TV-Nostalgie ‘Buiten De Zone’: Buiten de lijntjes

Stellen de tv-series waar we jaren geleden verslaafd aan waren vandaag nog iets voor? Zeven ervaringsdeskundigen leggen een zomer lang zeven titels van toen op de testbank. Deze week: Buiten de zone.

Kunt u zich nog de eerste keer dat u Buiten de zone zag herinneren? Wellicht niet, want de serie van Bart De Pauw, Danny Timmermans, Pietje Horsten, Ief Stuyvaert en Tom Lenaerts – jong talent dat toen een geweldige kans kreeg om een heel eigen reeks te bedenken – heeft zich veeleer langzaam in ons collectieve geheugen genesteld. Laten we eerlijk zijn, Buiten de zone-fans van het eerste uur zijn even dik gezaaid als toeschouwers bij het concert van Nirvana in 1989 in de Gentse Democrazy. Het eerste seizoen van Buiten de zone werd in februari 1994 niet als een denderend succes onthaald. Het lokte teleurstellend weinig kijkers en de kritieken waren niet mals: ‘Een cursus scenarioschrijven voor veertienjarigen, over hoe het niet moet!’ zo citeert Bart De Pauw smakelijk lachend de criticasters jaren later nog.

Onstuimig stoeien met conventies van televisieDe Vlaamse tv-kijker, toen nog maar net bekomen van de komst van vtm, wist ook niet goed wat met Buiten de zone aan te vangen. Aflevering na aflevering werd er onstuimig gestoeid met de conventies van televisie: alle logica ging overboord, in een oogwenk veranderden tijd en ruimte en af en toe werd er zelfs binnengevallen in de fictieve woonkamer van de verontwaardigde kijker. Absurde humor was eerder al bedreven op de buis, onder meer door een illustere voorganger als Lava van Kamagurka en Herr Seele, maar Buiten de zone daarentegen maakte het toenmalige TV1 onveilig pal na de grote familiehit van toen, De droomfabriek. Een blunder, want Buiten de zone was uitdrukkelijk bestemd voor jongeren, een doelgroep die op vrijdagavond massaal op café of naar de discotheek trok.

Dat de reeks uiteindelijk toch zijn welverdiende plaats in de vaderlandse tv-canon kreeg, danken we aan de twee gewoontes van de VRT waar men zich tot op vandaag zo vaak aan ergert. Nieuwe generaties jongeren kregen de smaak van Buiten de zone te pakken met hernemingen op Ketnet en de meest tijdloze sketches bedacht door De Pauw en co. werden sterkhouders van recyclageprogramma’s, van De leukste eeuw tot Het verloren voorwerp: de roze ridder, de talloze filmpersiflages, zoals de Godfather die blij is met een slecht rapport, de dodelijk ongeestige vader… Moesjemarremarremarre!

Bovendien: de toenmalige tv-bazen bij de BRTN, producer Wim Van Severen op kop, behielden het vertrouwen in de jonge wolven van Buiten de zone. Als je er vandaag opnieuw naar kijkt, zie je ook dat ze voor het tweede seizoen, uit 1996, hebben geleerd uit het eerste: de grappen zijn korter en volgen elkaar in een sneller tempo op, waardoor de makers de typische absurde redeneringen nog verder kunnen drijven.

Een saaie omgeving als ideaal lanceerplatform

Niet dat dat alles een garantie is dat de tand des tijds Buiten de zone niet zou aantasten. De serie speelt zich af op het kantoor van de ‘Jongerenfoon’ in een typisch Brussels belle-époque-gebouw, waar niet eens een bakbeest van een pc te bespeuren. En de youngsters bellen al helemaal niet elk met hun gepersonaliseerde smartphone maar met telefoontoestellen die zichtbaar stammen uit de tijd toen de Belgen bij de RTT, zoals Belgacom kort daarvoor nog heette, de keuze hadden – na lang wachten – uit maar liefst twee huurmodellen.

