Arts zonder grenzen: een portret van Dr. House

Hij geeft geen zier om zijn patiënten, durft zich te wagen aan de meest experimentele behandelingen en is zelf verslaafd aan pijnstillers. En toch is Gregory House de populairste tv-dokter ter wereld geworden: een portret.

‘Ziektes behandelen, daar zijn we dokter voor geworden. Want van het behandelen van patiënten word je alleen maar ellendig.’ Geef toe, het klinkt niet bepaald als de eed van Hippocrates. Maar voor Gregory House, hoofd diagnostiek in het Princeton-Plainsboro Teaching Hospital in New Jersey en centraal personage in de ziekenhuisreeks House M.D., is het een levensfilosofie.

Als een patiënt bij hem binnenkomt, dan ziet hij niet in de eerste plaats een mens die geholpen moet worden, maar een raadsel dat hij kan oplossen. Of zoals zijn collega James Wilson zegt: ‘Sommige dokters hebben een messiascomplex en willen te allen prijze mensen redden. Jij hebt een Rubik’s Complex: je wilt per se de puzzel kraken.’

Om de oplossing te vinden, gaat House ook niet praten met de zieke man of vrouw in kwestie: dat werkje laat hij over aan zijn ondergeschikten, zodat hij in alle rust in zijn bureau kan zitten nadenken. Hij gaat er immers van uit dat de patiënten zullen liegen of informatie achterhouden, en bovendien is hij niet de aangenaamste mens is in de omgang. De bezoekers van het ziekenhuis die de man wél zagen verschijnen, zullen zich de – meestal erg vluchtige – ontmoeting nog lang herinneren.

In een van de eerste afleveringen uit de moeder van een ziek kindje bijvoorbeeld twijfels bij de experimentele therapie die House – bij monde van een van zijn assistenten – suggereert. Als ze zich niet laat overtuigen, stapt de geïrriteerde dokter uiteindelijk zelf op haar af, en hij stelt zich voor met de woorden: ‘Ik ben de dokter die je zoon probeert te redden, en jij bent de moeder die hem laat sterven. Helderheid, wat een prachtige zaak, nietwaar?’ Empathie is niet zijn sterkste kant, zullen we maar zeggen.

Dr. Feelbad

Sinds het ontstaan van de televisie zijn twee bevolkingsgroepen altijd uitstekend vertegenwoordigd geweest in de series op het kleine scherm: politieagenten en dokters. Het aantal misdaadreeksen en ziekenhuisdrama’s was de afgelopen decennia nauwelijks te tellen, en ook vandaag lopen er op elke zender wel een of meerdere tv-series waarin moorden opgelost en/of mensen genezen worden.

De reden ligt voor de hand: het zijn de twee beroepstakken bij uitstek waar de tegelijk spannende en dramatische verhalen zo voor het rapen liggen. Alles speelt zich af op de grens tussen leven en dood, en gewone mensen kunnen week na week uit penibele situaties gered worden door helden met een politiebadge of een stethoscoop.

Vroeger waren de politieagenten en dokters op televisie supermensen die zich belangeloos inzetten voor het hogere goed en altijd het welzijn van de gewone burger voor ogen hadden. De laatste jaren zijn er barstjes in dat harnas gekomen en werden de helden van weleer steeds vaker neergezet als gewone mensen met tekortkomingen en slechte dagen, die het weleens durven te verknoeien. Maar terwijl in politieseries corruptie steeds vaker een belangrijk thema werd, zijn de hoofdrolspelers in ziekenhuisdrama’s over het algemeen wel redelijk rechtschapen gebleven.

De dokters uit bijvoorbeeld ER, de langst lopende medische serie van de afgelopen twee decennia, hebben allemaal hun privéproblemen, maar als de deur opengaat en een brancard binnen wordt gerold, staan ze altijd paraat. En ook al vechten McDreamy en co. in Grey’s Anatomy hun relationele ruzies vaak uit naast het bed van een patiënt of zelfs tijdens een operatie, geen haar op hun mooi gecoiffeerde hoofd dat eraan denkt de mensen onder hun hoede kwaad te doen.

Dat is bij House wel even anders. In een van de eerste afleveringen van de reeks breekt er een epidemie uit in de kraamafdeling van het ziekenhuis. Na lang en uitgebreid onderzoek komen House en zijn team uiteindelijk met twee verschillende remedies op de proppen. House beslist om twee baby’s als proefkonijnen te gebruiken: de juiste remedie is die waarbij het kindje blijft leven. Meteen was duidelijk dat House over lijken gaat om raadsels op te lossen.

Lof voor Laurie

Dat zo’n cynische dokter de centrale rol krijgt in een grote ziekenhuisserie, is uitzonderlijk. Ook hoofdrolspeler Hugh Laurie – tot dan vooral bekend van de Britse comedyseries A Bit of Fry and Laurie en Blackadder – was verbaasd toen hij het script voor het eerst las, zo vertelde hij in Entertainment Weekly. ‘Mijn agent had me verteld over een nieuwe doktersserie waarin een personage zat dat wel iets voor mij was. Aan haar omschrijving te horen, dacht ik dat House gewoon van op de zijlijn cynische commentaar zou leveren, terwijl een adonis van een dokter levens redde. Ik kon echt niet geloven dat hij het hoofdpersonage was toen ik het eerste script las. In Hollywood moet een held immers altijd goed en knap zijn – hoge morele standaarden en looks gaan hier automatisch samen – en hij was geen van beide. En ik evenmin. Maar ik wist wel één ding: die rol moest ik hebben.’

