Was dit het beste seizoen van ‘De mol’? Presentator Gilles De Coster blikt terug

© GF
Geert Zagers
Geert Zagers Journalist bij Knack Focus

Van de landing in Liedekerke tot het finale droneshot van de Berlijnse skyline: De mol heeft in zijn negende seizoen een impressionant parcours gereden. Een terugblik met Gilles De Coster in vijf momenten.

1. Strijd in het maïsveld

Aflevering 1, opdracht 1: nog voor hun vertrek moeten de tien kandidaten het opnemen tegen tien runner-ups voor een zitje in de auto. Jens moet finaal zijn plaats afstaan aan Noah.

De mol heeft een zekere reputatie inzake spectaculaire openingsopdrachten, maar in seizoen negen gingen jullie nog een stapje verder, met een decor van graancirkels, een tweede mol, een paintballsniper en een batterij drones.

Gilles De Coster: Op zich was dat gewoon paintball, maar eigenlijk hebben we daar een oorlogsfilm van vijfentwintig minuten gedraaid. Ik denk ook niet dat er al een opdracht van De mol uitgebreider getest is. Vijf weken lang heeft de redactie elk weekend gespendeerd in dat veld in Liedekerke om de opdracht opnieuw en opnieuw en opnieuw te spelen. Alles moest juist zitten, van de camerawissels tot het aantal kogels voor de kandidaten. Het moest doenbaar zijn voor de aanvallers, maar niet té doenbaar. Het moest filmisch zijn, maar niet zo filmisch dat we de opnames moesten stilleggen.

Hadden jullie verwacht dat er iemand in de auto zou raken?

De Coster: We wisten het niet. Er waren testen waarin niemand daarin slaagde. Er waren testen waarin het wel lukte. Maar we waren erop voorzien dat het zou kunnen gebeuren.

Tot Noah met de auto’s vertrok, had ik niet gedacht dat jullie daadwerkelijk een kandidaat naar huis zouden sturen vóór de afreis.

De Coster: Veel mensen, denk ik. In de geschiedenis van De mol is de eerste afvaller maar één keer mogen terugkeren, maar bij veel kijkers leeft nog altijd het idee dat die allereerste verliezer wel opgevist zal worden. Niet dus. Af en toe moet je als makers eens met de verwachtingen durven te rammelen.

Hoe bepalend die eerste opdracht écht was, beseffen de kijkers pas sinds afgelopen zondag. Meer nog dan voor de kandidaten was dat een spannende dag voor de twee mollen. Die geheime strijd binnen de strijd was een nagelbijter om te volgen. Martijn, de tweede mol, had lang nagedacht over zijn strategie. Hij heeft een paar kandidaten als kanonnenvlees de toren op gejaagd om de autosleutel te bemachtigen. Hij heeft de assault op de laatste linie georkestreerd. Hij is zelf vrij groot, wat Lennart wist, dus had hij een paar grote kandidaten de andere kant op gestuurd als afleidingsmanoeuvre. Op een bepaald moment zag je Lennart ook schieten op een hoofd dat boven de gracht uitstak: dat was Martijn. Wanneer Lennart hem in het been schiet en hij moet afdruipen, zie je Martijn nog knipogen naar Lennart. Allemaal fantastische televisie. Alleen: om evidente redenen konden we dat niet uitzenden.

Mijn gedachten gingen toch vooral uit naar Jens, de uiteindelijke afvaller.

De Coster: Dat snap ik.

De man die kort daarvoor zei dat hij liever met De mol zou meedoen dan Win for Life winnen.

De Coster: Ik weet het.

Dat paintballen: eigenlijk hebben we daar een korte oorlogsfilm gedraaid. Ik denk niet dat er al een opdracht van De mol uitgebreider getest is.

En vervolgens niet alleen niet mee mocht, maar ook drie weken moest onderduiken.