Om nog maar te zwijgen van de titel. Is er iemand die na 1990 geboren is die weet wat dat betekent, buiten de zone bellen? Toen Buiten de zone op antenne ging – nog een uitdrukking die inmiddels zo goed als achterhaald is – volstond het zes of zeven nummers, al dan niet met een ouderwetse draaischijf, te vormen om te bellen binnen de eigen zone. Buiten de zone bellen, met de kengetallen die nu nog bestaan – 03 voor Antwerpen en omstreken, 09 voor Gent… -was duur en dus te mijden. Maar dat doet er niet echt toe. Zelfs de digital natives, die nooit een wereld hebben gekend zonder internet en draadloze telefoons, zullen snappen dat de titel slaat op de humor en de fantasie, die kwistig buiten de lijntjes kleuren.

De Jongerenfoon wordt slim maar minimaal – op een occasionele grapjas na, ‘Hallo, een kieken op een velo’, rinkelt de telefoon er nauwelijks – benut om vijf volstrekt verschillende jonge mensen samen te brengen, een saaie omgeving als het ideale lanceerplatform om naar een steeds veranderende en maffer wordende fantasiewereld af te dwalen.

Hoe de normen veranderd zijn
Onvermijdelijk ogen de jarennegentiginterieurs en -mode gedateerd. Maar je ziet dat de makers die wijselijk getemperd hebben – verrassend weinig buitenmaatse houthakkershemden bijvoorbeeld – om in de eerste plaats de grappen en de leefwereld van de jongeren te dienen. Oké, Hare Krishna aan de deur en een kapot laserapparaat voor de karaoke bezorgen jonge mensen vandaag geen hoofdbrekens meer maar het internet en de gsm hebben de nieuwe generaties niet verlost van problemen als liefdesverdriet, opstandigheid tegen ouderen, ja zelfs nieuwsgierigheid naar seks en zelfmoordneigingen.

Wat dat laatste betreft, zal vandaag bij die sketch wellicht het nummer van de echte Zelfmoordlijn door het beeld moeten rollen. Het zegt iets over hoe de normen veranderd zijn. Soms gaat Buiten de zone verrassend ver maar het omgekeerde gebeurt ook: gedurfde grappen van toen zijn bijna twintig jaar na dato bijgehaald, door Loslopend wild bijvoorbeeld, of zelfs voorbijgestoken, door Neveneffecten en Wat als? Wat Buiten de zone nog steeds onderscheidt van al die latere reeksen is de stempel van Bart De Pauw. De serie was uiteraard het werk van een enthousiaste schare tv-makers en acteurs maar het is frappant hoe ze haar plaats heeft in het De Pauwuniversum, waar een geheel eigen logica heerst. Denk aan de geweldige dialogen die heen en weer kaatsten over de cafétafel in Quiz Me Quick en je hoort dat de sprankelende parler-vrai van de Jongerenfoonmedewerkers Ubi, Roxanne, Robin, Merel, Raf en Robin nog steeds springlevend is.

Je kunt evenmin om De Pauws liefde voor dat inheemse Vlaamse dier, de underdog, heen: in Buiten de zone speelde De Pauw zelf de onverdroten romanticus Raf, hij zette zichzelf te kijk als de vadsige tv-vedette in Het geslacht De Pauw en zijn tot nog toe fraaiste beautiful loser, Nick, liet hij in Quiz Me Quick gestalte geven door Wietse Tanghe. Allemaal zie je ze struikelen over nog een rode draad doorheen het oeuvre van Bart De Pauw: menselijke relaties. Met Loft pende hij een tour de force neer vol intriges, verlangen en afwijzing maar al met Buiten de zone betoonde De Pauw zichzelf een vaak genadeloze observator, denk maar aan hoe vaak geweldig herkenbare gezinssituaties gefileerd werden. Die rake puberobservaties zijn uiteindelijk uitgegroeid tot het facetrijke Quiz Me Quick. Buiten de zone doet je zo alvast reikhalzend uitkijken naar het volgende hersenspinsel van De Pauw.

Hans Van Goethem