Hoe de regisseuse van Top of the Lake wraak nam op preuts Hollywood

In zijn jongste seizoen – eerder te zien bij Lumière, nu eindelijk op Canvas – volgt Top of the Lake rechercheurs die graag in hoerenkoten vertoeven, én op blogs waar die gerecenseerd worden. Vijfentwintig jaar na haar Cannes-hit The Piano verrast regisseuse Jane Campion nog steeds. Of toch niet helemaal.

Soms is het niet moeilijk om een kantelmoment in iemands carrière te spotten. In het geval van de Nieuw-Zeelandse Jane Campion was dat In the Cut (2003), de erotische thriller die ze met Meg Ryan maakte, op dat moment dankzij romcoms als When Harry Met Sally… en Sleepless in Seattle tot America’s sweetheart gepromoveerd. Plots was Campions Hollywoodavontuur over. Hoewel ze met het zinnenprikkelende The Piano (1993) de enige vrouw ooit was – en nog steeds is – die in Cannes de Gouden Palm won, werd ze als een porn chic-maker bestempeld die in feminismes naam Ryans preutse persona bezoedelde.

Hollywood was duidelijk nog niet klaar voor een thriller waarin Amerika’s lieveling stiekem kijkt hoe een man de blowjob van zijn leven krijgt. Dat is ondertussen wel veranderd. In the Cut is uitgegroeid tot een cultklassieker, dankzij Game of Thrones wordt er tegenwoordig zelfs in zondagavondfictie stevig gevogeld en Campion is weer hot. De reden? De door haar geschreven en geregisseerde tv-reeks Top of the Lake, die ze in 2013 presenteerde, een verslavende mix van The Bridge en Twin Peaks, een moordmysterie dat de meest perverse en monsterlijke kantjes van de mens opzoekt. Terwijl ze tien jaar eerder net genekt werd door haar so-called perverse geest.

Het kan verkeren.

***

‘Ik wilde diep in de baarmoeder van de vrouw kruipen om het verhaal vanuit dat standpunt te vertellen’, vertelde Campion over de verknipte wereld waarin ze haar hoofdpersonage Robin Griffin (Elisabeth Moss) dropt. Zo stuurde ze die rechercheur uit Sydney in het eerste seizoen naar haar afgelegen geboorteplaats in Nieuw-Zeeland, om haar stervende moeder te bezoeken. Daar aangekomen wordt haar gevraagd haar licht te werpen op een zaak rond een jonge zwangere meid die zichzelf van het leven probeerde te beroven. Robin zelf raakte ooit na een verkrachting zwanger en stond het kind ter adoptie af, en die oude wonden etteren nu opnieuw open. Al snel wordt duidelijk dat alles in haar idyllische geboortedorp niet zo fraai is als het eruitziet.

Dat hoeft niet te verrassen: seksuele taboes, verknipte relaties en diepgewortelde cultuurverschillen zijn schering en inslag bij Campion. Al in haar eerste kortfilm belichtte de cineaste een vader die van seksuele mishandeling beschuldigd werd en in haar eerste Cannes-short A Girl’s Own Story (1984) zoomde ze in op een broer die zijn jongere zusje bezwangert tijdens het ‘doktertje spelen’. Aanvankelijk werd de piepjonge Nicole Kidman voor dat openhartige coming of age-drama gecast maar ze durfde geen meisje voor de camera te zoenen.

Voor dit tweede seizoen van Top of the Lake – ondertitel: China Girl – liet Kidman zich niet meer afschrikken, ook al moest ze een ingrijpende gedaanteverwisseling ondergaan. Met een mond vol valse tanden en een grijze pruik speelt ze Julia Edwards, een moeder die stennis heeft met haar adoptiedochter (gespeeld door Campions eigen dochter). China Girl pakt de draad vier jaar na de gebeurtenissen van het eerste seizoen op. Robin is terug in Sydney om de dood van een vrouw te onderzoeken. Zodra blijkt dat het slachtoffer gelinkt is aan Robins dochter uit die verkrachting (en die ze sindsdien uit het oog is verloren) ontspint zich een mysterieus verhaal dat de kijker meevoert langs bordelen, ouderlijke zorgen, bizarre babydromen en hoerenlopers die hun ervaringen Yelp-gewijs delen.

Binnen zulke spanningsvelden gedijen de vrouwelijke personages van Campion het beste. ‘Elk personage is een avatar van Jane’, vertelde Elisabeth Moss ooit. De ster van Top of the Lake, Mad Men en The Handmaid’s Tale heeft een punt: wie Campions hoofdrollen door de jaren bekijkt, ziet hoe die personages samen met haar opgroeien en vaak dezelfde zorgen delen. Zo graaft ze in haar studentenfilms in de psyche van puberende meiden. Wat later, in haar eerste features, pluist ze de levens van jonge vrouwen uit. In Sweetie (1989) zijn dat de levens van twee zussen, in An Angel at My Table (1990) de psyche van een getroebleerde artieste. Is het toeval dat Campion een artistieke zus heeft met wie ze toen een hoogoplopende concurrentiestrijd uitvocht?

Na haar grote doorbraak The Piano belandden Campions vrouwen in een nieuw stadium. In de Henry James-verfilming A Portrait of a Lady (1996) valt Nicole Kidman na een riante erfenis ten prooi aan hijgerige goudzoekers (de link met Campions eigen plotse succes is snel gemaakt) en in Holy Smoke (1999) vindt Kate Winslet tijdens haar zoektocht naar de zin van het leven de liefde van haar leven bij een religieuze leider.

***

Maar de sleutel tot Campions succesvolle vrouwenrollen ligt niet enkel in het feit dat die dicht bij haarzelf blijven. In The Piano, over de stomme maar niet dove Ada (Holly Hunter) die uitgehuwelijkt wordt aan een kolonist (Sam Neill) maar in de getatoeëerde armen van diens hulpje (Harvey Keitel) valt, toont ze nog een andere sterkte. Naast een barok liefdesdrama is de film vooral een knappe verbeelding van de innerlijke strijd van een vrouw die gehoord wil worden: ondanks haar handicap leert Ada zichzelf uit te drukken om zich zo los te kunnen maken van haar man. ‘I clipped your wing’, zegt die ergens, alsof het de normaalste zaak ter wereld is. ‘That’s all.’ Een kapitale fout. Als Campion één ding wil doen, dan wel vrouwen in haar werk (opnieuw) vleugels geven.

Bekijk vooral zelf of dat in Top of the Lake: China Girl bij Moss’ en Kidmans personages lukt. Dat Jane Campion opnieuw een hoge vlucht neemt, kunnen we u, mocht u de serie nog niet gezien hebben, wel al verklappen. Wie weet, fixt ze in een volgende seizoen Meg Ryans vleugel wel.