De laatste diagnose van Peter Capaldi: ‘Doctor Who is iets heel moois in een heel lelijke wereld’

Vele dokters zijn hem voorgegaan, vele zullen hem volgen, daarvan is hij overtuigd. Maar na dit seizoen trekt acteur Peter Capaldi de deur van de Tardis definitief achter zich dicht. Fervente fan Anke Wauters sprak het huidige gezicht van Doctor Who in Londen.

‘Hoe laat is het?’

Het is een ingewikkelde vraag, toch als ze komt van Peter Capaldi, de acteur die momenteel als ‘The Doctor’ tijd en ruimte doorkruist in de Tardis, een tijdmachine die verdacht veel weg heeft van een oubollige Britse telefooncel.

‘Mensen veronderstellen dat tijd lineair is, maar het is eerder wibbly wobbly, timey, wimey stuff‘, antwoord ik met een quote van zijn personage. ‘Dat gezegd zijnde: het is halfvijf.’

Capaldi schiet in de lach: ‘Ik weet al welk soort gesprek dit gaat worden.’

***

We zitten in een ondergrondse vergaderzaal van een prestigieus hotel bij Piccadilly Circus, hartje Londen. Geen wifi, geen mobiel bereik en journalisten worden grondig gescreend voor ze binnen mogen. Absurd veel geheimhouding. ‘Beetje over the top, ja,’ knikt Capaldi, ‘maar we moeten wel. Onze fans zijn nogal …’ Hij twijfelt even. ‘Laat het mij anders formuleren: Voor veel mensen, van over de hele wereld, is The Doctor het gezicht van de BBC.’

Sinds 2013 – als ‘Twelfth Doctor’ in de reeks – is Capaldi dat gezicht, en hij was niet meteen een evidente keuze. De Schotse acteur stond voordien vooral te boek als de grofgebekte Malcolm Tucker uit de onvolprezen comedyreeks The Thick of It. ‘Ik ben gestopt met vloeken sinds ik The Doctor speel’, grijnst Capaldi. ‘Of ik probeer toch om het niet in het openbaar te doen. Ik zou niet willen dat kinderen mij horen en denken dat The Doctor geen manieren heeft.’

De grens tussen Capaldi en The Doctor is flinterdun geworden, zo lijkt het wel. ‘De serie bestaat al meer dan vijftig jaar, hele generaties zijn er dol op. Als je van zoiets de focus wordt, verdwijn je zelf een beetje. De afgelopen jaren voelde ik hoe The Doctor langzaamaan het roer overnam. Ik was niet meer Peter, ik was hem, daar in de ruimte. Dat was oké. Hij is een interessanter, geduldiger en vriendelijker man dan ik ooit zal zijn. En hij is zo geliefd. Het is een eer om op straat herkend te worden als The Doctor en de voor hem bestemde glimlachen te ontvangen.’

De eerste aflevering van de iconische Britse sciencefictionreeks dateert van 1963. Capaldi, geboren in 1958, volgde als kind de avonturen van de eerste vier Doctors: William Hartnell, Patrick Troughton, Jon Pertwee en Tom Baker. ‘Zelfs als men mij nooit deze rol had aangeboden, zou ik kunnen zeggen dat zij een grote invloed op mij hebben gehad’, zegt Capaldi. ‘Ze hebben mij geleerd om geen doorsneeacteur te zijn. Ik hoop dat de manier waarop ik The Doctor heb geportretteerd de geschiedenis zal ingaan als een eerbetoon aan hen, een bewijs van hoeveel ik van de reeks houd.’

Het tiende seizoen van Doctor Who (geteld vanaf de herlancering in 2005), dat momenteel te zien is op BBC One, is Capaldi’s laatste. Na de kerstaflevering eind dit jaar neemt hij afscheid. ‘Vertrek wanneer je er nog van geniet, dat is mijn logica’, zo legt hij zijn beslissing uit. ‘The Doctor is de beste versie van mezelf geweest, maar ik voel dat het na drie jaar moeilijk wordt om nieuwe manieren te vinden om hem te spelen. Als acteur wil je dingen fris en levendig houden. Omdat ik de serie zo goed ken, kon ik voor goede ideeën altijd in mijn geheugen graven, maar ik werd toch bang dat ik na een poosje geen ideeën meer zou hebben.’

Om nog te zwijgen van de verwachtingen van het publiek, voor wie het teerbeminde personage vooral zichzelf moet blijven. ‘En ik was op het punt gekomen dat het me geen ruimte meer liet om zaken uit te testen’, beaamt Capaldi. ‘Maar vooral: ik wil niet dat het bandwerk wordt. Als ik The Doctor speel, wil ik de allerbeste zijn. Met minder neem ik geen genoegen. Niet dat ik ondankbaar ben. Integendeel. Hoeveel mensen kunnen zeggen dat ze hun ultieme jongensdroom hebben kunnen verwezenlijken?’

Het zegt iets over hoe Doctor Who het zo lang overleefd heeft: de serie is steeds gemaakt door mensen die van het verhaal houden. ‘Dat was ook nodig, want Doctor Who was altijd in gevaar. De reeks heeft in de eerste decennia nooit veel budgetten gekregen en kon op elk moment gecanceld worden.’ Net daardoor heeft de reeks altijd moeten rekenen op goede scenario’s – onder meer van Douglas Adams, de auteur van Hitchhiker’s Guide to the Galaxy, en Neil Gaiman, schrijver van American Gods – en toegewijde acteurs.