De Coster: Blijkbaar was zijn huis ook onder water gelopen toen hij thuiskwam. (schuldig) Die jongen heeft zijn beste dag niet gehad, nee. Hij heeft zich drie weken in een bijbouw achter zijn huis moeten verschuilen, waar zijn vrouw hem eten kwam brengen. Die koekoeksklok en die reischeque zullen dat niet kunnen goedmaken. Dus ja, dat was zeer spijtig. Ook al omdat Jens, iemand die voor een historisch hoge groepspot wilde gaan, een van de eerste kandidaten was waar de redactie het unaniem over eens was.

Maar het was niet alleen Jens. Martijn was volledig gebrieft om mol te zijn en wist alles over het verdere verloop van het seizoen. De negen andere kandidaten hebben ook drie weken vrij moeten nemen. Iedereen wist dat dat het risico was. Er hadden zich 30.000 mensen ingeschreven en we wilden tien extra kandidaten een kans geven. Een kleine kans weliswaar, maar wel een eerlijke. Dat was het idee daarachter.

Toch: was het niet te hard?

De Coster: Er is op de redactie over geen enkele opdracht meer gediscussieerd dan over die eerste. Het was heel hard, maar ik denk niet té hard. Je mag ook niet vergeten dat het een spel is. Het is De mol en niet Vlaanderen vakantieland, om een kandidaat van vorig jaar te parafraseren.

Dat rammelen met de verwachtingen maakt ook dat volgend seizoen opnieuw alles mogelijk zal lijken. Het zet het format opnieuw op scherp. Speelt dat ook mee?

De Coster: Het houdt het spel fris, ja. Dat is iets waar we als makers veel mee bezig zijn. De mol evolueert constant. Doordat de reeks al zo lang loopt, voel je dat de kijkers en de spelers hun verwachtingen afstemmen op de vorige seizoenen. Toen we vijf jaar geleden met de reboot startten, waren de kandidaten al niet meer zo onbevangen als die van rond de eeuwwisseling. Maar je merkt dat de kandidaten er nu ook al met een andere ingesteldheid in stappen dan die van vijf jaar geleden.

Af en toe moet je dingen doen om het format te bewaken. Maar tegelijk is dat ook een gevaar: als je steeds hardere, steeds extremere en steeds zottere seizoenen gaat maken, maak je De mol kapot. Dit was op de limiet. Harder dan die eerste proef zullen we niet meer gaan.

Was dit het beste seizoen van 'De mol'? Presentator Gilles De Coster blikt terug
© GF

2. Een bom op tafel

Aflevering 4, opdracht 3: tijdens een diner met een bom op tafel moeten de kandidaten achterhalen wie op de stoel zit die de trigger activeert. Sven en Annelotte laten 5000 euro liggen voor respectievelijk één en vijf pasvragen.

Een ogenschijnlijk simpele opdracht, maar wel eentje die tot in de puntjes klopte.

De Coster: Ik ben blij dat je dat zegt: ik vond die opdracht groots in haar kleinheid. Op zich was ze onnozel, maar alles zat juist. Je had die sfeer van The Hateful Eight. Je had de kandidaten die hun gezicht in de plooi moesten proberen te houden. Je had die peststem van boven. Heel plezant om te doen trouwens: ik heb me een kriek gelachen met die voice-over.

Hoe pikant was dat eten eigenlijk?

De Coster: Net pikant genoeg. Behalve voor Lennart dan: bij hem zat er extra chili op.

Hoezo?

De Coster: Lennart had de vier voorgaande opdrachten al gesaboteerd en we hadden al door dat hij zich ook deze keer weer niet zou kunnen inhouden. Dat is een prima eigenschap voor een mol, maar dit spel was er echt eentje voor de kandidaten. We waren benieuwd hoe zij het zouden spelen – de mol had er ook weinig bij te winnen. Daarom dat we tijdens het diner zijn bord vol chili hebben gekapt: omdat we wisten dat hij anders niet zou luisteren. Tranende ogen liegen niet.

