Landschapsfoto’s Bart Michiels brengen oorlogsverleden tot leven

© Bart Michiels

‘Imaging History’ stelt de vraag naar hoe een fotograaf het verleden in beeld kan brengen.

In het Antwerpse FotoMuseum opende de groepstentoonstelling ‘Imaging History’ de deuren. Ook Knack Weekend-fotograaf en Belg in New York Bart Michiels toont er zijn poëtische, verstilde landschapsfoto’s, die de oorlog terug tot leven brengen.

Wat toon je precies in het FotoMuseum?

Bart Michiels: “Aan de hand van het werk van zes internationaal gerenommeerde fotografen stelt de expo ‘Imaging History’ de vraag naar hoe een fotograaf het verleden in beeld kan brengen. Zelf presenteer ik een 5-tal grote kleurenfoto’s uit mijn reeks ‘The Course of History’, die elk op zich aan Europese slagvelden refereren. Daarin stel ik niet alleen de vraag naar hoe onze kennis ons kijken beïnvloedt, maar ook naar hoe de geschiedenis zich telkens herhaalt. Het woordje ‘course’ uit de titel heeft dan ook een drieledige betekenis: niet alleen is het project een les in geschiedenis, maar ik wil er ook de vraag mee stellen of Europa en vooral Amerika zijn lesje intussen geleerd heeft. Tot slot is er de verwijzing naar een terrein, naar een veld waar gespeeld of gevochten wordt.”

Hoe ben je tot dat thema gekomen?

Michiels: “Na mijn studies fotografie ben ik naar New York verhuisd. Net voor het aantreden van George Bush was ik een boek over de opgang en ondergang van de Nazi’s aan het lezen. Wat me frappeerde, was dat daar enkele anekdotes in stonden, die ik hier – weliswaar in een heel andere vorm – ook zag. Zo vertoont de brand in de Reichstag parallellen met 9/11. Daarin zochten zowel de Nazi’s als de Amerikanen een kans om hun ideologie, via het instellen van nieuwe wetten en het starten van een oorlog, door te voeren. Daardoor besefte ik dat de oorlog een bijzonder sterke stempel gedrukt heeft op onze Europese identiteit.”

Hoe heb je je project opgevat?

Michiels: “Voor mijn beelden ging ik op zoek naar de belangrijkste Europese slagvelden, waar het meeste slachtoffers gevallen zijn. Omdat die volgens mij niet alleen het sterkst gewogen hebben op de geschiedenis, maar ook op het landschap. Met mijn beelden wilde ik geen documentaire weergave, maar wel een persoonlijke interpretatie van het slagveld brengen. Door een voor mij landschappelijk, betekenisvol detail probeerde ik de geladenheid van de plaats uit te drukken. Zo riep een stuk modderige akkergrond bij Passendale bij mij het beeld van de oorlog op. Of doen de sporen in het graanveld van Verdun me denken aan van de heuvel rollende tanks. Mijn keuze voor de bloedrode kleuren in de foto van Lepanto is dan weer ingegeven doordat een Italiaans historicus de zee bij Lepanto omwille van de vele slachtoffers na de slag ‘mare sanguinoso’ genoemd heeft.”

Waarom werk je in reeksen?

Michiels: “Net als een symfonie of een opera vormt fotografie voor mij een compositie van bewegingen. The Course of History bestaat uit drie delen, waarvan ik het laatste niet voor niets ‘Götterdämmerung’ heb genoemd. Naar het vierde deel van de opera ‘Der Ring des Nibelungen’ van Richard Wagner. Ik zie mijn foto’s als een klaaglied, of beter als een album van klaagliederen. Het is de aarde die klaagt, net zoals in ‘Das Lied von der Erde’ van Mahler. Mijn foto’s zijn getuigen van een traumatisch verleden, die de oorlog opnieuw tot leven brengen.”

Waaraan moet een goede foto voor jou voldoen?

Michiels: “Een foto moet een emotie losmaken, zonder banaal of shockerend te zijn. Via een foto geeft een fotograaf zijn kijk op de wereld, de dingen en de mensen. Daarom moet de boodschap verstaanbaar zijn. Fotografie is een taal, de fotograaf moet ervoor zorgen dat het publiek zijn taal kan begrijpen. Al hangt dat natuurlijk ook deels van de toeschouwers zelf af.”

Hoe voelt het om je foto’s in een museum te zien hangen?

Michiels: “Dat voelt nog steeds een beetje eigenaardig aan. Al ben ik daar bij het maken van mijn foto’s totaal niet mee bezig. Voor mij is fotografie gewoon de manier waarop ik me het best kan uitdrukken. Via de fotografie kan ik mijn ding zeggen en dat op zich geeft mij eigenlijk al enorm veel voldoening. Al is en blijft het natuurlijk altijd fijn om erkenning te krijgen van de kunstwereld, de musea en de verzamelaars.”

Wat brengt de toekomst?

Michiels: “Momenteel is mijn werk ook opgenomen in de tentoonstelling ‘Landscapes of Conflict’, die in het Amerikaanse Pennsylvania loopt. Daarnaast houdt het afronden van ‘The Course of History’ me nog steeds bezig. Het is een traag werk, dat nu ook traag op zijn einde loopt. Momenteel werk ik aan een publicatie rond het project, al zal die wellicht nog eventjes op zich laten wachten. Maar ik heb geduld, want ik hou niet van vlugge oplossingen.”

Elien Haentjens

Imaging History, tot 3 juni in het Antwerpse FotoMuseum.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content