‘Amerikaanse overdosis’: Björn Soenens toont de menselijke gevolgen van de pillencrisis in de VS

VRT-correspondent Björn Soenens maakt een documentaire over de pillencrisis in de VS, die in 2018 alleen al aan 72.000 Amerikanen het leven koste. ‘Geen van die farmabedrijven is al veroordeeld of kreeg een productieverbod opgelegd.’

Per dag sterven in de Verenigde Staten 129 mensen aan een overdosis. Dat naakte cijfer vat goed de opiatencrisis waarover al zo veel gezegd, geschreven en gefilmd is. In een tweeluik, Opioids en Opioids II, maakte John Oliver, host van het satirische Last Week Tonight, de tot nu toe beste en accuraatste analyse van wat er in al die netjes aangeharkte wijken in het kleinsteedse Amerika aan de hand is. Het onthutsende is niet alleen dat zo veel zogenaamd gewone Amerikanen verslaafd zijn aan pijnstillers en hun derivaten, maar vooral dat het een drugcrisis op voorschrift betreft. Oxycontin en later Fentanyl zijn door farmabedrijven als Purdue Pharma van de familie Sackler in de markt gezet als niet-verslavende en zeer doeltreffende pijnstillers.

Dat laatste klopte, dat eerste was flagrant bedrog, een bedrog waarin dokters en apothekers minzaam meestapten. Ze bleven voorschrijven ook toen duidelijk werd dat de medicatie voor veel van hun patiënten niet langer verlichtend middel maar levensdoel was geworden. Ze konden niet meer zonder en hadden steeds hogere dosissen nodig om de pijn te verdrijven. Dat is de definitie van een verslaving.

Dat op zich is al verbijsterend, maar nog pijnlijker is dat geen van die bedrijven ondertussen veroordeeld of een productieverbod opgelegd is. (Ondertussen hebben wel tal van VS-staten rechtszaken aangespannen tegen de Sacklers en hebben veel musea, zoals Tate in Londen en het Louvre in Parijs laten weten dat ze geen verdere giften van de familie zullen aanvaarden.)

Met Amerikaanse overdosis voegt VRT-correspondent Björn Soenens zijn verslag toe aan de verslagen die al gemaakt werden. Hij doet dat ingetogen, zonder zichzelf op de voorgrond te boksen, maar met oog voor de diepmenselijke kostprijs van ongebreideld winstbejag. De verhalen zijn even banaal als de huizen waarin hij ze optekent. Ouders vertellen over dode kinderen die pijnstillers kregen voorgeschreven na een sportincident, een getrokken tand of een chronische ontsteking. ‘”Neem je pillen”, zei ik tegen mijn zoon als hij over de pijn kloeg’, vertelt een moeder. ‘Ik heb hem de dood in gejaagd.’ Nu wil ze dat de Sacklers betalen voor de schade die hun bedrijf heeft berokkend. Ze schreeuwt die wens uit op een demonstratie. Waar dat is, vergeet Soenens te vermelden. Hij doet niet onmiddellijk aan politiek en kiest voluit voor de menselijke invalshoek.

En zo rijden we mee met een politieman in East Bridgewater in Massachusetts, een stad met 13.000 inwoners en zes overdosissen per dag. De politieman zucht achter het stuur van zijn auto. Hij heeft het over de wet van de barmhartigheid die er nu geldt. Ik vond dat wel mooi gezegd. Omdat iedereen wel iemand kent die verslaafd is, worden verslaafden niet langer veroordeeld, vervolgd of gemarginaliseerd. ‘We beschouwen het als een ziekte’, zegt hij.

Het is de eenzaamste aller ziektes. Dat maakt de hulpverleenster duidelijk met wie Soenens even later onderweg is. Ze bezoekt aan huis al wie in het ziekenhuis is beland na een overdosis. Haar missie: tonen dat hulp mogelijk is. Het is een nobele, maar vaak uitzichtloze missie. ‘Ik weet dat ik hulp nodig heb’, horen we een vrouw buiten beeld zeggen. Soenens noemt haar Nathalie. Met neutrale stem meldt hij dat Nathalie twee maanden later aan een overdosis is gestorven. ‘We verliezen een generatie’, zucht een moeder die haar zoon verloor. Van de president kreeg ze een brief en daar is ze wel blij mee.

Alleen spijtig dat Soenens in het vervolg van zijn reportage nalaat te vermelden wat de president die beloofde de opiatencrisis aan te pakken tot nu gedaan heeft. De statistieken doen vooral stilstand en achteruitgang vermoeden. Terwijl de overdosissen door Oxycontin lichtjes dalen, stijgen die door Fentanyl, een nog krachtiger pijnstiller. Ondertussen staart de president naar de hemel en verkondigt hij dat hij Groenland wil kopen.