Ik heb sinds de finale al een paar keer gezegd dat Lennart een balorige mol was: dat is niet gelogen. Hij liet zich niet intomen. Die cheeky bastard deed veel meer dan hij moest doen. Om één voorbeeld te geven: voor de proef met de bootjes hadden we hem gezegd dat hij misschien moest proberen een paar puzzelstukjes weg te moffelen. En wat doet hij dan: terwijl Jasmien zit te puzzelen, steekt hij handenvol stukjes in zijn wetsuit, maakt hij moltekens naar de camera en knipoogt hij naar de crew. (lacht) Als productie krijg je op zo’n momenten een hartverzakking.

De opdracht legde een probleem bloot: pasvragen en vrijstellingen werken niet meer. Voor het kleinste voordeel wordt de groepspot opgeofferd.

De Coster: Dat is een evolutie waar we waakzaam voor moeten zijn. Ik herinner me een opdracht in seizoen vier, waar de kandidaten geketend waren en tijdens het losmaken een vrijstelling konden meegrissen. Niemand heeft dat destijds gedurfd. Vandaag zou ik daar niet meer zo zeker van zijn.

Die evolutie is al langer bezig, maar het vorige seizoen heeft daar zeker een rol in gespeeld, toen Bart de teller tot boven 10.000 euro liet lopen om een vrijstelling te bemachtigen. Dat is waar we het daarnet over hadden: dat soort precedenten bepaalt ook hoe kandidaten in de jaren erna het spel spelen.

Jens kwam in een ondergelopen huis. En hij heeft zich nog drie weken moeten verschuilen. Die koekoeksklok en die reischeque maken dat niet goed, nee.

Vrijstellingen en pasvragen werken alleen maar als er een kost is. Sven liet 5000 euro liggen voor één pasvraag en kreeg bij het buitenkomen alleen maar felicitaties.

De Coster: Het disruptieve van een pasvraag, die kracht neemt af. De drempel om ervoor te kiezen is te laag geworden. Dat is een trein die je niet mag laten rijden. We zijn met de redactie gigantische fans van de Annelottes van deze wereld die wél kwaad worden als er iemand de groepspot opoffert. Er moet niet puur voor het geld gespeeld worden, maar het mogen ook geen Artis Historia-punten zijn, zoals Bart vorig jaar opmerkte.

We hebben het dus in de mot. Scenariomatig zijn we al hard aan het nadenken over hoe we dat kunnen oplossen. En vergeet ook niet: de mol heeft net van die attitude twee afleveringen later handig gebruikgemaakt. Ik hoop dat de kandidaten van volgend jaar dat ook onthouden.

Was dit het beste seizoen van 'De mol'? Presentator Gilles De Coster blikt terug
© GF

3. De geheime dossiers

Aflevering 6, opdracht 3: de kandidaten krijgen de kans om dossiers over hun tegenstanders te lezen. Nadat twee kandidaten hebben toegehapt, krijgt de rest de kans om een vrijstelling te winnen. Lennart offert 10.000 euro op uit de groepspot.

Het kroonstuk van de mol, zo bleek achteraf.

De Coster: Die opdracht was misschien wel het strafste dat ik een mol al heb zien doen. Omdat er een plan achter zat. Voor de reis had hij het al uitgesproken: dát is waar ik mijn move ga maken.

Van in het begin heeft Lennart keuzes gemaakt in functie van die zesde aflevering. In de opdracht met de dominosteentjes kiest hij voor het geld en niet voor de pasvragen. In de opdracht in de bunker zet hij het groepsbelang voorop en wil hij niet op de knop drukken. Hij deed alles om in de ogen van de kandidaten Lenny uit Schoonbroek, Retie te zijn, de toffe jongen die iets te naïef was voor zijn eigen goed en nooit aan zichzelf dacht. En het heeft gewerkt: ik ben er vrij zeker van dat als Lennart tijdens die opdracht ook maar een beetje verdacht wordt hij buitenspel wordt gezet door de andere kandidaten. Maar dat werd hij dus niet.