En dus nam Laurie een auditietape op waarop hij zo goed mogelijk een Amerikaans accent nadeed, en die leverde hem de rol op. David Shore, de bedenker van House M.D., had geen seconde moeten nadenken, vertelde hij later in een interview: ‘Toen ik Laurie zag, wist ik dat ik House gevonden had.’ Shore had trouwens niet eens door dat de man die de Amerikaanse dokter zou spelen eigenlijk een geboren en getogen Brit is.

Toen House M.D. eind 2004 op de Amerikaanse televisie van start ging, werd duidelijk dat de keuze voor Laurie de goede was, want de acteur kreeg meteen van overal lof toegezwaaid. The Washington Post noemde zijn vertolking ‘gevaarlijk dicht bij de perfectie’, terwijl The Seattle Times zonder meer schreef: ‘Er zijn drie redenen om naar House te kijken: Hugh Laurie, Hugh Laurie en Hugh Laurie.’

Het heeft de acteur geen windeieren gelegd. Hij krijgt een dikke 300.000 dollar per aflevering (Zelf houdt Laurie de lippen stijf op elkaar als het over zijn salaris gaat. Op de vraag van The Independent of hij na afloop van House M.D. ooit nog zal moeten werken, antwoordde hij fijntjes: ‘Dat hangt ervan af hoe lang ik nog leef.’). Laurie is zelfs uitgegroeid tot een waar sekssymbool. Zowel TV Guide als People nam hem op in hun lijstje van sexyste mannen van de VS en het Franse celebritymagazine Voici riep hem onlangs nog uit tot ‘beste verleider ter wereld’. Niet slecht voor een 50-jarige Brit die zichzelf bij de start van de serie nog omschreef als ‘de trol van dienst op de set’.

House M.D. is ondertussen zelfs de populairste tv-serie van de planeet geworden. In de rangschikking die jaarlijks opgesteld wordt door EuroData TV Worldwide – een agentschap dat kijkcijfers van over de hele wereld verzamelt en doorspeelt naar zijn klanten – nam de serie enkele maanden geleden voor de eerste keer de koppositie in. Ze wordt momenteel in 66 landen uitgezonden, voor een publiek van in totaal 81,8 miljoen kijkers, en daarmee doet House het beter dan CSI: Miami, dat de afgelopen jaren de lijst aanvoerde. Ook in Vlaanderen is House een van de best bekeken buitenlandse series van het moment, en de kijkcijfers van het vijfde seizoen waren zelfs beter dan die van alle voorgaande jaargangen.

CSI: House

Dat House M.D. vandaag de best bekeken serie ter wereld is, komt enerzijds doordat de serie meer gemeen heeft met CSI: Miami dan met zeg maar ER: het is veeleer een politieserie dan een ziekenhuisdrama. De misdadigers die elke week door het team rechercheurs moeten worden opgespoord, zijn in dit geval bacteriën, virussen en andere ziektemakers. Het is het soort whodunits dat altijd al populair is geweest. Anderzijds is het natuurlijk het hoofdpersonage, House zelf.

Eigenlijk is House M.D. een erg voorspelbare serie, met afleveringen die – een paar uitzonderingen niet te na gesproken – altijd op dezelfde manier zijn opgebouwd. Een patiënt wordt binnengebracht met onverklaarbare symptomen, zinkt steeds dieper weg terwijl de dokters allerhande therapieën uitproberen en wordt op het nippertje gered dankzij een plotse ingeving van House. Zelfs de ziektes die de revue passeren zijn vaak dezelfde: in zowat elke aflevering oppert wel iemand dat de patiënt aan lupus zou kunnen lijden – hoewel die aandoening van het immuniteitssysteem in de realiteit heel zelden voorkomt – en ook kanker is, in al zijn mogelijke vormen, een vaak voorkomende denkpiste.

Na vijf seizoenen komt er wel wat sleet op de formule, maar ook weer niet zoveel als je bij de start van de reeks zou hebben verwacht. De dialogen blijven van de scherpste en grappigste die je vandaag op televisie kunt vinden (vooruit, nog eentje. Wanneer een meisje hem zegt dat ze niet weet of haar aanstaande wel de vader is van haar kind, antwoordt hij: ‘De succesvolste huwelijken zijn gebaseerd op leugens. Je bent uitstekend begonnen.’) en de schrijvers slagen erin – met de hulp van Laurie, die de rol van zijn leven speelt -om House zelfs na al die jaren fris te houden.

Van bij het begin hebben ze door het pantser van cynisme en bijtende oneliners de kwetsbaarheid van de dokter laten doorschemeren, zonder afbreuk te doen aan die scherpe kantjes. Of het nu gaat over zijn afgesprongen huwelijk, zijn moeizame relatie met oncoloog James Wilson – de enige die zichzelf een vriend van House durft te noemen – of zijn aantrekking tot zijn baas Lisa Cuddy, het lukt ze elke keer om het evenwicht te bewaren tussen de bullebak en de gekwelde misantroop.

Daarom geven bijna 82 miljoen mensen over de hele wereld elke week weer hetzelfde antwoord op de vraag die House bij het begin van de serie stelde aan een van zijn eerste patiënten: ‘Wat heb je liever? Een dokter die je hand vasthoudt terwijl je sterft, of een die je negeert terwijl je beter wordt?’

Stefaan Werbrouck