Michael Van Peel overleeft het jaar voor de laatste keer: ‘Er is in al die tijd geen kloten veranderd’

Na tien keer Van Peel Overleeft geeft de Antwerpse comedian de strijd tegen de waan van de dag op. ‘Voor de meeste mensen blijven het toch allemaal diezelfde bruin mannen die Brussel-Noord staan onder te pissen.’

‘Er zijn plekken in Limburg waar de mensen stil zijn, man. Of Menen, in West-Vlaanderen, dat is ook gruwelijk. Je kunt daar een uur lang tegen jezelf ratelen en één monkellach krijgen. Komt er na de show een bezoeker op mij afgestapt: “Da was lachen, wèh!” “Waarom heb je dan niet gelachen?'” “Wulder lachen vanbinnen.”‘

We zitten in een Kempische backstage, voorstelling nummer vier van Van Peel Overleeft is net achter de rug. Michael Van Peel lacht en vervolgt ernstig: ‘Regel 1 in de comedy: het is nooit de fout van het publiek. Regel 2: ook als het de fout is van het publiek, is het nooit de fout van het publiek. En regel 3: heel soms is het gewoon echt de fout van het publiek.’ Weer een lach.

En toch, een beetje fan van Michael Van Peel kan in deze tijd van het jaar niet anders dan medelijden hebben voor de Antwerpse conferencier, die zijn tiende jaaroverzicht moet laten rijpen te midden van een politieke impasse. Om u een idee te geven: op de dag van zijn eerste try-out stelden de media zich voor het eerst de vraag of de regering-Michel zou vallen over het VN-migratiepact. Wanneer de show wordt gecapteerd voor Canvas, zullen we al anderhalve week met Michel-II achter de rug hebben. Of, wie zal het zeggen, leren we de namen en bevoegdheden van een nieuwe batterij ministers uit het hoofd.

We spreken Van Peel enkele uren nadat N-VA haar controversiële socialemediacampagne over het migratiepact heeft gelost – en weer ingetrokken. ‘Daar is weer een steentje verlegd, hé. Mijn tip: zet even een stapje terug en lees artikels van vijf jaar geleden. Pas dan besef je hoe hallucinant dit allemaal echt is. Die harde toon sijpelt overal door, en het wordt wel degelijk normaal. Dan is voor mij de lol eraf. Ik heb het echt gehad.’

Na Van Peel Overleeft 2018, alweer de tiende editie van de eindejaarsconference, is het zoals u weet afgelopen, en deze keer voor echt. ‘Ik zeg al een paar jaar dat ik overweeg om ermee te stoppen. En mijn vrouw zegt al een paar jaar dat ik het al een paar jaar zeg’, lacht hij. ‘Maar toen de culturele centra in het voorjaar kwamen vragen of ze data moesten vrijhouden voor mijn tournee, heb ik alle argumenten pro en contra eens naast elkaar opgeschreven. Al mijn argumenten voor waren commercieel en financieel van aard, al mijn argumenten tegen waren artistiek.’

Argument numero uno: Van Peel wil langer aan zijn shows kunnen werken, en moppen schrijven die langer dan een jaar meegaan. ‘Ik heb een halfuur goed materiaal over homofobie. Blijft helaas relevant, maar ik heb het al eens gebracht en dus kan ik het niet meer gebruiken. Op den duur zijn alle goede moppen over een onderwerp, ook gemaakt hé.’ Zelfs dingen die begin dit jaar gebeurd zijn, krijgen volgens Van Peel nu geen lach meer. ‘Moppen over het thuiswerkalarm van Kris Peeters? Weggegooid.’

De afgelopen maanden postte Van Peel een aantal van die oudere bits op zijn Facebookpagina, onder meer over het F-35-dossier en de vingerafdrukken op paspoorten. ‘Dat gedoe over de nationaliteit van Fouad Belkacem, dat gaat al mee van toen Annemie Turtelboom nog minister van Justitie was’, stelt Van Peel vast. ‘Dat is ook een van de redenen dat ik stop: er is geen kloten veranderd.’