Was het de bedoeling dat hij 10.000 euro uit de groepspot zou halen?

De Coster: Nee. Daar heeft hij ons weer maar eens verrast. Het plan was dat hij een paar duizend euro zou inzetten, afhankelijk van de dynamiek in de groep en hoe de opdracht liep. Maar toen hij bij mij in het kamertje kwam, zei hij meteen dat hij 10.000 euro wilde bieden, zonder te weten wat de andere kandidaten geboden hadden. ‘En je gaat zien’, zei hij. ‘Sebiet gaan die allemaal zeggen dat ik goed gespeeld heb en dat ze me begrijpen.’ En effectief: tien minuten later zegt Jasmien: ‘Goed gespeeld. Ik begrijp u.’ Niet alleen haalt hij voor de ogen van de rest zestig procent van het geld uit de groepspot, hij krijgt er ook nog complimenten voor. In de ogen van de groep was hij de toffe jongen die zich verraden voelde en eindelijk eens voor zichzelf koos, precies zoals hij op voorhand in gedachten had. Oprecht: dat was een briljante move. Dit had hij nooit ofte nooit kunnen doen als er ook maar íémand hem in het vizier had.

Is het ook niet een klein beetje zakkig om de mol 10.000 euro uit de groepspot te laten halen?

De Coster: Ik vind van niet. Het is de opdracht van de mol om de groepspot zo laag mogelijk te houden. Dat deed hij. De kandidaten hadden een kans om de mol buitenspel te zetten. Dat deden ze niet. En hij heeft dat geld niet zomaar uit de pot gehaald. Dat hele speelveld heeft hij zelf gecreëerd. Het was alsof je de bal goed legt, tegen de keeper zegt in welke hoek je gaat trappen en hem dan in de winkelhaak legt. Dan mag het, vind ik.

Hoe komt het dat zelfs daarna geen enkele kandidaat hem verdacht?

De Coster: Dat hebben wij ons het hele seizoen lang afgevraagd. Het moet dat imago van de toffe Kempenzoon zijn. Het is niet dat hij weinig gemold heeft en het is niet dat hij subtiel was. Tijdens de proef met de Boeing zat hij pal naast Jasmien in de cockpit terwijl hij de stuurknuppel gewoon naar beneden duwde en het vliegtuig liet neerstorten. Niemand verdacht hem. Tijdens de opdracht waarin hij geen ‘euh’ mocht zeggen, is dat het allereerste wat hij deed. Niemand verdacht hem. Want Lenny, die doet zoiets niet, dat is een toffe. Elke avond vroeg hij of er al iemand hem verdacht. En elke avond was het antwoord hetzelfde: ‘Nog altijd niemand, Lenny.’ Hij had een T-shirt kunnen dragen met het opschrift ‘Ik ben de mol. Serieus. Zet alles in op mij want ik ben het echt. Geen leugen’ en dan nog zou niemand op hem gestemd hebben.

Was dit het beste seizoen van 'De mol'? Presentator Gilles De Coster blikt terug
© GF

4. De laatste eliminatie

Aflevering 7, eliminatie: tijdens de laatste eliminatie valt Philip af, tot verbazing van de twee overblijvers, die net alles op hem hebben ingezet. Met de finale in zicht weet niemand wie de mol is.

Qua cliffhanger kon dat tellen.

De Coster: In de interviews voor de finale hoorden we zowel Sven als Annelotte zeggen dat ze alles op Philip zouden inzetten. Philip was er al sinds aflevering twee van overtuigd dat Sven de mol was. Maar aangezien hij geen pasvraag had, was de kans groot dat hij zou afvallen. Wat dus ook gebeurde. Lennart zag de reacties van de twee overblijvers en heeft dat onmiddellijk meegespeeld. Als je het weet, zie je het hem ook doen. Hij had niet verwacht dat de verbazing zo expressief gedeeld zou worden, dus deed hij maar mee. Waarna we een finale kregen met een mol die nog altijd niet ontmaskerd was en twee finalisten die niet wisten hoe ze tot daar waren geraakt.

