Deze Nederlandse tv-show doet je dieper nadenken dan je zelf zou willen

De Amerikaanse filosoof Michael Sandel laat onder anderen een singer-songwriter, een voormalige kooivechter en Maarten Boudry samen filosoferen. Onze tv-vrouw Tine Hens dacht mee: ‘Twee minuten duurt het gemiddeld voor het eerste scheldwoord valt. Drie voor het hondenfluitje weerklinkt.’

Hij of zij die nooit van gedachten verandert, denkt te weinig na. Geen klassieke wijsheid, gewoon een ter plekke verzonnen zin. Maar volgens mij klopt hij wel. De eigen overtuiging tegen het licht houden, naast andere overtuigingen leggen, ze dan opnieuw bekijken om te onderzoeken of ze nog standhoudt, is een ongemeen boeiend proces. Het maakt ons mens. Feilbaar, veranderlijk en in staat om nieuwe inzichten te verwerven.

Met de algehele verspreiding van sociale media hadden we er enigszins naïef op gehoopt dat we allemaal meesters in de argumentatie zouden worden. Ondertussen hebben we tot onze scha en schande ontdekt dat sociale media nog het meeste lijken op dat hoekje van de speelplaats waar nooit een leraar komt. Als je iemand met je eigen gelijk in elkaar wilt timmeren, moet je het vooral daar doen. Het debat is er amper rijker en vooral ruwer en dover geworden. Twee minuten duurt het gemiddeld voor het eerste scheldwoord valt. Drie voor het hondenfluitje weerklinkt en je een trollenleger over je heen krijgt.

Daarom is Change Your Mind zo’n verademing. Week na week ontleedt de Amerikaanse politieke filosoof Michael Sandel een stel prangende en behoorlijk actuele vragen. In het statige buffet van het station van Haarlem werpt hij het panel millennials stellingen voor de voeten waarover ze eerst vanuit hun buikgevoel hun mening mogen geven, om vervolgens de argumenten van anderen te horen en zo op z’n minst tot meer begrip voor de andere overtuiging te komen. Het panel is zowel qua achtergrond als afkomst haarscherp geselecteerd. Er zit een singer-songwriter bij, een man die slampoetry brengt en een tijd in de gevangenis heeft gezeten, een voormalige kooivechtster, maar ook een studente ontwikkelingsstudie uit Indonesië, een studente neurowetenschappen uit Iran en Maarten Boudry, de dorpsfilosoof uit Vlaanderen.

Sandel doet vermoedelijk niets anders dan wat Socrates op de markt van Athene deed. Hij vraagt door en verplicht je dieper na te denken dan je zou willen.

In de week dat minister Jambon met veel tromgeroffel zijn plan lanceerde om niet minder dan drieduizend camera’s langs Belgische wegen te installeren om alle gemene criminelen als motten onder een stolp te vangen, bogen Sandel en zijn groep zich net over het belang van privacy, en of big data die privacy niet volledig uithollen? Wat vinden we van een samenleving die haar leden een sociale score toekent, iets waar men in China ondertussen mee experimenteert?

‘Als je niets te verbergen hebt, is er toch geen probleem?’ Het duurde geen vijf minuten of een van de panelleden opperde dat. Zonder schreeuwen, zonder roepen, zonder tieren, maar met veel gevoel voor humor werd dat argument herleid tot wat het is: onzin. Maar tegelijk liet het pingpongspel tussen de filosoof en het panel je wel nadenken over de mogelijke voordelen van de machine.

Het probleem, zo vatte Sandel het gesprek samen, is niet het verschijnsel van het slimme apparaat, wel of het ons minder mens maakt. En daarover moet het democratische debat gaan. Hoeveel vertrouwen heb je bijvoorbeeld in een democratie als je drieduizend camera’s wilt plaatsen? Het is een pertinente vraag.