Vorig jaar sijpelde dat cynisme ook al tussen de grappen door, maar kon de comedian het allemaal nog een beetje relativeren. Het was het jaar van de graaiers en de files, stelde hij toen vast in een gouden decor à la The Great Gatsby, en voor de rest is alles oké. En Trump, dat was de nar op het wereldtoneel.

MICHAEL VAN PEEL: Maar dit jaar zag je hoe dat soort clowns invloed begint te hebben op ons persoonlijk leven. De aanslag in Pittsburgh komt bijvoorbeeld voort uit de haat en de xenofobie die door Trump en zijn volgers werd verspreid. De president op op den duur zelfs op tot verzoening. Bart De Wever wilde dan weer af van de oorlog tegen links. Als die gasten, de koningen van de verdeeldheid, al zeggen dat we weer vrienden moeten worden…

Twee jaar geleden kwam je het podium op in een donkerblauw pak met rode das – Trumps power suit – en lachte je met z’n uiterlijk. Heb je zijn impact toen onderschat?

VAN PEEL: We worden steeds fanatieker bespeeld door dat soort clowns, ook online. De ene Twitter-rel volgt de andere steeds sneller op, en dat voel je ook buiten het internet. Het probleem is dat je hen niet meer belachelijk kan maken, want dat doen ze zelf al. I can’t trump Donald Trump.

Als zelfs de beste grappen realiteit worden, ben je als comedian eigenlijk documentaires aan het maken. Misschien kan ik nu al beginnen met vluchtelingen kakkerlakken te noemen, dan ben ik de verschuiving van de terminologie weer een jaar of tien voor.

Jij strooit graag met feiten in je shows, maar twee jaar geleden vertelde je ons al dat die er eigenlijk niet meer toe doen. Toch doe je in je stuk over transmigranten nog een poging.

VAN PEEL: Ik probeer hen te scheiden van de rest van het migratiedebat, maar ook tevergeefs, hoor. Voor de meeste mensen blijven het toch allemaal diezelfde bruin mannen die Brussel-Noord staan onder te pissen.

Ik stoor mij vooral aan de schrijnende hypocrisie daarrond, en hoeveel mensen die door de vingers willen zien. Het gaat om te beginnen al niet over het oppakken van mensensmokkelaars, want Europa is goede vriendjes met die mannen als het haar uitkomt. Vroegen collaboreerden we alleen met Soedan en Libië als het om olie ging, nu blijkbaar ook om vluchtelingen buiten te houden.

Wat heeft een decennium lang het nieuws volgen en erover met je geloof in de mensheid gedaan?

VAN PEEL: Ik geloof niet in de mensheid, de structuren, maar wel keihard in de mens, het individu. Op persoonlijk vlak komen wij uiteindelijk wel met elkaar overeen. Tegenover de moslims staan we sceptisch, maar Abdel van de nachtwinkel is een goeie. Vlaams Belang vinden we vreselijk, maar nonkel Frans, die voor die partij stemt, vinden we ne crème van een man. Het probleem is dat we vandaag iemand die een mening heeft, meteen onderbrengen in een bepaalde club, en die club dan ook nog eens in ons hoofd laten vertegenwoordigen door de grootste zot van de hele bende. Wie kritisch is over migratie, wordt meteen op één lijn met Filip Dewinter gezet. Wie pleit voor meer barmhartigheid in de omgang met vluchtelingen, is één klap lid van een opengrenzen-ngo.

En wat het nieuws zelf betreft: ik benader dat zoals een arts een oorlogsgebied, met wat afstand dus. Van elke artikel wil ik wel zo goed mogelijk weten waar het vandaan komt en wie het geschreven heeft. Dat vertelt je al veel over het referentiekader, bijvoorbeeld of een krant veel of weinig aan opiniërende journalistiek doet. Eigenlijk zou iedereen dat moeten doen, maar de meeste mensen, die echt werk hebben, hebben daar geen tijd voor.