Was dat al eens gebeurd?

De Coster: In het tweede seizoen, toen Hugo de mol was, dacht Niki tot het einde dat het Marianne was. Maar dat de twee laatste kandidaten niet wisten wie de mol was, was nog nooit voorgevallen.

In de ogen van de groep was Lennart de toffe jongen die zich verraden voelde en eindelijk eens voor zichzelf koos. Oprecht: briljante move.

Je kunt je ook afvragen of er wel een mol nodig was met Philip in de groep, een man zonder evenwichtsgevoel op een supboard, zonder fijne motoriek inzake dominosteentjes, die ook nog eens heel slecht kon liegen, bij elke gelegenheid tegen de groep koos en nul kennis had van Hans en Grietje.

De Coster: Hij was niet de grote schaduwmol, als je dat bedoelt. Ik snap dat die indruk bestaat, maar hij klopt niet. Binnen de kandidatengroep was hij onverdacht tot die zevende aflevering. Bij de kijkers werd er niet op hem gestemd. Volgens Follow the Money, dat opvolgt welke kandidaat het meest bijdraagt aan de groepspot, was hij een van de grootverdieners. Lennart heeft zich ook nooit achter hem verschuild. Ja, Philip is soms een klungel. Maar dat mag, hè.

Op een bepaald moment begon ik voor hem te hopen dat hij de mol was.

De Coster: (lacht)Voor ons was hij vooral een toffe kandidaat om op reis mee te hebben. Hij was altijd enthousiast. Hij zuigt het beeld naar zich toe. En hij zorgde voor veel humor en dus veel feelgood. Ik herinner me één prachtige komische scène, wanneer Sven en Samina aan het sukkelen zijn met hun supboards en Philip op precies het juiste moment in het beeld drijft met de woorden: ‘Ik ben mijn bril kwijt en ik kan niks meer zien.’ Aan de oever hadden we tranen in de ogen van het lachen.

Zijn jullie ooit bang geweest dat de mol niet ontmaskerd zou worden?

De Coster: Dat heeft eventjes door ons hoofd gespookt, maar na de exit van Philip was het snel duidelijk dat Sven in de richting van Lennart keek. Je merkte wel dat ze tot op het laatste moment twijfelden. Pas tien minuten voor de eliminatie heeft Annelotte ook de switch gemaakt en alles op Lennart ingezet – aan het ontbijt ’s morgens zie je dat ze nog altijd Sven verdenkt. De eliminatie is ook geëindigd op een ex aequo, waarna de drie kandidaten tien nieuwe vragen hebben gekregen. Zelfs toen zag je hen nog twijfelen. Was het een gelijke stand omdat twee mensen alles juist hadden? Of was het een gelijke stand omdat niemand een vraag goed had beantwoord?

Een tikje bizar: de kandidaten verdachten Lennart niet, maar de kijker deed dat wel.

De Coster: Om god weet welke reden dacht dertig procent van de kijkers al snel dat hij het was. Het zegt vooral veel over hoe de kijkervaring volledig anders is dan de groepservaring. Als kijker heb je het makkelijker dan als kandidaat: je zíét veel meer dan de kandidaten tijdens de reis en je kunt je observaties delen met anderen. Dat kunnen kandidaten niet.

Wat ook speelt: kijkers laten zich veel harder leiden door toevalligheden waar ze op blijven hangen. Dat Sven tijdens het diner resoluut op een bomstoel ging zitten, terwijl hij eigenlijk gewoon in het midden van de tafel wilde zitten. Dat Annelotte een juist antwoord van Jasmien negeert, terwijl ze het gewoon niet had gehoord. Bij Lennart hebben veel mensen zich bijvoorbeeld laten leiden door zijn huisdier, een axolotl, een soort die tot de molsalamanders behoort. Dat Lennart al tien jaar een salamander heeft, is geen tip naar de mol, maar voor de kijker is zo’n toevalligheid vaak genoeg.