Het oude Doctor Who is niet meer dat van het nieuwe millennium. Sinds de heropstart in 2005 is de cultserie verveld tot een mainstreamsucces. Geen goede zaak, vindt Capaldi: ‘Als je erg mainstream bent, wordt het merk belangrijker dan het programma zelf. En als het merk succesvoller wordt, bestaat het gevaar dat die populariteit de essentie van de serie verwoest. Ik wil niet dat ze een monstersucces is. Doctor Who hoort delicaat en persoonlijk te zijn. Doctor Who hoort thuis op een klein, flikkerend scherm ergens in de hoek van een kamer.’

Zoals The Doctor geregeld van gedaante verandert, zo is er ook aardig wat verloop onder zijn reisgezellen door tijd en ruimte. Nieuwkomer Pearl Mackie, die Bill Potts vertolkt in dit seizoen, liet zich in een interview al ontvallen dat haar personage op vrouwen valt. Wat goed was voor de nodige headlines. ‘Dat is wel het minste wat je kunt doen’, zegt Capaldi. ‘We verwachten heus geen schouderklopjes of applaus uit lgbt-hoek. Eigenlijk is het vooral erg dat zoiets nog nieuws heet te zijn. Welke boodschap geef je zo aan jonge kijkers, toch nog altijd ons voornaamste doelpubliek? Als zij in de krant lezen dat een lesbische gezel blijkbaar een rariteit is, zullen ze zich vragen stellen die nergens voor nodig zijn.’

The Doctor maalt niet om iemands geaardheid, zoveel is al langer duidelijk. Er was al de panseksuele Captain Jack, een hoofdpersonage bovendien in de spin-off Torchwood; er was het lesbische koppel Madam Vastra en Jenny en er was professor River Song, die zowat iedereen kuste. ‘The Doctor heeft hele melkwegstelsels afgereisd. Hij heeft de meest uiteenlopende buitenaardse soorten ontmoet. Een vrouw die op vrouwen valt, brengt hem niet van zijn stuk. Dat is normaal voor hem. Het is ook normaal. Liefde is liefde in het Who-universum. Nu nog in onze wereld.’

***

Even wordt Capaldi stil. Hij werpt een blik op de recorder die tussen ons op de zetel ligt. ‘Weet je, ik denk dat de serie altijd wel zal overleven’, zucht hij na een tijdje. ‘Ze móét blijven bestaan. Doctor Who heeft een moraal en moed waarnaar geluisterd zou moeten worden. Zeker nu. Wij leven in een tijd waarin de maatschappij het moeilijk heeft om waarden te erkennen die goed en zuiver zijn. The Doctor toont altijd wat het beste, het aardigste is dat je kunt doen. Doctor Who is iets heel moois in een wereld die heel lelijk is.’

Doctor Who behandelt vaak vraagstukken over mensen en monsters – en over wie daarbij nu precies wie is. De scherpe maatschappijkritiek die in de reeks schering en inslag was in de jaren zeventig, is tegenwoordig veel moeilijker te vinden. Na de aanslagen van november 2015 in Parijs werd wel The Zygon Inversion uitgezonden, een aflevering waarin The Doctor een stevig pleidooi houdt voor vrede. ‘Het is altijd hetzelfde’, raasde Capaldi in een beklijvende scène. ‘Als je dat eerste schot lost, hoe rechtmatig je dat ook vindt, heb je geen idee wie er alllemaal zal sterven. Je weet niet wiens kinderen zullen huilen, zullen verbranden. Hoeveel harten er gebroken zullen worden! Hoeveel levens gebroken! Hoeveel bloed er vergoten zal worden tot iedereen doet wat je eigenlijk van het begin al had moeten doen: aan tafel gaan zitten en met elkaar práten!’

Capaldi herinnert het zich nog goed. ‘Een verhaal om de gevolgen van extremisme duidelijk te maken aan jonge mensen. Toen ik het nieuws van die aanslagen zag, heb ik toch even moeten slikken, omdat ik wist dat we de week daarop net die aflevering zouden uitzenden. Die timing hadden we niet kunnen voorspellen. Volgens mij zou de serie er goed aan doen om nog meer in te spelen op actualiteit. The Doctor is daar een ideaal personage voor: hij gebruikt geen wapens, maar heeft een sonische schroevendraaier om problemen te fiksen. Hij heeft geen bovennatuurlijke krachten, maar wel twee harten.’

Misschien omdat The Doctor ondanks al dat mededogen géén mens is: ‘Ik denk dat het verkeerd is om hem te interpreteren in menselijke termen. Er zit veel wijsheid maar ook veel verdriet in The Doctor, omdat hij onze wereld vanuit een uniek standpunt bekijkt. En laat ons eerlijk zijn: die wereld is niet altijd even mooi.’

Hij werpt een blik op zijn horloge. Onze tijd zit erop: ‘Goed. Dit gesprek is toch een pak anders uitgedraaid dan ik had verwacht.’