Iets zegt me dat je de actualiteit na deze voorstelling niet gaat loslaten. Wat ons bij een project brengt waar je al lang aan werkt, of beter gezegd mee worstelt: een Vlaamse variant op Trevor Noahs Daily Show of Last Week Tonight with John Oliver.

VAN PEEL: Er is weer een pilootaflevering gemaakt, en die ligt weer op de bureaus van een paar zenderbozen. Dat ligt voor een deel ook aan mij en mijn huidige situatie, met name het feit dat ik in de hoogdagen van het tv-seizoen, van november tot maart, niet beschikbaar ben. Maar volgend jaar pik ik de draad nog één keer weer op.

Uit de tv-wereld kregen we te horen dat die pilootaflevering te veel gericht was op wat je zelf interessant vindt, en minder op wat het brede publiek boeit.

VAN PEEL: Dat is best mogelijk, maar een komiek moet op tv vooral vertellen wat hij wil vertellen, anders werkt het niet. Ik heb een tijdje geprobeerd om mezelf aan te passen en uit te zoeken waar ik zoveel mogelijk mensen mee kon meekrijgen, maar uiteindelijk suckte dat altijd. Als ik de onderwerpen zelf niet meer interessant vind, kun je evengoed Niels Destadsbader op die stoel zetten.

Toegegeven, die pilot was ook niet goed genoeg. We hebben die in elkaar gebokst in de paar weken die we nog hadden tussen mijn verlof en de eerste try-outs. Maar op termijn had dat wel goed gekomen.

Blijft de vraag over of de Vlaamse markt groot genoeg is voor zo’n programma. Oliver haalt rond het miljoen kijkers in een land van meer dan 320 miljoen inwoners. Exporteer dat naar een Vlaams programma, in het Nederlands, en je weet het wel.

VAN PEEL: Ik geef je gelijk hoor, maar het is ook een excuus om bij de pakken neer te blijven zitten. Kijkcijfers zeggen ook niet alles, natuurlijk, zeker niet voor een programma als Last Week Tonight, dat 6,5 miljoen abonnees heeft op YouTube, of De ideale wereld bij ons. Online is in de toekomst wellicht een stabieler verdienmodel dan een klassieke tv-zender, zeker als je reclame niet kan doorspoelen, zoals op de app van VTM.

Heb je een idee wat voor een publiek je achterlaat na tien jaar Van Peel Overleeft?

VAN PEEL: ‘Hier zitten veel mensen in de zaal die ik hier nog nooit heb gezien’, krijg ik vaak te horen van schouwburgdirecteuren. Ik zie op de eerste rij zestienjarigen naast bejaarde koppels zitten. Af en toe zelfs een donkere medemens in de zaal, wat in culturele centra zeker niet evident is. Al die groepen lachen niet allemaal tegelijk, maar dat maakt mij wel blij. Uiteindelijk willen al die mensen hetzelfde: hun kinderen zien opgroeien, een job, een beetje pensioen achteraf, een pintje of een kopje thee drinken met hun vrienden en af en toe eens goed lachen.

Met wat ga je hen in de toekomst laten lachen?

VAN PEEL: Ik ga niet plots een wetenschapsshow maken. Misschien moet ik eens een kind maken, materiaal genoeg dan. (lacht) Nee serieus, daar ga ik eens over nadenken. Uiteindelijk gaan mijn stijl en mijn onderwerpen niet veranderen, denk ik. De politiek heeft mij altijd kwaad gemaakt en dat zal er volgend jaar wellicht niet beter op worden.

Wat is het eerste dat je doet als het doek in maart voor de laatste keer valt?

VAN PEEL: Zuipen. Huilen, omdat het de laatste is (zet huilstem op) en mijn carrière voorbij is! (keert terug naar gewone stem) Het terug goed maken met mijn vrouw, die al mijn divastreken deze periode met bovenmenselijk stoïcisme liefdevol tolereert. Op verlof. En dan vliegen we er weer in.