Was dit het beste seizoen van 'De mol'? Presentator Gilles De Coster blikt terug
© GF

5. Het laatste droneshot

Aflevering 8, het allerlaatste shot: na de onthulling van de mol vliegt de camera door het openstaande raam naar buiten, filmt de kandidaten langs buiten en stijgt op, om te eindigen op de skyline van Berlijn.

Hoe hebben jullie dat gefilmd?

De Coster: Met een FPV-drone, een kleine mobiele drone waarmee door hindernissenparcours geracet wordt, maar waar je ook een camera op kunt monteren. Vorig jaar hebben we die drone voor het eerst gebruikt voor een shot waarin de camera door de openstaande ramen van een auto vliegt. Het hóéft niet en het neemt veel tijd in beslag, maar het is het wel waard. Dat cinematografische kantje hoort bij De mol. Na die aflevering kreeg ik een bericht van Erik Van Looy: ‘Mocht je me vertellen dat Christopher Nolan de finale had geregisseerd, ik had het geloofd.’

Erik Van Looy stuurde me een bericht: “Mocht je me vertellen dat Christopher Nolan de finale had geregisseerd, ik had het geloofd.

Het was niet alleen de finale. Met film-noirmontages, geanimeerde sprookjesboeken en grootse actiescènes was seizoen negen visueel de knapste tv van het jaar. Heeft corona – en de twee maanden vervroegde opnames – voor extra ruimte in de montage gezorgd?

De Coster: Niet noodzakelijk. Het is eerder een kwestie van beroepseer. Mathias De Neve, de regisseur, had op voorhand al een hele beeldtaal klaar, met lijsten van films en scènes die hij wilde gebruiken. Visueel wilden we dit jaar opnieuw een stapje hoger zetten. Ook al heb ik daar geen verdienste aan, daar ben ik supertrots op. Er is geen mooier programma dan De mol.

Het is nerdtalk, maar geen enkel detail wordt over het hoofd gezien. Het laatste lied in de finale is van Daft Punk, een verwijzing naar de gehelmde kandidaten in de eerste opdracht. In aflevering zes, tijdens de opdracht met de geheime dossiers, was de ‘Zo meteen’-pancarte in 4/3-formaat en VHS-kwaliteit, om de visuele lijn van de beveiligingscamera’s door te trekken. Tijdens de sprookjesaflevering hoor je Sven en Philip Hans en Grietje voorlezen terwijl je Lennart en Annelotte door het bos ziet huppelen. Nogmaals, het hóéft niet en de meeste kijkers merken het waarschijnlijk niet eens op, maar zo’n shot van een papieren vliegtuigje dat overgaat in een Boeing, ik krijg daar kippenvel van. Als je met dat soort details bezig kunt zijn, weet je dat de rest goed zit. En dat is een gevoel dat je in de tv-wereld niet vaak hebt.

Was dit het beste seizoen van De mol tot hiertoe?

De Coster: Dat weet ik niet. Ik lees hier en daar dat de makers zichzelf overtroffen hebben. Dat is bedoeld als compliment, maar de makers willen zichzelf niet overtreffen. We beginnen nooit aan een seizoen met die ingesteldheid. Alsmaar willen overtreffen, daar zit ook een gevaar in. Dat is een trein waar je niet meer af kunt springen.

Voor ons is het eerder een kwestie van de lat te blijven halen. De kijkers evolueren. De spelers evolueren. De technologische mogelijkheden evolueren. Daarmee omgaan zonder aan de geest van het programma te raken: daar ligt de uitdaging. En ik moet zeggen: we zijn ondertussen aan het zesde seizoen sinds de heropstart en nog altijd halen we de lat. Daar ben ik het meest trots op.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content