‘Het motto in Davos is ‘blijven praten’. Maar of dat echt zo kritiekloos moet?’

Twee jaar lang liep de Duitse documaker Marcus Vetter mee met de organisator van het World Economic Forum.

De week na het World Economic Forum, de hoogmis van het kapitalisme in het Zwitserse Alpenstadje Davos – deze week dus – mag organisator Klaus Schwab zich graag terugtrekken in zijn chalet aan de rand van het Vierwaltstättermeer. Het is een traditie die hij al bijna vijftig jaar in stand houdt. Schwab is een man van strikte schema’s, onwrikbare overtuigingen en een hoge eigendunk, zo leert The Forum ons. Twee jaar lang liep de Duitse documaker Marcus Vetter mee met Schwab en zijn medewerkers. Voor Schwab was het een kans om zijn visie op het economisch forum dat hij al zo lang organiseert nog eens omstandig in de verf te zetten. Die laat zich samenvatten als ‘zonder praten is er geen democratie.’ En dus praat Schwab met iedereen. Aan uitsluiten doet hij niet.

Vetter greep vooral de kans om te tonen wat in Davos niet gezegd wordt, of om in te zoomen op onbewaakte momenten waarop meer gezegd wordt dan bekend mag raken. Schwab is daarbij een lastige klant. Hij is een sfinx, een man die weet dat je het achterste van je tong beter niet laat zien. Hij toont zich aimabel, onverstoorbaar, nu en dan bereid tot een zweempje introspectie. Slechts een enkele keer verschijnt er een kleine plooi in die uitgestreken houding. Als hij de berg afdaalt en recht in een wolk rijdt.

‘Ons huisje staat altijd in de mist’, zegt Schwab beteuterd wanneer hij met Vetter in de passagiersstoel door de Alpen zoeft.

‘Stakeholder capitalism’ is het uitgangspunt van de jaarlijkse bijeenkomst die Schwab organiseert. Iedereen moet meegenieten van de vruchten van de vooruitgang. Edelmoedigheid is het masker waarachter de Zwitser zich schuilhoudt. Maar hoe hij dat verzoent met zijn welwillendheid tegenover de bullebakken van deze wereld, van Trump over Bolsonaro tot de CEO’s van Monsanto of ExxonMobil? Ze zijn allemaal even welkom in de ideale wereld van Schwab.

Hij duwt de vingertoppen tegen elkaar en prevelt dat het geen zin heeft om de zondaars uit de kerk te zetten, en dat het beter is hen te verwelkomen. Of dat dan met een rode loper en honderden privéjets moet? Wanneer word je medeplichtig aan hun wanbeleid? Wat is de grens tussen tolereren en legitimeren? Eénmaal duwt Vetter door met zijn vragen. Eénmaal raakt Schwab uit evenwicht. Hij klampt zich vast aan zijn levensmotto: blijven praten. Maar of dat werkelijk zo kritiekloos moet?

‘Een man die klaarstaat om zijn land grondig te hervormen.’ Met een brede glimlach kondigt hij Jair Bolsonaro aan. Toen al had de Braziliaanse president laten verstaan dat de inheemse bewoners van het regenwoud in zijn land opgejaagd wild zouden zijn. De stakeholders van zijn kapitalisme zijn een select groepje gelijkgestemden. Na een nietszeggende speech volgt het echte doel van de reis: intiem overleg met geïnteresseerde zakenpartners. De president heeft een bos met een rijke ondergrond in de aanbieding.

Net voor aanvang van de businesslunch klampt Jennifer Morgan van Greenpeace hem nog snel aan met een boodschap over het regenwoud. Bolsonaro kijkt haar verward aan, maar hij staat in de hoek en er is geen ruimte om te vluchten. Voor Schwab is het ongetwijfeld een bewijs van zijn geloof in blijven praten, in de kracht van de ontmoeting. De vraag is natuurlijk of er geluisterd wordt.

The Forum eindigt met Greta Thunberg, een jaar geleden nog een redelijk gewoon meisje van zestien. Haar toespraak in Davos zal de wereld rondgaan. Ze veegt iedere leider de mantel uit. Na afloop schrijft Schwab haar een brief. Dat hij haar dankbaar is. Ze antwoordt op haar eigen wijze: dat praten heel mooi en aardig is, maar dat woorden niets betekenen zonder actie. Schwab knikt. Klimaat is prioriteit nummer één, daarover is hij het eens. Voor volgend jaar – vorige week, dus – kijkt hij alvast of Donald Trump opnieuw van de partij kan zijn.