Tv-tip: ‘Over the Limit’ toont hoe gruwelijk gymnastiek kan zijn

‘We moeten haar als een hond behandelen! Ze moeten werken, werken, werken.’ De realiteit van Over the Limit is harder dan de fictie van Black Swan een Whiplash.

Welkom in de wereld van de ritmische gymnastiek, even gracieus als gruwelijk.

Margarita Mamoen is een Russische die in Rio olympisch goud won en een dik jaar later – ze was net 22 geworden – haar sportieve carrière al beëindigde. De Poolse cineaste Marta Prus (die zelf tot haar elfde ritmische gymnastiek beoefend heeft) volgt Mamoen in de aanloop naar Rio. De elegante choreografieën met bal, hoepel of lint die de gymnastes tijdens wedstrijden uitvoeren, vereisen enorm veel werk. En daarbij gaat het er hard aan toe. Bikkelhard.

‘Je bent geen mens, je bent een atleet’, bijt Amina Zaripova, Mamoens persoonlijk coach, haar pupil toe. En zij is bij momenten dan nog eerder de zachte, moederlijke figuur. Irina Viner, het hoofd van het Russische team, is andere koek. Zij is de echtgenote van de oligarch Alisjer Oesmanov, een van de rijkste mensen ter wereld, iemand die dicht bij Poetin zou staan en tot vorig jaar een van de belangrijkste aandeelhouders van voetbalclub Arsenal. Viner zuigt, meer nog dan Mamoen, de aandacht naar zich toe in deze documentaire, en niet alleen omdat ze zich veelal vertoont in vol ornaat, met fedora, dikke lagen make-up en opvallende juwelen. Ze vloekt ook nog als een ervaren bootwerker. ‘Je verliest je concentratie, teef!’ bijt ze Mamoen toe. Het toppunt daarvan is allicht de wrede scène waarin de turnster herinnerd wordt aan haar doodzieke vader – de man vecht tegen kanker – om Mamoen meer tragiek in haar performance te doen leggen.

Volgens regisseuse Prus behandelde Viner trouwens niet elke atleet op die manier: ‘Ik geloof Viner wanneer ze zegt dat Margarita zulke behandeling nodig had – wat die natuurlijk nog niet rechtvaardigt. Het maakte dat ze zich focuste op de resultaten. Ik heb haar bijvoorbeeld nooit weten roepen op Jana Koedrjavtseva, die voor Rio twee jaar de nummer één van de wereld was.’

En er zit ook een Assepoester-kant aan dit verhaal: Mamoen werd een ster, met een mooi appartement, veel geld en een BMW die ze van Poetin kreeg. ‘Maar voor mij telde veel meer het menselijke verhaal’, aldus Prus. ‘In de voorbereiding naar de Olympische Spelen kon Margarita niet bij haar stervende vader zijn. Ik heb haar nooit plezier zien beleven aan wat ze deed.’