James Whale (1935)

Del Toro’s horrorworp Cronos (1993), Mimic (1997), The Devil’s Backbone (2001), Blade II (2002) en Crimson Peak (2015)

In een notendop Het monster heeft de brandende molen aan het eind van de eerste Frankenstein overleefd en zoekt zijn schepper op. Bijgestaan door zijn vroegere mentor Pretorius stemt Victor Frankenstein ermee in om voor zijn creatuur een gezel in het leven te roepen.

In een zin ‘Alone bad. Friend good!’

In de woorden van del Toro ‘Het zal niemand verbazen als ik zeg dat ik van monsters houd, en die liefde is begonnen met de klassieke monsters, Dracula en Frankenstein. Dracula heb ik ontdekt als boek, van Frankenstein heb ik eerst de beide films van James Whale gezien. Van die twee vind ik The Bride of Frankenstein nog net iets beter. Meer zelfs, voor mij is dat de perfecte film, de ideale mix van een prachtig sprookje en een donker griezelverhaal. Los van de vele technische kwaliteiten, zoals Whales visuele talenten, de doorleefde vertolking van Boris Karloff en de make-up van Jack Pierce heeft hij bovendien iets waardevols te vertellen. Net zoals elke andere kunstvorm is goeie cinema een spirituele ervaring die iets zegt over wat het betekent om een mens te zijn. De eerste Frankenstein gaat over onze fundamentele eenzaamheid. We worden in een wereld gezet die we niet begrijpen door een schepper die geen moer om ons geeft en we moeten ons maar zien te redden. In The Bride of Frankenstein gaat het om onze drang naar gezelschap, zodat we niet langer alleen zijn. Die film is heel belangrijk voor mij omdat ik het helemaal eens ben met het uitgangspunt en omdat ik me perfect kan identificeren met het monster.’

Don’t Look Now van Nicolas Roeg (1973)

Boyles horrorworp 28 Days Later (2002)

In een notendop Geïnspireerd door een kortverhaal van Daphne du Maurier heeft Don’t Look Now het over een echtpaar dat naar Venetië reist om de dood van hun jonge dochtertje te verwerken. Daar ontmoeten ze een zieneres die hen waarschuwt voor naderend onheil.

In een zin ‘Nothing is what it seems.’

In de woorden van Boyle ‘Don’t Look Now is voor mij de beste huiverfilm aller tijden, maar je kunt je afvragen of het wel horror is. Je kunt hem evengoed bekijken als een indringend en teder drama over een huwelijk, een lange relatie tussen twee volwassenen. Je voelt de intimiteit tussen de twee hoofdfiguren, ook al door de natuurlijke vertolkingen van Julie Christie en Donald Sutherland. Het verhaal roept donkere emoties op zoals verdriet en rouw, en daarmee gaat Nicolas Roeg aan de slag om een angstwekkende sfeer op te bouwen. De hele film baadt in een gevoel van vrees. Je weet dat er iets vreselijks zal gebeuren maar je kunt je vinger er niet op leggen. Roeg is daar een meester in. Hij is een van de weinige regisseurs die nergens schrik voor heeft. Hij houdt ervan om risico’s te nemen, bijvoorbeeld door te spelen met tijd. Zijn films zijn altijd op een bepaalde manier raadselachtig, en in Don’t Look Now speelt hij die kwaliteit knap uit om angst te creëren.’

Night of the Living Dead van George A. Romero (1968)

Cravens horrorworp The Last House on the Left (1972), The Hills Have Eyes (1977), Deadly Blessing (1981), Swamp Thing (1982), Invitation to Hell (1984), The Hills Have Eyes Part II (1984), A Nightmare on Elm Street (1984), Deadly Friend (1986), The Serpent and the Rainbow (1988), Shocker (1989), The People Under the Stairs (1991), New Nightmare (1994), Vampire in Brooklyn (1995), Scream (1996), Scream 2 (1997), Scream 3 (2000), Cursed (2005), My Soul to Take (2010) en Scream 4 (2011)

In een oogwenk Wanneer de doden verrijzen en agressief worden, verschanst een handvol overlevenden zich in een huis en wacht de ochtend af, maar de strompelende zombies zijn hongerig genoeg om hen het leven zuur te maken.

In een zin ‘This is no sunday school picnic!’

In de woorden van Craven ‘Night of the Living Dead is de film die ervoor gezorgd heeft dat ik zelf horror ben gaan maken. Toen ik mijn eerste stappen in het vak zette, koesterde ik nog de ambitie om zogenaamde kunstfilms te maken – ik had tenslotte Engels, psychologie en filosofie gestudeerd. Griezelfilms leken me minderwaardig en dwaas. Ik vraag me af of ik op dat moment zelfs al ooit een horrorfilm had gezien. Night of the Living Dead heeft dat allemaal veranderd. Ik was meegegaan om mijn toenmalige vriendin een plezier te doen maar na drie minuten was ik al helemaal mee. Het was een openbaring voor mij. Die avond heb ik beseft dat horror niet alleen entertainend en stijlvol kan zijn, maar dat je er ook allerlei onderliggende ideeën in kunt smokkelen. Romero’s film is niet zomaar een verhaal over mensen die belaagd worden door zombies. Er zit ook een politieke en psychologische laag in. Als het je lukt om de kijker schrik aan te jagen, staat hij open voor alles wat je te vertellen hebt.’

Ruben Nollet